Uống thuốc dạ dày có hại thận không? Tổng hợp những điều người bệnh thận bị đau dạ dày cần biết 

Trong cuộc sống hiện đại, các bệnh lý về dạ dày ngày càng phổ biến, dẫn đến việc nhiều người phải sử dụng thuốc điều trị. Tuy nhiên, một mối lo ngại chung thường trực là liệu uống thuốc dạ dày có hại thận không? Bài viết này sẽ đi sâu vào mối liên hệ giữa việc sử dụng thuốc dạ dày và sức khỏe của thận.

I. Uống thuốc dạ dày có hại thận không?

Uống thuốc dạ dày có hại thận không? Đây là một câu hỏi rất nhiều người bệnh quan tâm, đặc biệt khi việc sử dụng thuốc dạ dày ngày càng phổ biến. Nhìn chung, việc thuốc dạ dày có gây hại thận hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại thuốc, cách sử dụng, thời gian dùng và tình trạng sức khỏe của người bệnh.

1.Trường hợp không gây hại (dùng ngắn hạn, đúng chỉ định)

Hầu hết các loại thuốc dạ dày nếu được sử dụng đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ thường không gây hại đến thận, đặc biệt là ở những người có chức năng thận hoàn toàn bình thường. Mục tiêu của việc điều trị là giảm các triệu chứng khó chịu và hỗ trợ quá trình lành vết thương ở dạ dày một cách an toàn nhất.

Khi một loại thuốc được kê đơn, các bác sĩ đã cân nhắc kỹ lưỡng về lợi ích và nguy cơ dựa trên tình trạng sức khỏe của từng bệnh nhân. Việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị sẽ giúp thuốc phát huy hiệu quả tối đa mà không gây gánh nặng không cần thiết cho thận.

2. Nguy cơ gây hại thận khi dùng sai cách hoặc kéo dài

Ngược lại, khi thuốc dạ dày được sử dụng sai cách, lạm dụng hoặc dùng kéo dài hơn khuyến nghị, nguy cơ gây hại cho thận sẽ tăng lên đáng kể. Cụ thể:

2.1. Thuốc ức chế bơm proton (PPI)

Thuốc ức chế bơm proton (PPI) như Omeprazol, Esomeprazol, Lansoprazol… Đây là nhóm thuốc rất hiệu quả trong việc giảm tiết axit dạ dày, thường được dùng để điều trị viêm loét dạ dày, trào ngược axit. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa việc sử dụng PPI kéo dài (vài tháng đến vài năm) và nguy cơ mắc viêm thận kẽ cấp hoặc mạn tính. 

Ngoài ra, PPI cũng có thể làm tăng nguy cơ mất các chất điện giải quan trọng như magie và natri qua nước tiểu. Sự mất cân bằng điện giải kéo dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng thận và các hệ thống khác trong cơ thể.

2.2. Antacid chứa nhôm/magie

Các loại thuốc kháng axit (Antacid) giúp trung hòa axit dạ dày nhanh chóng. Một số loại Antacid có chứa nhôm hoặc magie. Ở người có chức năng thận bình thường, lượng nhôm và magie dư thừa thường được thận đào thải hiệu quả.

Tuy nhiên, ở người bị suy thận (đặc biệt là suy thận mạn), khả năng đào thải các chất này bị suy giảm đáng kể. Việc tích tụ nhôm trong cơ thể có thể gây độc tính cho xương, não và hệ thần kinh, làm nặng thêm tình trạng bệnh lý thận và các vấn đề sức khỏe khác. Magie tích tụ cao cũng gây ra nhiều vấn đề như yếu cơ, hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim.

2.3. Lạm dụng thuốc giảm đau kèm theo (NSAIDs)

Nhiều bệnh nhân bị đau dạ dày thường có kèm theo các cơn đau khác (ví dụ: đau xương khớp) và có thói quen tự ý sử dụng thêm thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen, Diclofenac, Naproxen, Aspirin…

NSAIDs là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương thận. Chúng có thể làm giảm lưu lượng máu đến thận và gây ra suy thận cấp một cách nhanh chóng, đặc biệt ở những người đã có sẵn bệnh thận, người cao tuổi, hoặc người đang dùng các thuốc khác ảnh hưởng đến thận.

Hơn nữa, NSAIDs còn là nguyên nhân chính gây loét và xuất huyết dạ dày, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh lý tiêu hóa.

Tóm lại, để bảo vệ thận khi dùng thuốc dạ dày, điều quan trọng nhất là luôn tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc hay kéo dài thời gian điều trị. Nếu bạn có bất kỳ tiền sử bệnh thận hoặc đang lo lắng về tác dụng phụ của thuốc, hãy chủ động thảo luận với bác sĩ để được tư vấn và theo dõi phù hợp.

II. Mối liên hệ giữa các loại thuốc dạ dày và bệnh thận

Để hiểu được vấn đề uống thuốc dạ dày có hại thận không, bản thân chúng ta cần xác định thật rõ về mối liên hệ giữa các loại thuốc dạ dày tác động như thế nào đến bệnh thận.

1. Nhóm thuốc trung hòa axit (Antacid)

Thành phần phổ biến: Nhôm hydroxide, magie hydroxide, canxi carbonate.

Tác dụng: Antacid hoạt động bằng cách trung hòa nhanh chóng axit dạ dày, mang lại hiệu quả tức thời trong việc giảm các triệu chứng khó chịu như nóng rát, ợ hơi, ợ chua.

Nguy cơ với thận:

• Ở người suy thận, các ion magie và nhôm có thể bị tích tụ trong cơ thể do thận không còn khả năng đào thải chúng một cách hiệu quả.
• Sự tích tụ nhôm có thể gây ra ngộ độc nhôm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh (gây sa sút trí tuệ, yếu cơ) và xương (gây loãng xương).
• Tăng magie máu do tích tụ magie có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về tim mạch (loạn nhịp tim, hạ huyết áp) và thần kinh (yếu cơ, hôn mê), mặc dù tương đối hiếm nhưng rất nguy hiểm.
• Sử dụng Antacid dài ngày, đặc biệt là loại chứa nhôm, có thể gây mất cân bằng điện giải, ví dụ như giảm phosphate huyết và tăng canxi huyết, ảnh hưởng đến nhiều chức năng trong cơ thể.

Với bệnh nhân bị thận mạn tính, không khuyến khích dùng Antacid chứa magie hoặc nhôm. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn loại Antacid an toàn hơn hoặc phương pháp điều trị khác phù hợp.

2. Nhóm ức chế bơm proton

Thành phần phổ biến: Omeprazol, Esomeprazol, Pantoprazol, Lansoprazol…

Tác dụng: PPI là nhóm thuốc rất mạnh trong việc giảm tiết axit dạ dày bằng cách ức chế trực tiếp bơm proton. Chúng được sử dụng rộng rãi để điều trị viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và các tình trạng tăng tiết axit khác.

Nguy cơ với thận:

• Có mối liên quan giữa việc sử dụng PPI (đặc biệt khi dùng kéo dài) và nguy cơ gây viêm thận kẽ cấp tính (acute interstitial nephritis). Đây là một phản ứng viêm xảy ra ở thận, có thể dẫn đến suy giảm chức năng thận nếu không được chẩn đoán và xử lý kịp thời.
• Dùng PPI lâu dài cũng có thể làm giảm nồng độ magie huyết. Magie là một khoáng chất quan trọng, sự thiếu hụt của nó có thể ảnh hưởng đến chức năng tim, thần kinh và gián tiếp ảnh hưởng đến hoạt động của thận.
• Một số nghiên cứu gần đây còn ghi nhận rằng PPI có thể làm tăng nguy cơ suy thận mạn tính nếu được sử dụng kéo dài hoặc không được kiểm soát chặt chẽ, mặc dù cơ chế chính xác vẫn đang được nghiên cứu thêm.

Nên dùng PPI trong thời gian ngắn nhất có thể để đạt hiệu quả điều trị. Nếu cần thiết phải kéo dài thời gian sử dụng, người bệnh (đặc biệt là người già hoặc có yếu tố nguy cơ mắc bệnh thận) cần được theo dõi chức năng thận định kỳ theo chỉ định của bác sĩ.

3. Nhóm kháng thụ thể H2

Thành phần phổ biến: Ranitidine (hiện ít dùng do lo ngại về chất gây ung thư), Famotidine, Cimetidine.

Tác dụng: Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách giảm tiết axit dạ dày thông qua việc chặn thụ thể H2 của histamine trên tế bào thành dạ dày. Chúng thường được dùng cho các trường hợp loét dạ dày nhẹ hoặc giảm triệu chứng trào ngược.

Nguy cơ với thận:

• So với PPI, nhóm kháng thụ thể H2 ít liên quan trực tiếp đến tổn thương thận hơn.
• Tuy nhiên, cần lưu ý rằng Cimetidine có thể gây tăng creatinine máu giả tạo. Điều này xảy ra do Cimetidine ức chế quá trình bài tiết creatinine ở ống thận, làm cho nồng độ creatinine trong máu tăng lên mà không nhất thiết phản ánh sự suy giảm chức năng lọc của thận.
• Ở bệnh nhân suy thận, cần điều chỉnh liều của các thuốc trong nhóm này (ví dụ Famotidine, Cimetidine) vì chúng chủ yếu được thải trừ qua thận. Nếu không điều chỉnh liều, thuốc có thể tích tụ và gây tác dụng phụ.

Cảnh báo người bệnh thận, Famotidine thường được coi là an toàn hơn trong nhóm này cho người suy thận, nhưng vẫn cần sự giám sát và điều chỉnh liều từ bác sĩ chuyên khoa thận.

4. Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày

Thành phần phổ biến: Sucralfate, Bismuth subcitrate, Misoprostol.

Tác dụng: Các thuốc này hoạt động bằng cách tạo ra một lớp màng bảo vệ trên vết loét hoặc tổn thương niêm mạc dạ dày, giúp che chắn vết thương khỏi axit và hỗ trợ quá trình lành niêm mạc.

Nguy cơ với thận:

• Sucralfate có chứa nhôm. Do đó, nếu được sử dụng lâu dài ở người suy thận, nó có thể gây tích tụ nhôm trong cơ thể, tương tự như Antacid chứa nhôm, dẫn đến các độc tính trên thần kinh và xương.
• Bismuth subcitrate nếu dùng liều cao trong thời gian dài có thể gây độc thần kinh, đặc biệt ở người có chức năng thận suy giảm do bismuth cũng được thải trừ qua thận.
• Misoprostol ít ảnh hưởng đến thận nhưng có một chống chỉ định quan trọng: nó có thể gây co bóp tử cung, do đó không được sử dụng cho phụ nữ mang thai hoặc có ý định mang thai.

Bạn chỉ nên dùng Sucralfate trong thời gian ngắn ở những người có nguy cơ hoặc đã có suy thận. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để đánh giá lợi ích và rủi ro.

5. Thuốc kháng sinh diệt vi khuẩn HP

Thành phần thường gặp: Clarithromycin, Amoxicillin, Metronidazole…

Tác dụng: Các thuốc này được sử dụng trong các phác đồ phối hợp để tiêu diệt vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) – một trong những nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày, tá tràng.

Nguy cơ với thận:

• Hầu hết các loại kháng sinh đều cần được điều chỉnh liều ở bệnh nhân suy thận để tránh tích tụ thuốc và gây độc tính.
• Một số kháng sinh, đặc biệt là Metronidazole hoặc Amoxicillin liều cao, nếu không được điều chỉnh liều phù hợp ở người suy thận, có thể gây ra tác dụng phụ trên thận hoặc tích tụ trong cơ thể.

Do đó, khi có bất kỳ bệnh lý về thận, việc sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, dù là thuốc dạ dày hay kháng sinh, đều cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá kỹ lưỡng, điều chỉnh liều lượng và theo dõi sát sao để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị tối ưu.

III. Đối tượng bệnh dạ dày cần đặc biệt thận trọng

Không phải ai bị đau dạ dày cũng có thể điều trị giống nhau. Có những đối tượng mà chỉ cần dùng sai thuốc, hoặc điều trị không được theo dõi kỹ, hậu quả có thể không chỉ dừng lại ở dạ dày, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến thận.

Dưới đây là những đối tượng cần hết sức lưu ý khi điều trị bệnh dạ dày, đặc biệt là nhóm có bệnh thận nền, người cao tuổi có bệnh mạn tính, và những ai phải dùng thuốc lâu dài.

1. Người mắc bệnh thận (suy thận mạn, sỏi thận, tiền sử bệnh thận)

Với người có bệnh lý về thận, khả năng đào thải thuốc bị suy giảm, dễ gây tích tụ thuốc trong cơ thể và tăng nguy cơ ngộ độc. Một số thuốc dạ dày (như PPI) hoặc thuốc dùng kèm (NSAIDs) có thể gây suy thận cấp nếu không kiểm soát tốt.

Ngoài ra, người có tiền sử sỏi thận cũng cần thận trọng vì chế độ ăn hoặc thuốc có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa khoáng chất, làm tăng nguy cơ tái sỏi.

Tốt nhất, bạn cần thông báo cho bác sĩ biết tình trạng bệnh thận trước khi dùng bất kỳ loại thuốc dạ dày nào để được điều chỉnh liều và theo dõi chức năng thận định kỳ.

2. Người cao tuổi, mắc tiểu đường, tăng huyết áp

• Người cao tuổi: Chức năng thận và dạ dày suy giảm theo tuổi, dễ gặp tác dụng phụ khi dùng nhiều thuốc cùng lúc.
• Người tiểu đường: Có nguy cơ biến chứng thận mạn và rối loạn tiêu hóa như liệt dạ dày, khiến việc hấp thu thuốc kém hiệu quả.
• Người huyết áp cao: Huyết áp không kiểm soát tốt sẽ làm tổn thương thận; một số thuốc điều trị có thể tương tác với thuốc dạ dày.

Nhóm này cần được bác sĩ theo dõi sát và làm các xét nghiệm chức năng gan – thận định kỳ nếu đang dùng thuốc dạ dày kéo dài.

3. Người phải dùng thuốc dạ dày trên 8 tuần

Việc dùng PPI hoặc thuốc trung hòa acid lâu dài có thể gây thiếu hụt vitamin B12, magie, canxi – đặc biệt nguy hiểm với người cao tuổi. Ngoài ra, thuốc còn làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột và có thể liên quan đến nguy cơ tổn thương thận mạn hoặc viêm thận kẽ.

Lưu ý:

• Không nên tự ý dùng lại toa cũ hoặc tăng liều.
• Tái khám, xét nghiệm máu – nước tiểu định kỳ để kiểm tra chức năng thận.
• Nếu cần ngưng thuốc, nên giảm liều từ từ theo chỉ định để tránh “dội ngược axit”.

Vì vậy, nếu bạn thuộc một trong các đối tượng trên và đang dùng thuốc dạ dày, hãy luôn chủ động thông báo cho bác sĩ về tiền sử bệnh lý của mình và tuân thủ chặt chẽ mọi chỉ dẫn điều trị. Việc tái khám định kỳ và thực hiện các xét nghiệm cần thiết sẽ giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả cho quá trình điều trị.

IV. Cách sử dụng thuốc dạ dày an toàn, bảo vệ thận

Dùng thuốc điều trị bệnh dạ dày là cần thiết, nhưng nếu không cẩn trọng, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc người có tiền sử bệnh thận, việc sử dụng thuốc lâu dài có thể gây tổn thương đến thận. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng giúp bạn dùng thuốc dạ dày đúng cách và bảo vệ chức năng thận hiệu quả:

1. Tuân thủ đúng liều và thời gian bác sĩ chỉ định

• Không tự ý kéo dài hoặc tăng liều thuốc: Nhiều người có thói quen dùng lại toa cũ, uống thuốc khi có triệu chứng mà không tái khám, điều này rất nguy hiểm. Việc dùng quá liều, dùng không đủ thời gian hoặc kéo dài thuốc PPI (như omeprazol, esomeprazol…) có thể gây ảnh hưởng đến sự hấp thu chất dinh dưỡng, gia tăng nguy cơ loãng xương và tổn thương thận âm thầm.
• Không ngưng thuốc giữa chừng nếu chưa có chỉ định: Việc tự ý ngưng thuốc khi thấy đỡ sẽ khiến bệnh dễ tái phát, đặc biệt là viêm loét dạ dày do vi khuẩn HP.

Hãy uống thuốc đúng giờ, đúng liều, đúng hướng dẫn và tuyệt đối không tùy tiện thay đổi phác đồ khi chưa hỏi ý kiến bác sĩ.

2. Theo dõi chức năng thận định kỳ nếu dùng thuốc lâu dài

• Một số thuốc điều trị dạ dày có thể ảnh hưởng gián tiếp đến thận nếu dùng lâu dài. Đặc biệt ở người già, chức năng lọc máu của thận vốn đã suy giảm theo tuổi tác.
• Nên xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra chỉ số creatinine, ure và đặc biệt là GFR (tốc độ lọc cầu thận). Kết hợp với xét nghiệm nước tiểu để đánh giá khả năng bài tiết và phát hiện sớm dấu hiệu tổn thương thận.

Nếu bạn hoặc người thân đang phải dùng thuốc dạ dày trong thời gian dài, hãy chủ động đề nghị bác sĩ kiểm tra chức năng thận mỗi 6–12 tháng.

3. Hạn chế dùng phối hợp thuốc có hại cho thận

• Không tự ý dùng thêm thuốc chống viêm (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac – nhóm thuốc này rất phổ biến để giảm đau nhưng lại rất nguy hiểm cho người có bệnh dạ dày và bệnh thận, vì vừa gây loét dạ dày, vừa làm giảm máu đến thận.
• Hạn chế kết hợp thuốc kháng sinh nặng hoặc thuốc cản quang (trong chẩn đoán hình ảnh) nếu không thật sự cần thiết.
• Nếu bắt buộc phải dùng các thuốc có nguy cơ gây độc cho thận, bác sĩ sẽ cân nhắc liều lượng và có biện pháp theo dõi chặt chẽ.

Tránh tự ý mua thuốc bên ngoài mà không có đơn, vì bạn có thể đang dùng phải những thuốc có hại cho thận mà không biết.

4. Ưu tiên thay đổi lối sống để hỗ trợ điều trị dạ dày

Dùng thuốc chỉ là một phần trong điều trị. Thay đổi lối sống khoa học có thể giảm bớt sự lệ thuộc vào thuốc và giúp bệnh dạ dày mau hồi phục hơn:

• Giảm căng thẳng: Stress kéo dài là yếu tố hàng đầu gây rối loạn dạ dày. Tập thư giãn, thiền, đi bộ nhẹ hoặc nghe nhạc có thể hỗ trợ giảm triệu chứng hiệu quả.
• Ăn uống điều độ, đúng giờ: Không bỏ bữa, không ăn khuya, ăn chậm nhai kỹ, hạn chế các thực phẩm kích thích như cà phê, rượu bia, thức ăn cay, chua, chiên rán.
• Ngủ đủ giấc, không nằm ngay sau khi ăn: Tối thiểu nên ngồi thẳng hoặc đi lại nhẹ 30–45 phút sau ăn để tránh trào ngược.

Kiên trì duy trì thói quen lành mạnh giúp giảm tần suất và mức độ dùng thuốc, từ đó giảm áp lực cho cả dạ dày và thận.

V. Một số câu hỏi thường gặp 

1. Trào ngược dạ dày có ảnh hưởng đến thận không?

Trào ngược dạ dày bản thân không gây tổn thương trực tiếp đến thận, tuy nhiên có thể gián tiếp gây hại, làm suy giảm chức năng thận.

Một số thuốc điều trị trào ngược như nhóm kháng acid (nhôm hydroxide, magnesi hydroxide), thuốc ức chế bơm proton (PPI) hoặc kháng H2 khi dùng trong thời gian dài, liều cao có thể ảnh hưởng đến chức năng thận, đặc biệt ở người có bệnh thận nền hoặc người lớn tuổi. Nếu bạn bị thận, hoặc đang điều trị trào ngược dạ dày lâu ngày, nên kiểm tra chức năng thận định kỳ và chỉ dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

2. Uống thuốc dạ dày nhiều có sao không?

Có thể gây tác dụng phụ nếu dùng không đúng cách. Một số loại thuốc dạ dày nếu sử dụng kéo dài hoặc quá liều có thể gây ảnh hưởng đến gan, thận, hệ tiêu hóa và cả xương khớp. Cụ thể:

• Thuốc kháng acid: dùng thường xuyên có thể gây táo bón (với nhôm), tiêu chảy (với magnesi), mất cân bằng điện giải.
• PPI (omeprazol, esomeprazol…): dùng dài ngày dễ làm giảm hấp thu canxi, magie, tăng nguy cơ loãng xương và nhiễm trùng đường tiêu hóa (do giảm acid).
• Kháng H2 (ranitidine, famotidine): có thể gây mệt mỏi, chóng mặt, đặc biệt ở người cao tuổi.

Do đó, bạn không nên tự ý dùng thuốc dạ dày kéo dài. Nếu có triệu chứng kéo dài trên 2 tuần, cần khám chuyên khoa tiêu hóa để điều trị nguyên nhân thay vì chỉ kiểm soát triệu chứng.

3. Bị bệnh thận không nên uống thuốc gì?

Người bị bệnh thận cần đặc biệt thận trọng khi dùng bất kỳ loại thuốc nào, bao gồm cả thuốc dạ dày. Một số loại thuốc có thể làm tổn thương thận hoặc khiến chức năng thận xấu đi:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): như ibuprofen, naproxen, diclofenac… là nhóm thuốc cực kỳ nguy hiểm với người bệnh thận. NSAIDs làm giảm lưu lượng máu đến thận, gây suy thận cấp hoặc nặng thêm bệnh thận mạn.
• Một số kháng sinh (aminoglycoside, vancomycin…) hoặc thuốc cản quang trong chẩn đoán hình ảnh cũng cần tránh hoặc dùng rất thận trọng.
• Thuốc dạ dày như PPI hoặc kháng H2: vẫn có thể dùng ở người bệnh thận, nhưng cần điều chỉnh liều theo mức độ suy thận, và cần theo dõi chức năng thận định kỳ.
  

Trước khi dùng bất kỳ thuốc nào, người bệnh thận nên trao đổi kỹ với bác sĩ hoặc dược sĩ. Việc dùng thuốc không phù hợp có thể âm thầm gây hại cho thận, dẫn đến biến chứng nghiêm trọng.

Qua những phân tích trên, hy vọng bạn đã có cái nhìn rõ ràng hơn về việc uống thuốc dạ dày có hại thận không. Điều quan trọng là phải sử dụng thuốc đúng cách và không tự ý điều trị để tránh những hệ lụy không mong muốn cho thận nói riêng và sức khỏe tổng thể nói chung.