Đầy bụng buồn nôn là bệnh gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Đầy bụng buồn nôn là hai triệu chứng tiêu hóa thường gặp ở bất kỳ ai. Tình trạng này có thể chỉ là phản ứng tạm thời của cơ thể trong quá trình tiêu hóa thức ăn. Nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý dạ dày cần được thăm khám và điều trị sớm. Trong bài viết dưới đây, Yumangel sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân và cách điều trị của triệu chứng này.

I. Đầy bụng buồn nôn là bị bệnh gì?

Đầy bụng buồn nôn là tình trạng hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả, khiến thức ăn bị ứ đọng trong dạ dày, sinh hơi, gây cảm giác chướng bụng và buồn nôn khó chịu. Đây có thể là phản ứng tạm thời của cơ thể do ăn uống không điều độ, nhưng trong nhiều trường hợp, triệu chứng này phản ánh các bệnh lý tiêu hóa tiềm ẩn cần được chú ý.

Ngoài ra, đầy bụng buồn nôn cũng có thể xuất hiện do các yếu tố sinh lý tạm thời như: ăn quá nhanh, ăn quá no, sử dụng rượu bia, đồ chiên rán, hoặc căng thẳng kéo dài.

Tuy nhiên, nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, kèm đau vùng thượng vị, sụt cân, chán ăn hoặc ợ nóng, người bệnh nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa để xác định chính xác nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp, tránh để bệnh tiến triển nặng hơn.

II. Nguyên nhân gây đầy bụng buồn nôn là gì?

Tình trạng đầy bụng buồn nôn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố sinh lý và bệnh lý. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp người bệnh xử lý phù hợp, tránh để triệu chứng kéo dài gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

1. Nguyên nhân sinh lý

Đây là nhóm nguyên nhân phổ biến nhất, thường gây khó chịu tạm thời và có thể cải thiện nhanh khi thay đổi lối sống:

• Ăn quá no hoặc ăn quá nhanh: Khi nạp quá nhiều thức ăn trong thời gian ngắn, dạ dày phải hoạt động quá tải, dẫn đến chậm tiêu và sinh hơi.
• Ăn nhiều đồ chiên rán, cay nóng hoặc thực phẩm khó tiêu: Những món ăn này làm tăng tiết axit dạ dày, gây đầy hơi, ợ chua và buồn nôn.
• Uống nhiều rượu bia, cà phê hoặc nước có gas: Các loại đồ uống này kích thích niêm mạc dạ dày và làm giãn cơ vòng thực quản, khiến hơi dễ trào ngược.
• Căng thẳng, lo âu kéo dài: Stress ảnh hưởng đến nhu động ruột, làm rối loạn tiêu hóa, gây cảm giác chướng bụng và buồn nôn.
• Thiếu vận động sau khi ăn: Ngồi hoặc nằm ngay sau bữa ăn khiến thức ăn khó tiêu hóa, dẫn đến ứ đọng khí trong dạ dày.

2. Nguyên nhân bệnh lý

Khi đầy bụng buồn nôn xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của các bệnh lý:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng: Axit dạ dày tăng cao làm tổn thương niêm mạc, khiến thức ăn tiêu hóa chậm, gây đầy hơi, đau âm ỉ và buồn nôn.
• Trào ngược dạ dày – thực quản: Dịch vị và khí trong dạ dày trào ngược lên gây ợ chua, nóng rát, buồn nôn và cảm giác tức vùng thượng vị.
• Rối loạn tiêu hóa: Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột khiến dạ dày và ruột non co bóp kém hiệu quả, gây chướng bụng, tiêu chảy hoặc táo bón kèm buồn nôn.
• Viêm túi mật hoặc sỏi mật: Khi dịch mật tiết ra không đều, chất béo khó tiêu hóa, dẫn đến đầy hơi, chán ăn và buồn nôn.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Rối loạn co thắt ruột mạn tính khiến bệnh nhân thường xuyên bị đầy bụng, đau bụng, buồn nôn và thay đổi thói quen đại tiện.
• Ngộ độc thực phẩm hoặc nhiễm khuẩn đường ruột: Thức ăn bị ôi thiu, nhiễm vi khuẩn có thể gây phản ứng buồn nôn, nôn ói và đầy hơi dữ dội.

3. Nguyên nhân khác

• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh, giảm đau, sắt hoặc thuốc chống viêm NSAID có thể kích ứng niêm mạc dạ dày, gây cảm giác buồn nôn và đầy hơi.
• Thay đổi nội tiết tố: Phụ nữ mang thai hoặc trong kỳ kinh nguyệt thường bị rối loạn hormone, ảnh hưởng đến nhu động dạ dày, dễ gây buồn nôn và chướng bụng.
• Bệnh lý ngoài đường tiêu hóa: Một số bệnh như viêm tụy, suy gan, hoặc rối loạn chuyển hóa cũng có thể biểu hiện bằng triệu chứng đầy hơi, buồn nôn.
  

Đầy bụng buồn nôn không chỉ do ăn uống thiếu khoa học mà còn có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý tiêu hóa. Khi tình trạng kéo dài, tái phát thường xuyên hoặc kèm theo đau bụng, sụt cân, người bệnh nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

III. Triệu chứng của tình trạng đầy bụng buồn nôn là gì?

Người bệnh ăn không tiêu đầy bụng buồn nôn thường có các dấu hiệu và triệu chứng như sau: 

• Đầy bụng, đầy hơi: Khi bị triệu chứng này, người bệnh thường có cảm giác căng tức và khó chịu ở bụng. Nhìn bằng mắt thường có thể thấy bụng bị chướng nhẹ, người bệnh không có cảm giác đói dù đã ăn rất lâu trước đó.
• Buồn nôn: Cùng với cảm giác buồn nôn, người bệnh có thể bị ợ hơi nhiều lần, khi ợ dịch lên có vị chua. Ngoài dấu hiệu đầy bụng buồn nôn, người bệnh còn có thể bị đại tiện khó, mệt mỏi, chán ăn…
• Các triệu chứng khác: Ngoài các triệu chứng đầy bụng buồn nôn ợ hơi, người bệnh có thể gặp phải một số triệu chứng khác như: sôi bụng, đại tiện khó, giảm cảm giác thèm ăn, mệt mỏi.

IV. Làm thế nào để điều trị đầy bụng buồn nôn hiệu quả?

Để điều trị đầy bụng buồn nôn hiệu quả, cần xác định đúng nguyên nhân gây ra tình trạng này. Tùy theo mức độ và nguyên nhân cụ thể, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp, kết hợp giữa thay đổi lối sống, chế độ ăn uống và sử dụng thuốc.

1. Thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt

• Ăn chậm, nhai kỹ: Giúp enzyme tiêu hóa có đủ thời gian hoạt động, giảm áp lực cho dạ dày và hạn chế sinh hơi.
• Chia nhỏ bữa ăn: Ăn 5-6 bữa nhỏ mỗi ngày thay vì 3 bữa lớn, giúp dạ dày tiêu hóa dễ hơn, tránh đầy hơi và buồn nôn.
• Hạn chế thực phẩm sinh hơi như đồ chiên rán, nước ngọt có gas, hành, bắp cải, đậu nành, bia rượu.
• Tránh nằm ngay sau khi ăn: Nên ngồi nghỉ hoặc đi bộ nhẹ 15-20 phút để hỗ trợ dạ dày tiêu hóa thức ăn.
• Giữ tinh thần thoải mái: Căng thẳng làm rối loạn nhu động ruột, vì vậy nên ngủ đủ giấc, hít thở sâu và thư giãn sau giờ làm việc.

2. Điều trị bằng thuốc

Tùy vào chẩn đoán, bác sĩ có thể kê một hoặc nhiều nhóm thuốc sau:

• Thuốc trung hòa axit hoặc bảo vệ niêm mạc dạ dày (như Yumangel, sucralfat, antacid): giúp giảm dư axit, bảo vệ lớp niêm mạc và giảm cảm giác nóng rát, đầy bụng.
• Thuốc điều hòa nhu động ruột và dạ dày (domperidon, metoclopramid): kích thích dạ dày co bóp đều, giúp tống thức ăn xuống ruột nhanh hơn, từ đó giảm buồn nôn.
• Thuốc giảm tiết axit (omeprazol, esomeprazol…): dùng trong trường hợp trào ngược hoặc viêm loét dạ dày.
• Thuốc kháng sinh (nếu có nhiễm khuẩn HP) theo phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa.

3. Kết hợp với chế độ sinh hoạt lành mạnh

Sau khi điều trị ổn định, người bệnh nên:

• Duy trì chế độ ăn cân bằng với rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.
• Tập thể dục đều đặn: Yoga, đi bộ, hoặc bài tập hít sâu giúp tăng lưu thông máu đến dạ dày và hỗ trợ tiêu hóa.
• Khám định kỳ 6-12 tháng/lần để phát hiện sớm các vấn đề tiêu hóa tái phát.

V. Cách xử lý nhanh đầy bụng buồn nôn ngay tại nhà

Khi cảm giác đầy bụng buồn nôn xuất hiện đột ngột, bạn có thể áp dụng ngay một số biện pháp đơn giản tại nhà để giảm khó chịu tức thì.

1. Uống nước ấm từng ngụm nhỏ

Nước ấm giúp thư giãn cơ trơn dạ dày và thực quản, kích thích lưu thông khí, thúc đẩy quá trình tiêu hóa. Khi dạ dày được làm ấm, hơi và thức ăn dễ di chuyển xuống ruột, giảm cảm giác đầy tức và buồn nôn.

• Cách thực hiện: Uống chậm rãi 200-300 ml nước ấm (khoảng 40°C), tránh uống nước lạnh hoặc uống nhanh.
• Lưu ý: Có thể thêm vài lát gừng hoặc vài giọt nước cốt chanh nếu không bị viêm loét dạ dày.

2. Uống trà gừng hoặc nhai lát gừng tươi

Gừng chứa hoạt chất gingerol và shogaol, có khả năng ức chế co thắt dạ dày, tăng tiết men tiêu hóa và làm giảm tín hiệu buồn nôn tại trung khu thần kinh. Nhờ vậy, vừa giảm đầy bụng, vừa làm dịu cảm giác nôn nao.

• Cách thực hiện: Dùng 3-5 lát gừng tươi, hãm với nước sôi 5 phút, có thể thêm chút mật ong uống ấm.
• Lưu ý: Không nên dùng quá nhiều nếu bạn bị nóng trong, viêm loét dạ dày hoặc đang dùng thuốc chống đông máu.

3. Massage vùng bụng theo chiều kim đồng hồ

Massage kích thích nhu động ruột, giúp đẩy hơi và thức ăn di chuyển xuống phần dưới của hệ tiêu hóa, làm giảm nhanh cảm giác chướng, căng và buồn nôn. Đồng thời, động tác xoa ấm bụng giúp máu lưu thông tốt hơn đến dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa.

• Cách thực hiện:
  • Đặt bàn tay phải ở vùng quanh rốn.
  • Xoa tròn nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ trong 5–10 phút.
  • Kết hợp hít sâu và thở chậm để thư giãn cơ bụng.

4. Đi lại nhẹ nhàng hoặc thực hiện động tác hít thở sâu

Vận động nhẹ kích thích hoạt động co bóp tự nhiên của ruột, giúp tống khí ra ngoài qua đường tiêu hóa. Đồng thời, hít thở sâu giúp ổn định thần kinh phế vị từ đó làm giảm buồn nôn nhanh chóng.

• Cách thực hiện:
  • Đứng dậy, đi lại chậm rãi khoảng 5–10 phút.
  • Sau đó, thực hiện động tác hít sâu giữ 3 giây, thở ra từ từ 5-7 lần.
• Lưu ý: Tránh vận động mạnh hoặc cúi gập người vì có thể làm tăng áp lực trong dạ dày.

5. Uống nước chanh mật ong ấm (khi không bị đau dạ dày)

Axit nhẹ trong chanh giúp kích thích tuyến nước bọt và dịch tiêu hóa, hỗ trợ tiêu hóa thức ăn nhanh hơn; trong khi mật ong có tính kháng viêm, làm dịu niêm mạc dạ dày, giảm cảm giác nóng rát và khó chịu.

• Cách thực hiện:
  • Pha ½ quả chanh với 1 thìa mật ong trong 200 ml nước ấm.
  • Uống từng ngụm nhỏ khi thấy đầy hơi, nôn nao.

• Lưu ý: Không áp dụng cho người bị viêm loét dạ dày hoặc trào ngược nặng.

Các cách xử lý tại nhà giúp giảm nhanh đầy bụng buồn nôn bằng cách điều hòa hoạt động của dạ dày, thúc đẩy tiêu hóa và giảm áp lực khí trong ổ bụng. Tuy nhiên, nếu tình trạng xảy ra thường xuyên, bạn cần thăm khám để xác định nguyên nhân chính xác, tránh để bệnh lý diễn tiến phức tạp.

VII. Câu hỏi thường gặp

1. Bụng đầy hơi có nguy hiểm không?

Đầy hơi thường không nguy hiểm nếu chỉ xuất hiện thoáng qua do ăn uống không điều độ, ăn quá no, hoặc sử dụng thực phẩm sinh hơi như đậu, nước có gas, đồ chiên rán. Tuy nhiên, nếu tình trạng đầy bụng, buồn nôn, ợ hơi hoặc đau vùng thượng vị xảy ra thường xuyên, kéo dài nhiều ngày, thì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tiêu hóa như:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng
• Trào ngược dạ dày – thực quản
• Rối loạn tiêu hóa mạn tính
• Bệnh về gan – mật
  

Trong những trường hợp này, người bệnh nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa để xác định nguyên nhân và điều trị sớm, tránh để bệnh tiến triển thành viêm mạn tính hoặc biến chứng xuất huyết dạ dày.

2. Làm sao phân biệt đầy bụng buồn nôn do rối loạn tiêu hóa và do bệnh lý dạ dày?

Triệu chứng đầy bụng buồn nôn có thể xuất phát từ hai nhóm nguyên nhân khác nhau: rối loạn tiêu hóa tạm thời hoặc bệnh lý dạ dày mạn tính. Việc nhận biết đúng giúp người bệnh có hướng xử lý phù hợp, tránh chủ quan hoặc tự điều trị sai cách.

• Rối loạn tiêu hóa tạm thời: Thường xảy ra sau khi ăn quá no, ăn nhanh, dùng nhiều đồ chiên rán, cay nóng hoặc khi căng thẳng. Triệu chứng chỉ kéo dài 1-3 ngày với cảm giác chướng bụng, buồn nôn nhẹ, xì hơi nhiều và thường tự cải thiện khi điều chỉnh chế độ ăn uống, nghỉ ngơi.
• Bệnh lý dạ dày: Xuất hiện khi đầy bụng buồn nôn tái phát thường xuyên, kèm đau vùng thượng vị, ợ chua, nóng rát hoặc sụt cân. Đây là dấu hiệu của viêm loét, trào ngược hoặc nhiễm H. pylori, cần được thăm khám và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

3. Thực phẩm nào giúp cải thiện tình trạng đầy hơi, buồn nôn hiệu quả?

Một số thực phẩm tự nhiên có khả năng hỗ trợ tiêu hóa và giảm cảm giác đầy hơi, buồn nôn hiệu quả gồm:

• Gừng tươi: Chứa hoạt chất gingerol có tác dụng giảm co thắt dạ dày, kích thích tiêu hóa, chống buồn nôn tự nhiên.
• Chuối chín: Giàu kali và chất xơ, giúp cân bằng điện giải, giảm acid dư trong dạ dày, làm dịu cảm giác đầy bụng.
• Sữa chua: Bổ sung lợi khuẩn, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm sinh hơi và cải thiện hấp thu.
• Trà bạc hà hoặc trà gừng: Giúp thư giãn cơ trơn đường tiêu hóa, hỗ trợ giảm cảm giác buồn nôn, chướng bụng.
• Cơm mềm, cháo loãng, súp rau củ: Dễ tiêu hóa, phù hợp khi dạ dày đang mệt mỏi hoặc sau khi bị buồn nôn.
  

Tốt nhất, người bệnh nên tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống có gas vì có thể khiến tình trạng đầy bụng buồn nôn trở nên nặng hơn.

Tình trạng đầy bụng buồn nôn có thể chỉ là phản ứng tạm thời của hệ tiêu hóa, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý dạ dày tiềm ẩn. Việc nhận biết sớm nguyên nhân và điều trị đúng cách không chỉ giúp giảm khó chịu mà còn bảo vệ sức khỏe tiêu hóa lâu dài.