Trào ngược dạ dày gây viêm amidan: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý

Bạn có thường xuyên bị đau họng, ngứa rát cổ, nuốt vướng kèm theo ợ hơi, ợ chua? Cảm giác khó chịu này có thể không chỉ đơn thuần là viêm họng thông thường mà là dấu hiệu của một tình trạng phức tạp hơn: trào ngược dạ dày gây viêm amidan. Đây là vấn đề sức khỏe ngày càng phổ biến, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống.

Bài viết này của thuốc dạ dày chữ Y sẽ đi sâu vào mối liên hệ mật thiết này, giúp bạn hiểu rõ cơ chế bệnh sinh, nhận biết các triệu chứng đa dạng, nắm bắt các phương pháp điều trị hiệu quả và các biện pháp phòng ngừa cần thiết.

I. Trào ngược dạ dày gây viêm amidan là tình trạng gì? Cơ chế bệnh sinh

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng axit dạ dày cùng với các chất khác trong dạ dày trào ngược lên thực quản. Bình thường, cơ thắt thực quản dưới (LES) hoạt động như một van một chiều, chỉ mở ra để thức ăn đi xuống và đóng chặt lại để ngăn chặn sự trào ngược.

Tuy nhiên, khi cơ thắt thực quản dưới bị suy yếu hoặc rối loạn chức năng, nó không thể đóng kín hoàn toàn. Điều này tạo điều kiện cho axit dạ dày và dịch vị – những chất có tính ăn mòn cao – dễ dàng trào ngược lên thực quản. Trong nhiều trường hợp, luồng trào ngược này có thể lên cao đến vùng hầu họng, thanh quản, tiếp xúc trực tiếp với amidan (1).

Cơ chế bệnh sinh của trào ngược dạ dày gây viêm amidan chính là sự tấn công liên tục của axit dạ dày lên niêm mạc họng và amidan. Axit gây kích ứng, tổn thương lớp niêm mạc mỏng manh, dẫn đến tình trạng viêm, sưng đỏ, phù nề amidan. Tình trạng viêm kéo dài có thể trở thành mạn tính, gây khó chịu dai dẳng. Một dạng đặc biệt của tình trạng này là Trào ngược thanh quản họng (LPR), khi axit chủ yếu ảnh hưởng đến vùng thanh quản và họng trên.

Nhiều người bệnh có thể nhầm lẫn tình trạng này với các bệnh viêm đường hô hấp thông thường do virus hoặc vi khuẩn, dẫn đến việc điều trị không đúng hướng và bệnh kéo dài.

Trào ngược dạ dày gây viêm amidan

II. Nhận biết các triệu chứng của trào ngược dạ dày gây viêm amidan

Các triệu chứng của tình trạng này thường là sự kết hợp giữa dấu hiệu của trào ngược dạ dày và viêm amidan:

• Triệu chứng tại họng (thường gặp và nổi bật):

• • Đau họng dai dẳng, cảm giác nóng rát, khô ngứa cổ.
  • Khó nuốt, nuốt đau, cảm giác vướng nghẹn ở cổ như có dị vật.
  • Ho khan kéo dài, đặc biệt sau khi ăn hoặc khi nằm.
  • Khàn tiếng, thay đổi giọng nói, đặc biệt vào buổi sáng.
  • Amidan có thể sưng đỏ (nhưng thường không có mủ trắng như viêm amidan do nhiễm khuẩn).
  • Hơi thở có mùi khó chịu (do axit và thức ăn tồn đọng).

Triệu chứng trào ngược dạ dày điển hình:

• • Ợ nóng: Cảm giác nóng rát sau xương ức, lan lên cổ.
  • Ợ hơi, ợ chua: Trớ ra hơi hoặc dịch vị chua lên miệng.
  • Buồn nôn hoặc nôn.

• Các triệu chứng ít phổ biến hơn:

• • Đau ngực không do tim: Cảm giác đau, tức ngực do axit kích thích thực quản.
  • Tiết nhiều nước bọt: Phản xạ tự nhiên của cơ thể để trung hòa axit.
  • Đắng miệng: Thường xảy ra vào buổi sáng do dịch mật có thể trào lên cùng axit.
  • Trong một số trường hợp, LPR có thể liên quan đến viêm xoang hoặc đau tai.

Lưu ý quan trọng: Viêm amidan do nhiễm khuẩn thường đi kèm sốt cao, amidan sưng to, đỏ rực và có thể có chấm mủ trắng, sưng hạch cổ. Nếu có các dấu hiệu này, cần nghĩ đến nguyên nhân nhiễm trùng hơn là trào ngược đơn thuần.

Cảm giác đau, tức ngực do axit kích thích thực quản

III. Nguyên nhân nào dẫn đến trào ngược dạ dày gây viêm amidan?

Nguyên nhân cốt lõi vẫn là sự suy yếu hoặc hoạt động bất thường của cơ thắt thực quản dưới (LES). Tuy nhiên, nhiều yếu tố có thể góp phần làm tăng nguy cơ hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng này:

• Chế độ ăn uống:

• • Thực phẩm giàu chất béo, đồ chiên rán.
  • Đồ ăn cay, nóng.
  • Thực phẩm có tính axit cao (cam, chanh, cà chua).
  • Chocolate, bạc hà.
  • Đồ uống có cồn, cà phê, nước ngọt có gas.

• Thói quen sinh hoạt:

• • Ăn quá no, ăn các bữa lớn.
  • Ăn gần giờ đi ngủ (trong vòng 2-3 tiếng).
  • Nằm ngay sau khi ăn.
  • Hút thuốc lá (làm giãn cơ thắt thực quản dưới).
  • Mặc quần áo quá chật, bó sát vùng bụng.

• Tình trạng sức khỏe:

• • Thừa cân, béo phì (tăng áp lực ổ bụng).
  • Thoát vị hoành (Hiatal hernia).
  • Mang thai.
  • Tình trạng chậm làm rỗng dạ dày.
  • Căng thẳng, stress kéo dài.

IV. Biến chứng tiềm ẩn nếu không điều trị

Mặc dù trào ngược dạ dày gây viêm amidan ban đầu có thể không quá nghiêm trọng, nhưng nếu tình trạng này kéo dài và không được điều trị đúng cách, các biến chứng tiềm ẩn có thể xảy ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe:

• Tại vùng họng và đường hô hấp:

• • Viêm amidan mạn tính.
  • Áp xe quanh amidan (hiếm gặp).
  • Viêm họng mạn tính, viêm thanh quản mạn tính (gây khàn tiếng dai dẳng).
  • Viêm xoang mạn tính, viêm tai giữa (do liên quan cấu trúc giải phẫu).
  • Ho mạn tính.

Ho mạn tính là biến chứng của trào ngược dạ dày gây viêm amidan

• Tại thực quản:

• • Viêm thực quản (Esophagitis): Tổn thương, loét niêm mạc thực quản.
  • Hẹp thực quản (Esophageal stricture): Sẹo do viêm làm hẹp lòng thực quản, gây khó nuốt.
  • Thực quản Barrett (Barrett’s esophagus): Sự thay đổi tế bào lót thực quản, được coi là tổn thương tiền ung thư.
  • Ung thư thực quản: Biến chứng nguy hiểm nhất, dù hiếm gặp.

Do đó, việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa những hậu quả đáng tiếc này.

V. Khi nào cần đi khám và chẩn đoán như thế nào?

Nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ trào ngược dạ dày gây viêm amidan, đặc biệt là khi chúng kéo dài, tái phát thường xuyên hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, hãy đi khám bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa hoặc Tai Mũi Họng.

Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân và tình trạng bệnh, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp thăm dò:

• Nội soi Tai Mũi Họng: Đánh giá tình trạng viêm, sưng đỏ của niêm mạc họng, thanh quản và amidan.
• Nội soi dạ dày – thực quản: Quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày, đánh giá mức độ tổn thương (viêm, loét), phát hiện thoát vị hoành hoặc các bất thường khác. Có thể kết hợp sinh thiết nếu nghi ngờ Barrett thực quản.
• Đo pH và trở kháng thực quản 24 giờ: Đây được xem là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán GERD. Một ống dò nhỏ được đưa qua mũi vào thực quản để theo dõi mức độ axit và các luồng trào ngược trong 24 giờ.
• Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM): Đánh giá chức năng co bóp của thực quản và hoạt động của cơ thắt thực quản dưới.

Việc chẩn đoán chính xác giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

VI. Các phương pháp điều trị hiệu quả cho trào ngược dạ dày gây viêm amidan

Mục tiêu điều trị là kiểm soát sự trào ngược axit, làm lành tổn thương niêm mạc, giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Phương pháp điều trị thường là sự kết hợp giữa thay đổi lối sống và dùng thuốc.

1. Thay đổi chế độ ăn uống và lối sống

Đây là bước đầu tiên và cực kỳ cần thiết, đôi khi đủ để kiểm soát các trường hợp nhẹ:

• Chế độ ăn:

• • Nên ăn: Thực phẩm dễ tiêu, ít axit như thịt nạc (gà, cá), rau xanh (cà rốt, khoai lang, cải xanh), trái cây không chua (chuối, táo, dưa), ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, bánh mì), sữa chua, gừng.
  • Cần tránh: Thực phẩm kích thích trào ngược đã liệt kê ở phần nguyên nhân (cay, nóng, béo, chua, chocolate, bạc hà, cà phê, rượu bia, đồ uống có gas…).
  • Chia nhỏ bữa ăn: Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì 3 bữa lớn.
  • Không ăn quá no.

• Thói quen sinh hoạt:

• • Không ăn trong vòng 3 giờ trước khi đi ngủ.
  • Nâng cao đầu giường khoảng 15-20cm khi ngủ (dùng gối chống trào ngược dạ dày hoặc kê chân giường). Nằm nghiêng bên trái cũng có thể giúp ích.
  • Không nằm hoặc vận động mạnh ngay sau khi ăn.
  • Giảm cân nếu thừa cân, béo phì.
  • Ngừng hút thuốc lá.
  • Tránh mặc quần áo chật, bó sát bụng.
  • Kiểm soát căng thẳng, stress bằng các biện pháp thư giãn (yoga, thiền, tập thể dục nhẹ nhàng).
  • Uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 1.5-2 lít).

Không nằm hoặc vận động mạnh ngay sau khi ăn

2. Sử dụng thuốc (Theo chỉ định của bác sĩ)

Khi thay đổi lối sống không đủ hiệu quả, bác sĩ có thể kê đơn thuốc:

• Thuốc kháng axit (Antacids):
• • Công dụng: Trung hòa nhanh axit dạ dày dư thừa, giảm triệu chứng ợ nóng, đau rát tức thời.
  • Ví dụ: Các loại thuốc chứa nhôm hydroxit, magie hydroxit, canxi cacbonat, hoặc Almagate (như trong Yumangel – có thể dùng để giảm triệu chứng nhanh nhưng không điều trị gốc rễ). Thường dùng sau ăn 1-2 giờ và trước khi đi ngủ.
• Thuốc chẹn H2 (H2 Blockers):
• • Công dụng: Giảm lượng axit dạ dày tiết ra bằng cách chặn tín hiệu histamin.
  • Ví dụ: Famotidine, Cimetidine (Lưu ý: Ranitidine – Zantac đã bị FDA yêu cầu ngừng lưu hành tại Mỹ do chứa tạp chất NDMA có nguy cơ gây ung thư. Hãy thảo luận với bác sĩ về các lựa chọn thay thế an toàn).
  • Tác dụng phụ: Có thể gây đau đầu, chóng mặt, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPIs):
  • Công dụng: Là nhóm thuốc mạnh nhất trong việc giảm tiết axit dạ dày, thường được dùng cho các trường hợp GERD trung bình đến nặng và có biến chứng.
  • Ví dụ: Omeprazole, Esomeprazole, Lansoprazole, Pantoprazole, Rabeprazole.
  • Lưu ý: Thường uống trước ăn 30-60 phút. Sử dụng lâu dài cần theo dõi chặt chẽ do có thể làm giảm hấp thu vitamin B12, magie, tăng nguy cơ nhiễm trùng đường ruột, loãng xương.
• Thuốc điều hòa nhu động (Prokinetics):
• • Công dụng: Giúp dạ dày tiêu hóa thức ăn nhanh hơn, tăng cường sức co của cơ thắt thực quản dưới.
  • Ví dụ: Metoclopramide, Domperidone (Cần thận trọng với tác dụng phụ và chống chỉ định).

Quan trọng: Người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ, dùng thuốc đúng liều, đúng thời gian, không tự ý ngưng thuốc ngay cả khi thấy triệu chứng thuyên giảm và tái khám đúng hẹn.

VII. Yumangel – Hỗ trợ điều trị trào ngược dạ dày, giảm nguy cơ viêm amidan

Yumangel với thành phần chính là Almagate, là một loại thuốc kháng axit có tác dụng trung hòa axit dạ dày, giảm kích ứng và bảo vệ niêm mạc dạ dày, thực quản, từ đó giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng của trào ngược dạ dày, bao gồm cả viêm amidan.

Almagate trong Yumangel có khả năng bao phủ niêm mạc dạ dày, thực quản, tạo một lớp màng bảo vệ, ngăn chặn tác hại của axit dạ dày, giúp làm lành các tổn thương.

Liều dùng và cách sử dụng: Theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ. Thông thường, uống Yumangel sau bữa ăn khoảng 1-2 giờ và trước khi đi ngủ.

Lưu ý: Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh. Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng. Phụ nữ có thai và cho con bú cần thận trọng khi dùng.

Almagate trong Yumangel có khả năng bao phủ niêm mạc dạ dày

Trào ngược dạ dày gây viêm amidan là một tình trạng phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết đúng đắn và phương pháp quản lý phù hợp. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân và các biến chứng tiềm ẩn là bước đầu tiên để kiểm soát bệnh hiệu quả.

*Thông tin chỉ mang tính chất tra cứu và tham khảo, không thay thế cho lời khuyên chuyên môn.

Có thể bạn quan tâm:

• Trào ngược dạ dày uống gì tốt?
• Siêu âm có phát hiện trào ngược dạ dày không?