Trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh 2 tháng tuổi: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý an toàn

Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi là một tình trạng khá phổ biến, có thể là biểu hiện sinh lý bình thường do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của bệnh lý cần được quan tâm. Việc hiểu rõ về tần suất, mức độ, nguyên nhân, cũng như ảnh hưởng của tình trạng này sẽ giúp cha mẹ chăm sóc bé tốt hơn và biết khi nào cần tìm đến sự hỗ trợ y tế. 

I. Tại sao trẻ 2 tháng tuổi bị trào ngược dạ dày?

Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng các chất trong dạ dày của trẻ sơ sinh trào ngược trở lại thực quản. Tình trạng này xảy ra ở hầu hết trẻ sơ sinh, biểu hiện dưới dạng ợ ướt sau khi bú và/hoặc nôn ra sữa, chất trong dạ dày quay trở lại thực quản, hầu họng và miệng. 

Thống kê cho thấy, tỷ lệ trào ngược dạ dày thực quản tăng lên từ 2 tháng đến 6 tháng tuổi (có thể do lượng chất lỏng tăng lên trong mỗi lần bú) và sau đó bắt đầu giảm sau 7 tháng. Trào ngược dạ dày thực quản sẽ khỏi ở khoảng 85% trẻ sơ sinh sau 12 tháng và 95% trẻ sau 18 tháng. 

Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi khá phổ biến, chủ yếu do hệ tiêu hóa của bé chưa hoàn thiện

Nguyên nhân chính gây trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi

Hiểu rõ nguyên nhân giúp cha mẹ có biện pháp phòng ngừa và chăm sóc phù hợp.

• Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện (1): Đây là nguyên nhân chính. Ở trẻ 2 tháng tuổi:
  • Cơ thắt thực quản dưới (LES) – van một chiều giữa thực quản và dạ dày – còn yếu và đóng mở chưa hiệu quả, dễ cho phép thức ăn và axit dạ dày trào ngược lên.
  • Dạ dày của trẻ còn nhỏ, lại nằm ngang hơn so với người lớn, khiến sữa dễ bị đẩy ngược lên.
  • Khả năng tiêu hóa và làm rỗng dạ dày còn chậm.
• Chế độ ăn chủ yếu là chất lỏng (sữa): Sữa dễ dàng trào ngược hơn so với thức ăn đặc.
• Lượng bú mỗi cữ: Cho trẻ bú quá no có thể làm tăng áp lực trong dạ dày, gây trào ngược.
• Nuốt không khí khi bú: Nếu trẻ bú quá nhanh, ngậm bắt vú sai cách hoặc khóc khi bú, trẻ có thể nuốt nhiều không khí, làm tăng khả năng ợ hơi và trớ sữa.
• Tư thế bú và sau bú chưa phù hợp: Cho trẻ bú nằm hoặc đặt trẻ nằm ngay sau khi bú có thể làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Hẹp môn vị (hiếm gặp): Đây là tình trạng môn vị (cửa nối giữa dạ dày và ruột non) bị hẹp, cản trở thức ăn xuống ruột, gây ứ đọng và trào ngược. Thường biểu hiện bằng nôn vọt mạnh.
• Dị ứng đạm sữa bò hoặc không dung nạp thực phẩm (ít phổ biến ở giai đoạn này nhưng có thể): Một số trẻ có thể phản ứng với protein trong sữa công thức hoặc thậm chí qua sữa mẹ nếu mẹ tiêu thụ nhiều sản phẩm từ sữa bò.
• Viêm thực quản do bạch cầu ái toan (Eosinophilic Esophagitis – EoE) (rất hiếm gặp ở tuổi này): Là một tình trạng dị ứng gây viêm thực quản.

II. Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi là sinh lý hay bệnh lý? Cách phân biệt

Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi có thể là sinh lý (GER) hoặc bệnh lý. Khi bệnh lý còn được gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD). GERD ở trẻ sơ sinh, tức là trào ngược gây biến chứng, ít phổ biến hơn so với trào ngược sinh lý.

1. Trào ngược sinh lý (GER) 

Đây là tình trạng phổ biến và thường vô hại ở trẻ 2 tháng tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là do hệ tiêu hóa và đặc biệt là cơ thắt thực quản dưới của bé chưa phát triển hoàn thiện.

• Triệu chứng điển hình: Trẻ trớ một lượng nhỏ sữa sau bú, thường xảy ra trong hoặc ngay sau cữ bú. Bé vẫn vui vẻ, bú tốt, ngủ ngoan và tăng cân đều đặn. Tình trạng này không gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và sự phát triển chung của trẻ.
• Thời gian kéo dài: Các triệu chứng trào ngược sinh lý thường giảm dần và có thể biến mất hoàn toàn khi trẻ được khoảng 7-8 tháng tuổi, hoặc chậm nhất là khi trẻ được 1 tuổi, lúc này trẻ có thể ngồi và bắt đầu ăn dặm thức ăn đặc hơn.

Đọc thêm: Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tuổi

2. Trào ngược bệnh lý (GERD) 

Đây là tình trạng trào ngược gây ra các triệu chứng đáng kể hơn hoặc các biến chứng, cần được theo dõi và can thiệp y tế.

Triệu chứng cảnh báo của GERD:

• Trẻ nôn trớ thường xuyên với lượng nhiều, có thể nôn vọt, sữa có thể trào qua cả mũi.
• Trẻ tỏ ra khó chịu, quấy khóc nhiều, đặc biệt là sau khi bú hoặc khi nằm.
• Bé sợ bú, biếng ăn, hoặc bú rất ít.
• Chậm tăng cân, không tăng cân hoặc thậm chí sụt cân (đây là dấu hiệu quan trọng).
• Có các vấn đề về hô hấp như ho kéo dài, khò khè dai dẳng (ngay cả khi không bị cảm lạnh), thở nhanh, khó thở, hoặc có cơn ngưng thở ngắn (trên 10 giây).
• Trẻ có thể bị viêm phổi tái phát nhiều lần.
• Trong trường hợp nặng, dịch ói có thể lẫn máu (màu đỏ tươi hoặc nâu cà phê) hoặc dịch mật (màu xanh lá cây hoặc vàng).

Trẻ nôn trớ thường xuyên với lượng nhiều, có thể nôn vọt, sữa có thể trào qua cả mũi cần thăm khám bác sĩ

Nếu trẻ 2 tháng tuổi có những biểu hiện này, cha mẹ cần đưa con đi khám bác sĩ chuyên khoa nhi để được chẩn đoán chính xác.

IV. Làm sao để nhận biết trẻ 2 tháng tuổi bị trào ngược dạ dày?

Trào ngược sinh lý và bệnh lý ở trẻ 2 tháng có các triệu chứng biểu hiện khác nhau. Ba mẹ có thể tham khảo thông tin dưới đây để phân biệt:

1. Triệu chứng trẻ 2 tháng tuổi bị trào ngược sinh lý 

Trẻ bị trào ngược dạ dày sinh lý, triệu chứng thường là các cơn nôn trớ tạm thời, không xảy ra thường xuyên. Vì vậy trẻ vẫn có thể ăn ngủ bình thường nên không ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe của bé.

2. Triệu chứng trẻ 2 tháng tuổi bị trào ngược bệnh lý 

Ngược lại, trào ngược bệnh lý ở trẻ 2 tháng tuổi thường có các biểu hiện và triệu chứng như sau:

• Thường xuyên nôn mửa, ọc sữa sau ăn: Trẻ thường xuyên bị nôn ói và ọc sữa sau khi ăn. Trong một số trường hợp, sữa có thể trào qua cả mũi và miệng của bé.
• Sợ bú, hay quấy khóc và thức dậy về đêm: Sợ bú, khó chịu khi bú sữa, thường quấy khóc và thức dậy ban đêm cũng là các triệu chứng trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi.
• Chậm tăng cân hoặc sụt cân: Trào ngược dạ dày thực quản kéo dài khiến trẻ ăn ngủ không ngon, có thể kém hấp thu dinh dưỡng. Hậu quả là dẫn đến suy dinh dưỡng, chậm tăng cân, thậm chí trẻ có thể bị sụt cân.
• Triệu chứng khác: Trào ngược dạ dày ở trẻ nhũ nhi còn có thể gặp một số triệu chứng sau: Khò khè mãi không dứt; trẻ bị khó thở, viêm phổi tái phát nhiều lần; tím tái có thể xuất hiện ở trẻ bị trào ngược dạ dày; nguy hiểm hơn, một số trẻ có triệu chứng ngừng thở, đe dọa tính mạng.

Các dấu hiệu và triệu chứng ở trên giúp ba mẹ phân biệt được trào ngược do bệnh lý và sinh lý để có cách xử lý phù hợp. 

V. Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi có nguy hiểm không?

Khi trẻ bị trào ngược sinh lý, ba mẹ không nên quá lo lắng vì tình trạng sẽ tự thuyên giảm sau khi bé được 1 tuổi và không gây ảnh hưởng tới sự phát triển của con. Ngược lại, với tình trạng bệnh lý nếu để kéo dài không điều trị có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

1. Trào ngược sinh lý ở trẻ 2 tháng tuổi

Theo các chuyên gia, trẻ 2 tháng tuổi nếu chỉ bị trào ngược sinh lý thì không nguy hiểm do trẻ vẫn có thể ăn ngủ tốt và phát triển bình thường. Tình trạng này sẽ cải thiện khi trẻ được 1 tuổi. 

2. Trào ngược bệnh lý ở trẻ 2 tháng tuổi

Trào ngược dạ dày bệnh lý nếu không được điều trị kịp thời có thể để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng. Trẻ có thể gặp phải một số biến chứng nguy hiểm như sau:

• Biến chứng hệ tiêu hóa: Thực quản bị thu hẹp gây cản trở đường lưu thông của thức ăn. Tình trạng này kéo dài sẽ gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ, ảnh hưởng đến hoạt động ăn uống và hấp thu dưỡng chất của trẻ.  Về lâu sẽ gây nên hội chứng Barrett thực quản – đây là biến chứng nguy hiểm nhất khi thực quản khi bị viêm.
• Biến chứng hệ hô hấp: Axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản liên tục có và trong thời gian dài có thể khiến trẻ bị hen suyễn. 
• Biến chứng tai mũi họng và răng miệng: Độ PH trong cổ họng và thực quản của trẻ bị mất cân bằng gây viêm tai, viêm xoang, suy dinh dưỡng…

VI. Trẻ 2 tháng tuổi bị trào ngược dạ dày, ba mẹ nên làm gì?

Tùy thuộc vào việc trẻ bị trào ngược dạ dày sinh lý hay bệnh lý mà ba mẹ sẽ có hướng xử lý khác nhau:

1. Trào ngược sinh lý 

Với trẻ 2 tháng tuổi xác định bị trào ngược sinh lý, ba mẹ cần lưu ý:

• Nên cho trẻ bú sữa theo nguyên tắc “trái trước, phải sau”. Có nghĩa là khi cho con bú, các mẹ nên đặt trẻ nằm nghiêng bên trái trước sau đó mới đến bên phải. 
• Hạn chế cho trẻ bú khi nằm vì sẽ làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Với trẻ bú bình, ba mẹ nên đặt bình sao cho vị trí đầu núm vú luôn đầy sữa. 
• Không ép bé bú bình khi đang quấy khóc.
• Sau khi trẻ bú xong nên bế bé từ 15- 20 phút để sữa được tiêu hóa dễ dàng hơn. 
• Nên vỗ ợ hơi cho bé sau khi ăn xong để loại bỏ hơi thừa ra ngoài.

Nên cho trẻ bú sữa theo nguyên tắc “trái trước, phải sau”

2. Trào ngược bệnh lý 

Trường hợp ba mẹ nghi ngờ trẻ bị trào ngược dạ dày do bệnh lý, hãy đưa con đến bệnh viện càng sớm càng tốt để được bác sĩ thăm khám và tư vấn. Căn cứ vào nguyên nhân và tình trạng của bé, bác sĩ sẽ tư vấn và chỉ định phác đồ điều trị phù hợp.

VII. Trẻ 2 tháng tuổi bị trào ngược dạ dày khi nào cần đi khám?

Ba mẹ nên đưa trẻ 2 tháng tuổi bị trào ngược dạ dày đi thăm khám bác sĩ ngay nếu thấy xuất hiện 1 trong các triệu chứng dưới đây:

• Trẻ từ trớ sữa chuyển sang nôn ói nhiều hơn, thường xuyên hơn, dịch nôn có thể kèm máu.
• Tình trạng trào ngược không cải thiện hoặc nặng hơn sau khi đã áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà.
• Trẻ chậm tăng cân, không tăng cân hoặc sụt cân.
• Trẻ ho dai dẳng, khò khè kéo dài không rõ nguyên nhân.
• Trẻ có vẻ mệt mỏi, lừ đừ, kém linh hoạt.
• Khi cha mẹ quá lo lắng hoặc có bất kỳ thắc mắc nào khác về tình trạng của con.

Khi tới bệnh viện các bác sĩ sẽ chẩn đoán cụ thể tình trạng của bé và đưa ra hướng điều trị phù hợp nhằm tránh các biến chứng nguy hiểm. 

VIII. Chẩn đoán trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi bằng cách nào? 

Bác sĩ thăm khám triệu chứng và tổng quan sức khỏe của trẻ. Nếu trẻ của bạn khỏe mạnh và phát triển bình thường thì không cần phải xét nghiệm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị thực hiện một số chẩn đoán cận lâm sàng dưới đây:

• Siêu âm: Xét nghiệm hình ảnh này có thể giúp bác sĩ phát hiện chứng hẹp môn vị.
• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Giúp xác định hoặc loại trừ các nguyên nhân có thể gây nôn mửa tái phát và tăng cân kém.
• Theo dõi pH thực quản: Bác sĩ sử dụng một ống mỏng qua mũi hoặc miệng của bé và vào thực quản để đo độ axit trong thực quản của trẻ. 
• Tia X: Hình ảnh thu được giúp bác sĩ có thể phát hiện các vấn đề trong đường tiêu hóa, ví dụ như tắc nghẽn. 
• Nội soi dạ dày cho trẻ: Đối với trẻ sơ sinh và trẻ em, nội soi thường được thực hiện dưới hình thức gây mê toàn thân. Bác sĩ sẽ đưa ống nội soi nhỏ có ống kính camera và ánh sáng qua miệng bé vào thực quản, dạ dày và phần trên của ruột non. 

IX. Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi điều trị thế nào? 

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi là do bệnh lý hay sinh lý mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

1. Trào ngược dạ dày sinh lý

Đối với trào ngào ngược dạ dày sinh lý ở trẻ 2 tháng tuổi, bác sĩ lưu ý ba mẹ thực hiện một số điều dưới đây:

• Khi cho trẻ bú mẹ trực tiếp: Cần tuân thủ nguyên tắc trái trước phải sau để giúp trẻ dễ dàng tiêu hóa sữa hơn. Tức là khi cho trẻ bú mẹ trực tiếp, các mẹ cần cho con nằm nghiêng về bên trái trước sau đó mới chuyển sang bên phải. 
• Khi cho trẻ bú bình: Ba mẹ nên chú ý bình sao cho đầu núm vú đầy sữa để tránh trẻ hít phải khí thừa gây chướng hơi, đầy bụng. Không nên cho bé bú bình khi đang khóc vì trẻ phải nuốt nhiều hơi hơn và khiến dạ dày bị căng ra. Không đặt bé nằm ngay sau khi bú.
• Không cho bé bú khi nằm: Cho trẻ nằm bú là thói quen không tốt nhiều mẹ mắc phải. Nếu đang có thói quen này, mẹ cần bỏ ngay lập tức vì bú nằm khiến trẻ dễ bị nôn, trớ sữa.
• Khi vỗ ợ hơi: Vỗ ợ hơi giúp bé giảm khí thừa nuốt phải khi bú sữa, từ đó giảm nguy cơ trào ngược. Tuy nhiên, nếu ba mẹ không thực hiện đúng cách dễ khiến trẻ bị sặc và tăng nguy cơ bị trào ngược. Vì vậy, ba mẹ cần thực hiện đúng theo hướng dẫn sau: đặt bé áp vào một bên ngực để mặt bé tựa vào vai mẹ rồi từ vỗ lưng bé một cách nhẹ nhàng và liên tục.

Vỗ ợ hơi giúp bé giảm khí thừa nuốt phải khi bú sữa

2. Trào ngược dạ dày bệnh lý 

Trẻ 2 tháng tuổi còn rất non yếu, cơ địa mẫn cảm và các chức năng chưa hoàn thiện nên việc điều trị bằng thuốc không được bác sĩ khuyến khích sử dụng nếu không thực sự cần thiết.

Tuy nhiên, trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi do bệnh lý nếu kéo dài và có thể gây biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, ba mẹ cần chủ động đưa con đi thăm khám càng sớm càng tốt để được bác sĩ tư vấn điều trị phù hợp.

Trong một số trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định cho trẻ dùng các loại thuốc có tác dụng hỗ trợ hệ tiêu hóa với các thành phần an toàn cho sức khỏe của trẻ. Đây là các loại thuốc có công dụng giảm tác động của acid trong dạ dày. Zantac và Prilosec là các loại thuốc thường được kê đơn trị trào ngược cho trẻ nhất.

Lưu ý: Ba mẹ tuyệt đối không tự ý cho con uống thuốc nếu chưa tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa. Vì điều này có thể gây nguy hiểm cho con. Khi sử dụng thuốc điều trị trào ngược dạ dày ba mẹ cần tuyệt đối tuân theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Trào ngược dạ dày ở trẻ 2 tháng tuổi do nguyên nhân bệnh lý có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm nếu để kéo dài không điều trị. Do đó, nếu con bị nôn trớ thường xuyên, ba mẹ nên đưa con đến bệnh viện thăm khám và điều trị ngay, tránh để bệnh kéo dài có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ về sau. 

*Những thông tin cung cấp trong bài viết này mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Yumangel gợi ý:

• Đơn thuốc trào ngược dành cho bé
• Trẻ em ăn cơm sớm có bị đau dạ dày không?