Chi tiết phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản Bộ Y tế

Bài viết tổng hợp phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản theo hướng dẫn của Bộ Y tế phù hợp cho các mức độ bệnh từ nhẹ, trung bình đến nặng. Tỷ lệ khỏi bệnh khi tuân thủ theo đúng phác đồ điều trị là 50%. Cùng Yumangel tham khảo hướng dẫn điều trị trào ngược dạ dày thực quản hiệu quả nhất theo khuyến cáo của Bộ Y Tế sau đây.

I. Giới thiệu về bệnh trào ngược dạ dày thực quản 

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng axit dịch vị dạ dày trào ngược lên thực quản, gây nóng rát và khó chịu ở vùng xương ức, ngực. Đây là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 20% dân số thế giới.

Trào ngược axit được coi là mãn tính khi bạn bị ít nhất 2 lần/tuần trong nhiều tuần. Bệnh thường rất khó chữa dứt điểm, bệnh có thể kéo dài dai dẳng và dễ dàng tái phát. Theo các bác sĩ, tỷ lệ khỏi bệnh khi tuân thủ theo đúng phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản của Bộ Y tế là 50%, còn lại phụ thuộc vào người bệnh và tác động khác.

II. Nguyên nhân và triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày có thể do thói quen ăn uống không khoa học, stress kéo dài, yếu tố di truyền. Triệu chứng điển hình của bệnh là ợ nóng, khó nuốt, đau ngực.

1. Nguyên nhân

Để axit đi vào thực quản, nó cần phải đi qua van ở đáy thực quản, van này thường ngăn không cho thức ăn trào ngược lên. Van này được gọi là cơ thắt thực quản dưới (LES).

LES là cơ tròn mở ra khi bạn nuốt và sau đó đóng lại để giữ các chất trong dạ dày. Nó cũng mở ra một chút để cho các bong bóng khí thoát ra khi bạn ợ hơi hoặc bị nấc cụt .

Trào ngược axit xảy ra khi LES yếu đi hoặc giãn ra đủ để axit thoát ra. Một số yếu tố tạm thời có thể làm giãn LES của bạn, như nằm xuống ngay sau bữa ăn. Nhưng nếu bạn bị GERD, điều đó có nghĩa là LES của bạn thường xuyên giãn ra.

Nhiều yếu tố có thể góp phần làm suy yếu LES, tạm thời hoặc vĩnh viễn. Đôi khi trào ngược axit thỉnh thoảng chuyển thành GERD mãn tính khi các yếu tố này chồng chéo hoặc kéo dài trong thời gian dài.

Các nguyên nhân phổ biến gây trào ngược axit và GERD bao gồm:

– Thoát vị khe thực quản: Thoát vị khe thực quản xảy ra khi phần trên của dạ dày đẩy lên qua lỗ trên cơ hoành nơi thực quản đi qua. Nó ép vào bên cạnh thực quản, chèn ép cả hai và giữ lại axit. Nó cũng di chuyển LES lên trên cơ hoành, nơi nó mất đi một số hỗ trợ cơ bắp. Thoát vị khe thực quản rất phổ biến, đặc biệt là khi bạn già đi. Chúng thường xảy ra dần dần và có thể dần trở nên tồi tệ hơn.

– Thói quen ăn uống: Một số vấn đề về lối sống có thể gây ra GERD bao gồm: ăn quá nhiều hoặc quá no; ăn các loại thực phẩm như cam quýt, bạc hà, sô cô la và các loại thực phẩm béo hoặc cay; nghiện rượu bia, hút thuốc, tiêu thụ nhiều đồ uống có chứa caffeine…

– Căng thẳng, stress kéo dài: Nhiều nghiên cứu báo cáo rằng, khả năng mắc các triệu chứng trào ngược axit hoặc bệnh trào ngược dạ dày thực quản tăng lên ở những người bị căng thẳng. Vì căng thẳng stress kéo dài có thể ảnh hưởng đến độ nhạy cảm của thực quản. Một nghiên cứu năm 2023 cho thấy những người bị căng thẳng từ trung bình đến cao có nguy cơ mắc các triệu chứng trào ngược axit cao gấp 1,95 lần so với những người bị căng thẳng ở mức độ thấp. 

– Yếu tố di truyền: Yếu tố di truyền dường như đóng vai trò chính trong sự phát triển của GERD và các rối loạn liên quan đến GERD như thực quản Barrett và ung thư biểu mô tuyến thực quản. Các nghiên cứu về cặp song sinh và gia đình đã phát hiện ra rằng bệnh có khả năng di truyền khoảng 31%.

Một số nguyên nhân và yếu tố khác làm tăng nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản gồm: mang thai, béo phì thừa cân, sử dụng aspirin và các loại thuốc giảm đau và hạ sốt không kê đơn (bao gồm thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen và naproxen)…

2. Triệu chứng

Các triệu chứng điển hình của bệnh trào ngược dạ dày thực quản gồm: trào ngược, ợ nóng, khó nuốt, đau ngực, buồn nôn, đau họng. Cụ thể:

– Trào ngược: Bạn có thể thấy axit, thức ăn hoặc chất lỏng trào ngược từ dạ dày vào cổ họng sau khi ăn. Điều này cũng được gọi là trào ngược. Bạn có thể thấy vị chua của axit .

– Cảm giác nóng rát/ợ nóng: Axit thực sự đốt cháy các mô trong thực quản. Nếu cảm thấy nóng rát ở ngực, thì được gọi là ợ nóng. Nếu cảm thấy nóng rát ở gần dạ dày hơn, thì có thể gọi là chứng khó tiêu do axit. Ợ nóng thường xảy ra sau khi ăn và có thể tệ hơn vào ban đêm hoặc khi nằm xuống.

– Đau ngực: Một số người cảm thấy đau ở thực quản nhưng không có cảm giác nóng rát. Đau thực quản kích hoạt các dây thần kinh giống như đau liên quan đến tim, vì vậy có thể có cảm giác như vậy.

– Đau họng/khó nuốt: Nếu axit trào ngược vào cổ họng, nó có thể khiến cổ họng bị đau. Bạn có thể cảm thấy như có cục u trong cổ họng hoặc khó nuốt (là cảm giác thức ăn “dính” vào cổ họng hoặc ngực). Trào ngược vào cổ họng thường xảy ra vào ban đêm.

– Buồn nôn: Tràn axit hoặc trào ngược axit có thể khiến người bệnh cảm thấy buồn nôn hoặc mất cảm giác thèm ăn. 

– Triệu chứng hen suyễn: GERD có thể gây ra các triệu chứng giống hen suyễn, như ho mãn tính , thở khò khè và khó thở. Nếu các hạt axit xâm nhập vào đường thở, chúng có thể khiến đường thở co lại.

Các triệu chứng của GERD có thể tệ hơn:

• Vào ban đêm hoặc khi nằm xuống.
• Sau bữa ăn lớn hoặc nhiều chất béo.
• Sau khi cúi xuống.
• Sau khi hút thuốc hoặc uống rượu.

Ngay khi thấy thường xuyên xuất hiện các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản ở trên, bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được tư vấn phác đồ điều trị phù hợp với nguyên nhân và tình trạng bệnh.

III. Phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản chuẩn của Bộ Y tế

Để chẩn đoán trào ngược dạ dày, bên cạnh hỏi và khám thực thể, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số xét nghiệm:

– Chẩn đoán lâm sàng: Sử dụng bộ câu hỏi GerdQ.

– Chẩn đoán cận lâm sàng: Nội soi thực quản dạ dày tá tràng, đo pH thực quản 24h; chụp thực quản dạ dày có cản quang, test Bernstein, mô bệnh học, đo áp lực thực quản.

Sau khi có kết quả về nguyên nhân gây bệnh cũng như đánh giá chính xác mức độ tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản chuẩn Bộ Y tế phù hợp cho người bệnh. 

1. Nguyên tắc điều trị

Các nguyên tắc trong điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản được xếp theo thứ tự ưu tiên sau:

• Cải thiện chức năng cơ thắt thực quản dưới.
• Sử dụng thuốc giảm triệu chứng của bệnh giúp giảm cảm giác khó chịu, cải thiện chất lượng cuộc sống.
• Hạn chế biến chứng.
• Chữa lành viêm thực quản nếu có, tránh tái phát.

Phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản Bộ Y tế tùy theo mức độ nghiêm trọng của bệnh gồm:

• Điều trị không dùng thuốc: Áp dụng với các bệnh nhân trào ngược ở mức độ nhẹ và triệu chứng không quá nghiêm trọng.
• Điều trị dùng thuốc: Dùng cho trường hợp trào ngược dạ dày thực quản nhẹ đến trung bình.
• Điều trị phẫu thuật: Áp dụng cho các bệnh nhân trào ngược nặng và nghiêm trọng. 

Hầu hết mọi người có thể kiểm soát sự khó chịu của GERD bằng cách thay đổi lối sống và dùng thuốc. Mặc dù không phổ biến, một số người có thể cần phẫu thuật để giúp giảm các triệu chứng. Dưới đây là thông tin cụ thể cho từng phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản. 

2. Phương pháp điều trị không dùng thuốc

Điều trị trào ngược dạ dày thực quản không dùng thuốc được áp dụng với các bệnh nhân có triệu chứng không quá nghiêm trọng. Theo đó, người bệnh cần thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt hàng ngày, triệu chứng của bệnh sẽ được đẩy lùi.

2.1. Thay đổi lối sống 

Về lối sống sinh hoạt, bệnh nhân trào ngược dày thực quản cần chú ý những điều sau:

– Kê đầu giường cao 10 – 15 cm khi nằm hoặc có thể sử dụng gối chống trào ngược để nâng cao vùng thực quản hơn so với dạ dày, hạn chế gây trào ngược. 

– Không đi nằm hoặc ngủ ngay sau khi ăn: Hành động này khiến thức ăn không được tiêu hóa hết và ứ lại ở dạ dày gây trào ngược. Do đó, sau khi ăn bạn nên đi lại hoặc vận động nhẹ nhàng để thức ăn trong dạ dày được tiêu hóa hết. Hãy chờ khoảng 2 đến 3 giờ sau khi ăn mới đi nằm hoặc ngủ.

– Không mặc quần áo quá chật hoặc nịt bụng: Vì điều này có thể làm tăng áp lực ổ bụng và hậu quả là dễ dẫn tới trào ngược dạ dày thực quản. Hãy mặc quần áo rộng rãi và thoải mái. 

– Đừng hút thuốc: Có rất nhiều lý do chính đáng để bỏ thuốc lá. Hút thuốc có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe và ợ nóng là một trong số đó. Điều này đặc biệt đúng nếu bạn bị GERD. Hút thuốc có thể gây ra chứng ợ nóng là vì:

• Giảm sản xuất nước bọt: Hút thuốc có thể làm giảm sản xuất nước bọt. Nước bọt giúp trung hòa axit dạ dày. Nó cũng có thể rửa axit trào ngược trở lại dạ dày.
• Thay đổi axit dạ dày: Hút thuốc có thể làm tăng sản xuất axit dạ dày. Nó cũng có thể khiến muối mật di chuyển từ ruột vào dạ dày. Muối mật là một thành phần của mật , một chất giúp bạn tiêu hóa chất béo trong ruột non . Muối mật trong dạ dày có thể làm cho axit dạ dày có hại hơn.
• Suy giảm chức năng của LES: Hút thuốc có thể làm suy yếu và thư giãn LES. LES bị suy yếu hoặc thư giãn có thể khiến thức ăn trong dạ dày trào ngược trở lại thực quản.
• Tổn thương thực quản: Hút thuốc có thể gây tổn thương trực tiếp cho thực quản. Điều này khiến thực quản dễ bị tổn thương do trào ngược axit hơn.

– Đừng uống quá nhiều rượu: Rượu làm tăng lượng axit mà dạ dày sản xuất. Nó cũng làm giãn cơ LES. Nếu buộc phải uống rượu, hãy thử những mẹo sau:

• Pha loãng rượu với nước.
• Hạn chế tiêu thụ. 
• Uống rượu vang trắng thay vì rượu vang đỏ.
• Chọn bia hoặc rượu vang không cồn.
• Theo dõi những loại đồ uống có cồn gây ợ nóng để tránh chúng.

– Đừng quá căng thẳng: Căng thẳng không được chứng minh là gây ra chứng ợ nóng. Tuy nhiên, nó có thể dẫn đến những hành vi gây ra chứng ợ nóng. Khi bạn bị căng thẳng, bạn có thể không tuân theo thói quen bình thường của mình. Bạn có thể không ăn, tập thể dục hoặc uống thuốc theo lịch trình thường lệ của mình. Sự gián đoạn này có thể gây ra chứng ợ nóng.

Tìm cách giảm bớt căng thẳng có thể giúp ích. Hãy thử các phương pháp thư giãn như:

• Bài tập thở.
• Thiền định.
• Nghe nhạc.
• Yoga.

Ngoài ra, bạn cũng cần sắp xếp thời gian làm việc hợp lý để có thời gian nghỉ ngơi; ngủ đủ 7- 8 tiếng mỗi đêm và ngủ trước 23h. 

– Tập thể dục hàng ngày: Tập thể dục giúp máu lưu tốt hơn, cơ thể dẻo dai và săn chắc, hệ miễn dịch cũng hoạt động tốt hơn giúp phục hồi bệnh.

2.2. Thay đổi chế độ và thói quen ăn uống

Trong thói quen ăn uống hàng ngày, bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản cần chú ý những điều nên và không nên dưới đây:

– Nên ăn chậm, đừng ăn quá nhanh: Ăn quá nhanh cũng có thể gây trào ngược axit. Khi bạn ăn quá nhanh, hệ tiêu hóa sẽ khó hoạt động bình thường hơn. Tiêu hóa kém làm tăng nguy cơ bị ợ nóng. Một số điều bạn có thể làm để ăn chậm lại là: 

• Đặt nĩa hoặc thìa xuống giữa mỗi lần cắn.
• Nhai kỹ thức ăn trước khi nuốt.
• Nhai 20 lần hoặc đếm đến 20 trước khi ăn miếng tiếp theo.
• Ăn từng miếng nhỏ hơn.

– Đừng ăn quá nhiều hoặc quá no: Các bữa ăn lớn làm dạ dày của bạn nở ra. Điều này làm tăng áp lực hướng lên trên đối với cơ thắt thực quản dưới (LES). Áp lực tăng lên đối với LES có thể gây ra chứng ợ nóng.

Thay vì ăn ba bữa lớn mỗi ngày, hãy thử ăn 6u bữa nhỏ hoặc 3 bữa nhỏ và 3  bữa ăn nhẹ. Điều này sẽ giúp dạ dày không bị quá no và giãn ra quá mức gây khó chịu. Mặt khác còn giúp ngăn ngừa sản xuất quá nhiều axit dạ dày. Axit dạ dày là chất lỏng giúp bạn tiêu hóa thức ăn.

– Tránh nhịn ăn: Bạn cũng có thể bị trào ngược axit do không ăn hoặc cố gắng không nhịn ăn trong thời gian dài. Vậy nên hãy ăn uống đúng giờ giấc, không bỏ bữa nhé.

– Không ăn thực phẩm gây kích thích: Một số loại thực phẩm gây ợ nóng; một số loại thực phẩm làm giãn cơ LES. Những loại khác có thể gây ra tình trạng sản xuất quá nhiều axit dạ dày. Chúng bao gồm: 

• Thực phẩm chiên hoặc nhiều dầu mỡ.
• Thịt nhiều chất béo.
• Nước sốt kem.
• Các sản phẩm từ sữa nguyên chất.
• Sôcôla.
• Bạc hà.
• Đồ uống có chứa caffein như nước ngọt, cà phê, trà và ca cao.
• Đồ uống có ga. 
• Rượu bia.
• Thức ăn cay.
• Trái cây họ cam quýt và nước ép như cam và bưởi.
• Sản phẩm từ cà chua.
• Gia vị cay nóng.

– Hạn chế ăn khuya: Bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản nên chú ý hạn chế ăn khuya, ăn gần sát giờ đi ngủ, đặc biệt là các đồ ăn nhiều dầu mỡ. Vì ăn khuya có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng trào ngược axit do một số yếu tố. 

• Đầu tiên, ăn khuya có thể dẫn đến chậm làm rỗng dạ dày, khi thức ăn ở lại trong dạ dày lâu hơn bình thường vì quá trình tiêu hóa tự nhiên chậm lại khi đến giờ đi ngủ. Sự hiện diện kéo dài của thức ăn trong dạ dày làm tăng khả năng trào ngược axit dạ dày vào thực quản khi nằm xuống, gây ra chứng ợ nóng và khó chịu.
• Thứ hai, ăn khuya có thể kích thích sản xuất axit dạ dày quá mức, đặc biệt nếu bữa ăn lớn, nhiều chất béo hoặc chứa các thực phẩm kích thích như các món ăn cay. Lượng axit dư thừa này, kết hợp với cơ thắt thực quản dưới (LES) được thư giãn do thói quen ăn khuya, khiến axit trào ngược lên thực quản dễ dàng hơn, góp phần gây ra các triệu chứng trào ngược axit.

Để giảm nguy cơ trào ngược axit do ăn khuya, bạn nên ăn các bữa ăn nhỏ, nhẹ hơn vào đầu buổi tối và tránh các thực phẩm kích hoạt được biết là làm trầm trọng thêm chứng trào ngược. 

3. Phương pháp điều trị bằng thuốc

Khi các triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản nặng hoặc không đáp ứng với phác đồ điều trị không dùng thuốc ở trên, bác sĩ sẽ cần chỉ định thuốc điều trị. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có thuốc đặc trị, việc điều trị chủ yếu tập trung làm thuyên giảm triệu chứng bệnh và cải thiện chức năng cơ thắt tâm vị dạ dày.

Thuốc ức chế bơm proton (PPI) là nhóm thuốc chủ yếu trong điều trị GERD. Người bệnh cũng có thể cần sử dụng thuốc kháng thụ thể H2 giảm bài tiết axit dạ dày, thuốc kháng Cholinergic, thuốc Prokinetic hoặc thuốc chống trầm cảm theo hướng dẫn của bác sĩ.

Lưu ý: Khi muốn sử dụng bất kì loại thuốc nào chữa trào ngược dạ dày thực quản thì phải có chỉ định của bác sĩ. Không nên tự ý sử dụng bất kì loại thuốc nào vì điều đó đôi khi sẽ gây nên tình trạng ngộ độc thuốc cho cơ thể bệnh nhân.

Dưới đây là thông tin chi tiết về các loại thuốc thường dùng trong phác đồ điều trị trào ngược dạ dày:

3.1. Thuốc ức chế bơm proton (PPI)

Đây là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản. PPI hoạt động bằng cách ức chế hoạt động của bơm proton – một enzyme trong dạ dày chịu trách nhiệm sản xuất axit dạ dày. Khi hoạt động của bơm proton bị ức chế cũng đồng nghĩa với việc lượng axit dạ dày được sản xuất sẽ giảm. 

Từ đó giúp làm giảm và kiểm soát các triệu chứng của bệnh trào ngược axit như tức ngực, ợ nóng, khó nuốt. Đồng thời giảm nguy cơ xảy ra các biến chứng do trào ngược như loét thực quản, viêm thực quản, barrett thực quản.

Có nhiều loại PPI khác nhau dùng trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản, trong đó phổ biến gồm:

– Omeprazole: Liều chuẩn uống 20mg/ngày. Đối với GERD kháng trị, uống 20 mg/lần x 2 lần/ngày.

– Pantoprazole: Liều chuẩn uống 40mg/ngày. Đối với GERD kháng trị, uống 40mg/lần x 2 lần/ngày.

– Esomeprazole: Liều chuẩn uống 40mg/ngày. Đối với GERD kháng trị, uống 40mg/lần x 2 lần/ngày.

– Rabeprazole: Liều chuẩn uống 20mg/ngày. Đối với GERD kháng trị, uống 20 mg/lần x 2 lần/ngày.

– Lansoprazole: Liều chuẩn uống 30mg/ngày. Đối với GERD kháng trị, uống 30 mg/lần x 2 lần/ngày.

– Dexlansoprazole: Liều chuẩn uống 60mg/ngày. Đối với GERD kháng trị, uống 60mg/lần x 2 lần/ngày.

PPI thường được dùng theo đường uống. Thời gian và liều lượng dùng thuốc PPI phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và đáp ứng điều trị của từng bệnh nhân.

Thuốc ức chế bơm proton (PPI) thường được bác sĩ chỉ định uống trước bữa ăn khoảng 30 phút để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất. Thời gian điều trị bằng thuốc PPI thường kéo dài từ 4 – 8 tuần, thậm chí là 12 tuần. Một số trường hợp tình trạng trào ngược nặng và có biến chứng, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng PPI lâu dài.

PPI ít gây ra tác dụng phụ, tuy nhiên khi sử dụng thuốc, người bệnh vẫn có thể gặp một số tác dụng phụ sau:

• Nhức đầu.
• Buồn nôn.
• Khô miệng.
• Đau khớp.
• Tiêu chảy.
• Táo bón.

3.2. Thuốc kháng thụ thể Histamin H2 giảm bài tiết axit dạ dày

Nguyên lý hoạt động của thuốc kháng thụ thể Histamin H2 là ức chế H2 – một thụ thể trên bề mặt tế bào thành dạ dày và chịu trách nhiệm kích thích sản xuất axit dạ dày. 

Khi thụ thể H2 bị ức chế, lượng axit trong dạ dày sẽ giảm theo, từ đó cải thiện hiệu quả các triệu chứng khó nuốt, tức ngực, ợ nóng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản.

Các loại thuốc kháng thụ thể H2 được dùng phổ biến trong điều trị trào ngược axit hiện nay gồm:

– Cimetidine: Liều 400mg x4 lần/ ngày hoặc 800mg x 2 lần/ ngày x 4-8 tuần.

– Ranitidine: Uống 150mg Ranitidine, 2 lần 1 ngày hoặc 300mg Ranitidine 1 lần vào đêm. Thời gian điều trị từ 8 tới 12 tuần.

– Famotidine: Liều uống cho người lớn là 20 mg x 2 lần/ngày, dùng trong 6 tuần.

– Nizatidine: Mỗi lần uống 150 mg, ngày 2 lần, có thể uống đến 12 tuần.

Thuốc kháng thụ thể H2 cũng được dùng theo đường uống và nên uống trước khi ăn từ 15-30 phút. Thời gian và liều dùng thuốc phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và đáp ứng điều trị của từng bệnh nhân.

Thuốc kháng thụ thể Histamin H2 có thời gian tác dụng nhanh hơn so với nhóm thuốc ức chế bơm Proton (PPI). Tuy nhiên, nếu dùng kéo dài có thể gây chứng vú to ở nam giới vì vậy Histamin H2 hiện ít được dùng hơn so với PPPI.

Một số tác dụng phụ của thuốc kháng thụ thể H2 bệnh nhân có thể gặp phải khi sử dụng gồm:

• Tiêu chảy.
• Táo bón.
• Nhức đầu.
• Buồn nôn.
• Khô miệng.
• Tăng trưởng tuyến vú ở nam giới.

Tương tự như PPI, thuốc kháng thụ thể H2 cũng được chỉ định dùng trong trong vài tuần đến vài tháng. Tuy nhiên, chỉ định dùng thuốc lâu dài có thể được bác sĩ đưa ra trong trường hợp tình trạng bệnh nặng và bệnh nhân không dung nạp PPI.

3.3. Thuốc kháng Cholinergic

Cholinergic là thuốc tác dụng trên chức năng vận động thực quản. Nhóm thuốc này thường được sử dụng phối hợp với thuốc PPI trong điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản.

Thuốc Cholinergic hoạt động bằng cách ức chế hoạt động của acetylcholine – một chất dẫn truyền thần kinh kích thích sản xuất axit dạ dày. Khi ức chế được hoạt động của acetylcholine thì cũng làm giảm sản xuất axit dạ dày.

Sử dụng thuốc Cholinergic có tác dụng làm giảm và kiểm soát các triệu chứng của bệnh trào ngược như khó nuốt, tức ngực, ợ nóng. Tuy nhiên xét về hiệu quả thì so với thuốc H2 và PPI, thuốc Cholinergic có hiệu quả kém hơn.

Cholinergic được dùng theo đường uống. Các loại thuốc Cholinergic dùng trong điều trị trào ngược dạ dày hiện nay gồm:

– Metoclopramide: Uống 10 – 15 mg x 4 lần/ngày.

– Domperidone: Uống 10 mg x 3 lần/ngày.

– Baclofen: Uống 10 – 20 mg x 2 – 3 lần/ngày.

Thuốc kháng Cholinergic thường được dùng trong vài tuần đến vài tháng. Tuy nhiên, bác sĩ có thể chỉ định dùng lâu dài nếu bệnh nhân không dung nạp PPI hoặc thuốc kháng thụ thể H2.

Một số tác dụng phụ của thuốc kháng Cholinergic người bệnh có thể gặp phải khi sử dụng gồm:

• Tiêu chảy.
• Táo bón.
• Buồn nôn.
• Khô miệng.
• Mệt mỏi.
• Giảm tiết mồ hôi.
• Rối loạn thị lực.

3.4. Thuốc Prokinetic

Thuốc Prokinetic hoạt động bằng cách tăng nhu động của thực quản và dạ dày. Từ đó hỗ trợ đẩy nhanh quá trình tiêu hóa và làm rỗng dạ dày, giảm lượng axit trào ngược lên thực quản.

Sử dụng thuốc Prokinetic có tác dụng kiểm soát và giảm các triệu chứng ợ nóng, tức ngực, khó nuốt do bệnh trào ngược dạ dày gây ra. Tuy nhiên, hiệu quả của thuốc Prokinetic kém hơn so với thuốc kháng thụ thể H2 và ức chế bơm proton PPI.

Bệnh nhân sử dụng thuốc Prokinetic theo đường uống. Các loại thuốc Prokinetic dùng phổ biến hiện nay là:

– Metoclopramide: 10 – 15 mg × 4 lần/ngày, uống 30 phút trước mỗi bữa ăn và trước khi đi ngủ.

– Domperidone: Uống 10 – 20 mg/ lần, 3 – 4 lần/ngày. 

– Erythromycin: Người lớn Uống 500 -1000 mg/lần, ngày uống 2 – 3 lần.

Bệnh nhân uống thuốc Prokinetic có thể gặp phải một số tác dụng sau:

• Khô miệng.
• Mệt mỏi.
• Rối loạn thị lực.
• Buồn nôn..
• Tiêu chảy
• Táo bón.
• Giảm tiết mồ hôi.

2.5. Thuốc chống trầm cảm

Các loại thuốc chống trầm cảm cũng có thể được dùng để hỗ trợ giảm căng thẳng, lo âu, stress – các yếu tố gây bệnh trào ngược dạ dày thực quản. 

– Thuốc thường dùng: Nortriptyline, Trazodone, Imipramine, Sertraline. 

– Tác dụng phụ: Khi sử dụng, bệnh nhân có thể gặp phải một số tác dụng phụ như: buồn nôn, tăng thèm ăn và tăng cân; mệt mỏi và buồn ngủ, mất ngủ, táo bón, mờ mắt, khô miệng.

Các loại thuốc chống trầm cảm cũng có thể được dùng để hỗ trợ giảm căng thẳng, lo âu, stress cho bệnh nhân trào ngược axit.

Khi áp dụng phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản dùng thuốc, bệnh nhân cần tuân thủ theo đúng hướng dẫn của bác sĩ cả về liều lượng, thời gian và cách uống. Nếu tự ý thay đổi, bệnh trào ngược dạ dày sẽ tiến triển nặng hơn và kéo dài khó điều trị.

4. Thuốc dạ dày chữ Y – Yumangel

Bạn có thể uống ngay 1 gói Yumangel khi bị nóng rát dạ dày, ợ hơi, buồn nôn, trào ngược để làm giảm sự khó chịu.

Thuốc dạ dày chữ Y – Yumangel với thành phần Almagate giúp trung hòa acid dịch vị mà không làm tăng thể tích tiết dịch trong dạ dày. Almagate còn tạo ra lớp màng nhầy bao bọc tế bào niêm mạc dạ dày, làm giảm các triệu chứng của bệnh trào ngược, viêm loét dạ dày tá tràng.

Almagate đã được nghiên cứu lâm sàng có thể làm trung hòa acid dịch vị chỉ sau 5-10 phút sử dụng, duy trì nồng độ pH dạ dày ổn định trong thời gian dài. Sau 15 ngày, các triệu chứng ợ chua, ợ nóng biến mất hơn 90%. Almagate ở dạng hỗn dịch với các hạt rất mịn, khả năng phân tán tốt nên khi vào dạ dày trung hòa acid dư nhanh.

Hướng dẫn uống Yumangel: Mỗi lần uống 1 gói, sau khi ăn 1-2 giờ và trước khi đi ngủ để đạt hiệu quả tối ưu.  Người lớn uống từ 3 – 4 gói/ngày. Uống cách nhau khoảng 3 tiếng/lần. Trẻ em từ 6-12 tuổi dùng nửa liều dành cho người lớn.

5. Phác đồ điều trị bằng phẫu thuật 

Phẫu thuật điều trị là phương án cuối cùng bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản phải dùng đến khi không đáp ứng với hai phương pháp điều trị trên hoặc khi axit trào ngược làm viêm loét thực quản gây xuất huyết hoặc loét đường tiêu hóa trên.

Trước khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ thăm khám cho bệnh nhân để đánh giá tình trạng sức khỏe và mức độ bệnh lý để lựa chọn phương pháp phẫu thuật phù hợp và hiệu quả. Hiện nay có 3 phương án phẫu thuật phổ biến được áp dụng trong điều trị trào ngược là:

5.1. Phẫu thuật Nissen Fundoplication

Mục đích của phẫu thuật Nissen Fundoplication là thắt chặt và củng cố cơ vòng thực quản dưới. Có thể chọn phẫu thuật nội soi hoặc mổ mở.

– Mục đích: Trong thủ thuật Nissen Fundoplication, một phần của dạ dày được quấn quanh thực quản dưới để thắt chặt cơ thắt thực quản dưới (LES). Từ đó ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên trên thực quản.

– Phương pháp: Có hai loại Nissen fundoplication là Nissen fundoplication mở (được thực hiện thông qua một đường rạch ở bụng) và Nissen fundoplication nội soi (thực hiện thông qua một số lỗ nhỏ trên bụng).

– Chỉ định: Cho bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản nặng, không đáp ứng với thuốc hoặc có các biến chứng.

– Ưu điểm: Kiểm sát triệu chứng trào ngược hiệu quả cao; có thể điều trị dứt điểm bệnh.

– Nhược điểm: Có thể gây ra một số tác dụng phụ như đầy hơi, khó nuốt, táo bón; phẫu thuật có thể không thành công và cần thực hiện lại.

– Thời gian phục hồi: Nissen fundoplication nội soi phục hồi nhanh hơn so Nissen fundoplication mở.

– Xuất viện: Bệnh nhân có thể xuất viện sau 1-2 ngày phẫu thuật.

– Lưu ý: Cần tránh tập thể dục, vận động nặng trong vài tuần sau phẫu thuật.

5.2. Phẫu thuật Laparoscopic fundoplication

Phẫu thuật Laparoscopic fundoplication là thủ thuật được thực hiện thông qua một số lỗ nhỏ trên bụng. Với kỹ thuật này, một phần của dạ dày được quấn quanh thực quản dưới để thắt chặt cơ thắt thực quản dưới (LES) để ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

– Phương pháp: Bác sĩ rạch một đường dài ở bụng để tiếp cận cơ thắt thực quản dưới. Sau đó, dùng một ống nội soi nhỏ có gắn camera để quan sát bên trong bụng. Tất cả các dụng cụ dùng trong phẫu thuật đều được đưa vào bụng qua các lỗ nhỏ trên bụng.

– Chỉ định: Dùng cho bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản nặng, không đáp ứng với thuốc hoặc có các biến chứng.

– Ưu điểm: Laparoscopic fundoplication ít xâm lấn hơn so với Nissen fundoplication mở; ít đau đớn, thời gian phục hồi nhanh; sẹo nhỏ.

– Nhược điểm: Có thể gây tác dụng phụ khó nuốt, đầy hơi, táo bón; nếu không thành công cần phẫu thuật lại.

– Thời gian xuất viện: Bệnh nhân thường xuất viện sau 1-2 ngày phẫu thuật.

– Lưu ý: Cần tránh tập thể dục, vận động nặng trong vài tuần sau phẫu thuật.

5.3. Phẫu thuật Heller myotomy

Phẫu thuật Heller myotomy được thực hiện qua một đường rạch ở bụng hoặc nội soi. Thủ thuật này có thời gian phục hồi ngắn và ít gây ra tác dụng phụ.

– Phương pháp: Bác sĩ cắt một phần của cơ thắt thực quản dưới (LES để giảm áp lực của LES. Từ đó giúp ngăn không cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

– Chỉ định: Dùng cho bệnh nhân trào ngược ở mức độ nặng, không đáp ứng với thuốc hoặc có các biến chứng.

– Ưu điểm: Hiệu quả cao, có thể điều trị dứt điểm bệnh, ít gây ra tác dụng phụ hơn so với phẫu thuật fundoplication.

– Nhược điểm: Có thể cần phẫu thuật lại nếu Heller myotomy không thành công.

– Phục hồi: Thời gian phục hồi của Heller myotomy ngắn hơn so với fundoplication. Bệnh nhân có thể xuất viện sau 1-2 ngày phẫu thuật.

– Lưu ý: Cần tránh tập thể dục, vận động nặng trong vài tuần sau phẫu thuật.

5.4. Phẫu thuật để tăng cường cơ vòng thực quản dưới (Linx)

Linx là một vòng các hạt từ tính nhỏ được được quấn quanh cơ vòng thực quản, ngăn trào ngược từ dạ dày. Tác dụng của các hạt nam châm là cung cấp thêm lực để giữ cho cơ vòng thực quản đang yếu có thể đóng lại sau khi nuốt thức ăn. Tuy nhiên, thức ăn vẫn có thể đi qua bình thường. 

Ưu điểm của phẫu thuật Linx là ít xâm lấn nên thời gian hồi phục thường ngắn. Bệnh nhân cũng ít bị đau khi thực hiện phương pháp này.

5.5. Phẫu thuật nội soi xuyên miệng (TIF)

Trong kỹ thuật này, một thiết bị EsophyX được đưa vào thực quản qua đường miệng để tạo ra một vài nếp gấp ở đáy thực quản. Từ đó tạo thành một van mới để ngăn chặn axit trào ngược từ dạ dày lên.

– Ưu điểm: Không cần rạch bất kỳ vết mổ nào trên cơ thể nên bệnh nhân sẽ phục hồi nhanh chóng. Các biến chứng gặp phải sau phẫu thuật cũng ít hơn so với những phương pháp phẫu thuật khác. 

– Nhược điểm: Phương pháp phẫu thuật này không áp dụng cho các bệnh nhân gặp phải các biến chứng như Barrett thực quản, viêm thực quản, xơ cứng bì.

5.6. Thủ thuật Stretta

Đây là phương pháp phẫu thuật mới nên hiệu quả lâu dài vẫn chưa xác định rõ. Cách thực hiện thủ thuật này như sau:

– Bác sĩ sử dụng ống nội soi mỏng và linh hoạt luồn vào bên trong thực quản.

– Một điện cực ở cuối ống nội soi sẽ làm nóng mô thực quản, tạo ra những vết cắt nhỏ.  

– Những vết cắt hình thành nên các mô sẹo trong thực quản làm ngăn chặn các dây thần kinh phản ứng với axit trào ngược từ dạ dày.

5.7. Phẫu thuật nội soi khâu tăng cường cơ vòng thực quản dưới

Phương pháp này sử dụng hệ thống Bard EndoCinch sẽ thực hiện các mũi khâu nội soi để tạo thành nếp gấp, giúp củng cố cơ vòng dưới thực quản. Phương pháp này hiện chưa được dùng phổ biến trong điều trị trào ngược dạ dày. 

Các kỹ thuật phẫu thuật trào ngược dạ dày thực quản ngày càng hiện đại nhưng vẫn tiềm ẩn xảy ra một số biến chứng như:

• Nhiễm trùng vết mổ.
• Chứng khó nuốt.
• Ợ chua, đầy hơi.
• Chấn thương dạ dày.
• Tràn khí màng phổi, viêm phổi.

Bệnh nhân sau khi phẫu thuật trào ngược dạ dày nếu có bất kỳ dấu hiệu khó chịu và bất thường nào cần thông báo ngay cho bác sĩ để có biện pháp xử trí kịp thời.

IV. Lời khuyên về phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản 

Thông thường, điều trị giảm triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản không khó, nhưng để chữa bệnh dứt điểm hoàn toàn và không tái phát thì lại là không hề dễ dàng. Lý do là vì cấu trúc cơ thắt thực quản dưới không kín hoặc cơ quan này đã bị giãn khó hồi phục.

Do đó, bác bác sĩ khuyến cáo người bệnh khi áp dụng phác đồ điều trị trào ngược dạ dày nên:

1. Tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ

Với bệnh nhân áp dụng phác đồ điều trị trào ngược dạ dày bằng thuốc, cần tuân chỉ định của bác sĩ về liều lượng, thời gian và cách uống thuốc. 

Không tự ý thay đổi hoặc ngừng uống thuốc khi chưa có chỉ định từ bác sĩ. Vì điều này không chỉ khiến tình trạng bệnh có thể trở nên tồi tệ hơn mà bạn còn có thể gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn.

2. Thay đổi lối sống tích cực

Nên duy trì chế độ ăn uống, lối sống sinh hoạt tích cực để kiểm soát và hạn chế bệnh trào ngược dạ dày tái phát trở lại. Hãy kiên trì thực hiện ngay cả khi bạn đang sử dụng thuốc hoặc đã được phẫu thuật. 

Một lối sống tích cực là: ăn đủ bữa, đúng giờ; ăn chậm nhai kỹ; hạn chế các thực phẩm có khả năng gây kích thích dạ dày và hệ tiêu hóa; vận động nhẹ nhàng sau khi ăn; chỉ nên đi ngủ sau bữa ăn từ 2—3 giờ; hạn chế uống rượu bia; bỏ hút thuốc lá; giữ tâm lý vui vẻ thoải mái…

3. Tái khám theo lịch hẹn

Bệnh nhân nên tái khám định kỳ để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời. Các bệnh nhân triệu chứng nặng, điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật cần liên tục theo dõi và tái khám sớm hơn. 

V. Kết luận

Điều trị giảm triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản không khó nhưng để chữa bệnh dứt điểm và không tái phát không hề dễ dàng. Bởi nguyên nhân thường do cấu trúc cơ thắt thực quản dưới không kín hoặc cơ quan này đã bị giãn, khó hồi phục. 

Việc áp dụng và tuân thủ phác đồ điều trị trào ngược dạ dày chuẩn Bộ Y tế kết hợp sử dụng thuốc dạ dày Yumangel và thay đổi lối sống tích cực không chỉ giúp mang lại hiệu quả chữa bệnh tối ưu đồng thời ngăn ngừa bệnh tái phát hữu hiệu. 

Sau khi điều trị thành công trào ngược dạ dày thực quản, bệnh nhân nên duy trì chế độ ăn uống sinh hoạt lành mạnh để hạn chế bệnh quay lại, thường xuyên tái khám kiểm tra theo lịch hẹn của bác sĩ. Đặc biệt, với những bệnh nhân triệu chứng nặng, điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật cần tái khám sớm hơn và liên tục để theo dõi.

Hi vọng những thông tin về phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản Bộ Y tế mà thuốc dạ dạ dày chữ Y chia sẻ trên đây sẽ giúp bệnh nhân sớm cải thiện được tình trạng bệnh.

Tốt nhất khi có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh trào ngược dạ dày thực quản bạn nên đi gặp bác sĩ để được tư vấn, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị trào ngược dạ dày thực quản phù hợp – hiệu quả. Để được dược sĩ của thuốc dạ dày chữ Y – Yumangel tư vấn kỹ hơn về công dụng và cách sử dụng, bạn vui lòng gọi đến hotline miễn cước 1800 1125 nhé!

Tài liệu tham khảo:

https://www.verywellhealth.com/stop-doing-with-gerd-1742213#:~:text=Don’t%20Eat%20Too%20Quickly&text=2%20When%20you%20eat%20too,or%20spoon%20down%20between%20bites.

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gerd/symptoms-causes/syc-20361940

https://www.cedars-sinai.org/health-library/diseases-and-conditions/g/gastroesophageal-reflux-disease-gerdheartburn.html#:~:text=GERD%20is%20a%20digestive%20disorder,eating%20chocolate%20and%20spicy%20foods.

https://medlatec.vn/tin-tuc/phac-do-dieu-tri-trao-nguoc-da-day-thuc-quan-bo-y-te-s67-n21002

https://nhanhauclinic.com.vn/phac-do-dieu-tri-trao-nguoc-da-day-thuc-quan-chuan-bo-y-te/#Loi_khuyen_ve_phac_do_dieu_tri_trao_nguoc_da_day_thuc_quan

https://ivie.vn/phac-do-dieu-tri-trao-nguoc-da-day-thuc-quan-cua-bo-y-te-0

https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/phac-do-dieu-tri-trao-nguoc-da-day-thuc-quan-moi-nhat-hien-nay.html

https://bvnguyentriphuong.com.vn/noi-tieu-hoa/huong-dan-dieu-tri-benh-trao-nguoc-da-day-thuc-quan