Dạ dày trẻ sơ sinh: Cấu tạo, dung tích, sinh lý và cách chăm sóc chuẩn y khoa

Dạ dày trẻ sơ sinh nằm ngang và ở vị trí cao hơn so với người trưởng thành. Vì vậy khi trẻ sơ sinh ăn rất dễ bị ọc sữa hoặc nôn trớ nếu mẹ không biết cách. Cùng tìm hiểu một số thông tin về dạ dày của trẻ sơ sinh để biết cách chăm sóc bé yêu tốt nhất nhé!

I. Cấu tạo dạ dày của trẻ sơ sinh 

Dạ dày trẻ sơ sinh nằm ngang hay dọc? Dạ dày của trẻ sơ sinh nằm ngang cùng với đó là các lớp cơ co thắt còn yếu, hoạt động chưa ổn định nên khi bé rất dễ bị ọc sữa và nôn trớ.

Thành dạ dày của bé sơ sinh tuy săn chắc nhưng vẫn chưa có độ căng như thành dạ dày của người lớn. Vì vậy khi mới sinh dạ dày bé sơ sinh chỉ có thể chứa được một lượng sữa rất ít.

Ở trẻ sơ sinh, cơ thắt giữa dạ dày và thực quản còn rất yếu, xốp cộng với việc đóng mở giữa hai đầu dạ dày không đều nên trong thời gian đầu chăm sóc bé mẹ sẽ gặp không ít phiền toái.

Đặc biệt, góc nối giữa thực quản và dạ dày, gọi là Góc His, ở trẻ sơ sinh là một góc tù (góc mở) làm giảm hiệu quả giữ thức ăn, khiến thức ăn dễ trào ngược lên trên. Bên cạnh đó, cơ môn vị (van đầu ra nối dạ dày với ruột non) có thể phát triển mạnh nhưng chưa đồng bộ, khiến thức ăn dễ bị ứ đọng lâu trong dạ dày, làm tăng áp lực gây trào ngược.

Tuy nhiên, vấn đề ọc sữa hay nôn trớ do dạ dày nằm ngang sẽ được giảm dần khi trẻ được khoảng 9 -12 tháng vì lúc này dạ dày để chuyển về tư thế nằm dọc.

Cấu tạo dạ dày của trẻ sơ sinh

II. Dung tích dạ dày chuẩn và nhu cầu bú theo từng giai đoạn

Kích thước và dung tích dạ dày trẻ sơ sinh thay đổi nhanh chóng trong những tuần đầu đời. Để tối ưu hóa việc chăm sóc và tránh tình trạng cho ăn quá no gây giãn dạ dày, ba mẹ cần nắm rõ các thông số tiêu chuẩn sau đây:

1. Dung tích dạ dày trong 7 ngày đầu sau sinh

• 1 ngày tuổi: Dạ dày có kích thước chỉ bằng hạt dẻ (hoặc quả nho). Dung tích chứa khoảng 5-7ml sữa/lần.
• 2 ngày tuổi: Kích thước tương đương quả anh đào. Dung tích tăng lên khoảng 14ml/lần.
• 3 ngày tuổi: Dạ dày to bằng quả óc chó. Dung tích chứa được 22-27ml sữa/lần.
• 5 – 6 ngày tuổi (khoảng 1 tuần): Kích thước bằng quả mơ. Dung tích đạt mức 45-60ml sữa/lần.

2. Dung tích dạ dày từ 10 ngày đến 6 tháng tuổi

• 10 ngày đến 2 tuần tuổi: Dạ dày phát triển bằng kích thước quả trứng gà. Tốc độ tăng trưởng bắt đầu chậm lại.
• 1 tháng đến 6 tháng tuổi: Dạ dày to bằng quả trứng lớn. Dung tích chứa trung bình từ 80-150ml sữa/lần. Tổng lượng sữa trẻ bú mỗi ngày dao động khoảng 710ml – 900ml.

3. Dung tích dạ dày giai đoạn ăn dặm (7-12 tháng tuổi)

• Trẻ từ 7 tháng tuổi: Dung tích có thể chứa 180-220ml sữa hoặc thức ăn/lần.
• Trẻ từ 8 tháng trở lên: Dung tích đạt khoảng 200-240ml/lần. Giai đoạn này bé bắt đầu ăn dặm, mẹ cần chú ý cân đối giữa lượng sữa và thức ăn đặc.

Dung tích dạ dày trẻ sơ sinh

III. Sinh lý tiêu hóa khác biệt ở trẻ sơ sinh

Ngoài cấu tạo giải phẫu, sinh lý hóa học trong dạ dày trẻ sơ sinh cũng có những đặc điểm riêng biệt ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiêu hóa:

1. Nồng độ Acid dạ dày thấp

Nồng độ acid hydrochloric (HCl) trong dạ dày trẻ sơ sinh thấp hơn nhiều so với người lớn (tức là độ pH cao hơn). Điều này khiến khả năng diệt khuẩn tự nhiên của dạ dày còn hạn chế, trẻ dễ bị nhiễm khuẩn đường ruột nếu vệ sinh không kỹ.

2. Hệ men tiêu hóa và tốc độ làm rỗng dạ dày

Hệ tiêu hóa của trẻ phụ thuộc lớn vào men Lactase để phân giải đường lactose trong sữa. Tốc độ làm rỗng dạ dày (thời gian thức ăn đi khỏi dạ dày) ở trẻ bú mẹ thường nhanh hơn so với trẻ bú sữa công thức. Sữa mẹ dễ tiêu hóa hơn nhờ có sẵn các enzyme hỗ trợ, do đó trẻ bú mẹ thường nhanh đói hơn và cần bú nhiều cữ hơn.

IV. Nhu cầu ăn của trẻ sơ sinh theo từng giai đoạn ra sao? 

Các chuyên gia cho biết, so với người lớn, kích thước dạ dày của bé sơ sinh chỉ bằng 1/5. Tuy nhiên, nhu cầu dinh dưỡng của trẻ lại cao hơn người lớn từ 3 – 5 lần. Do đó, ba mẹ cần nắm rõ nhu cầu ăn của trẻ theo từng giai đoạn:

• Trẻ sơ sinh 24 giờ đầu sau sinh: Trẻ ăn khoảng 8 – 12 lần/ngày (cứ 1-3 tiếng ăn 1 lần). Sữa non rất giàu dinh dưỡng nên dù lượng ăn ít bé vẫn đủ chất.
• Trẻ sơ sinh 7 ngày đầu: Duy trì 8-12 cữ/ngày. Cho ăn theo nhu cầu khi bé có dấu hiệu đói.
• Trẻ sơ sinh 1 tháng đầu: Theo kidshealth.org, trẻ nên bú 8–12 lần mỗi ngày.
• Trẻ 1-2 tháng tuổi: Bé có thể bú 7–9 lần/ngày. Không nên để trẻ nhịn bú quá 4 giờ.

V. Dạ dày của trẻ sơ sinh thường gặp những vấn đề gì? 

Giãn dạ dày và trào ngược là 2 vấn đề thường gặp nhất. Bên cạnh đó, ba mẹ cũng cần lưu ý một số bệnh lý khác.

1. Giãn dạ dày trẻ sơ sinh

• Dạ dày của bé sơ sinh trong những ngày đầu tiên còn rất nhỏ. Nếu mẹ cho bé lượng sữa quá nhiều so với khả năng chứa (đặc biệt là ép bú bình số lượng lớn ngay sau sinh), dạ dày bé có thể bị giãn ra, làm giảm trương lực cơ (độ đàn hồi) và khó co lại được.
• Cơ chế: Việc cho ăn quá nhanh (bú bình tốc độ cao) hoặc quá nhiều (vượt dung tích sinh lý) khiến dạ dày luôn trong trạng thái căng phồng.
• Hậu quả: Bé dễ bị trào ngược, tím tái, nôn trớ liên tục do dạ dày mất khả năng co bóp tự nhiên.

2. Trào ngược dạ dày trẻ sơ sinh

Trào ngược dạ dày trẻ sơ sinh xảy ra khi thức ăn và dịch vị bị đẩy ngược từ dạ dày lên thực quản.

• Trào ngược sinh lý (GER): Bé nôn trớ nhưng vẫn vui vẻ, tăng cân tốt. Thường tự hết sau 12-14 tháng.
• Trào ngược bệnh lý (GERD): Ngoài nôn trớ, trẻ có các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm:
  • Triệu chứng tiêu hóa: Chậm tăng cân, sợ ăn, nôn máu.
  • Triệu chứng hô hấp: Khò khè kéo dài, ho khan, viêm phổi tái phát nhiều lần do dịch axit trào vào đường thở.
  • Triệu chứng thần kinh: Hội chứng Sandifer (trẻ có biểu hiện cong lưng, vặn mình, ngoẹo cổ bất thường để giảm đau do trào ngược).

3. Các bệnh lý dạ dày khác

• Hẹp môn vị phì đại: Cơ môn vị dày lên làm tắc nghẽn đường ra của dạ dày, khiến trẻ nôn vọt thành dòng sau khi bú.
• Dị ứng đạm sữa bò: Gây nôn trớ kèm theo tiêu chảy, đi ngoài phân máu, phát ban. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể khuyên dùng sữa chống trào ngược cho trẻ sơ sinh

Dạ dày của trẻ sơ sinh thường gặp những vấn đề gì

VI. Cách chăm sóc dạ dày của bé sơ sinh

Để dạ dày của trẻ sơ sinh luôn khỏe mạnh, khi cho bé ăn và chăm sóc bé các ba mẹ nên chú ý:

1. Cho bé bú nhiều cữ 

• Vì kích thước dạ dày của bé sơ sinh còn nhỏ nên các mẹ hãy cho bé bú nhiều lần và ăn nhiều cữ. Không nên cho bé bú quá no trong một cữ. 
• Thời gian cho bé sơ sinh bú hợp lý là 2 giờ sau lần bú trước. Tránh cho bé ăn liên tục và các cữ ăn quá sát nhau. 

2. Với trẻ sơ sinh bú mẹ trực tiếp

• Cần tuân thủ nguyên tắc trái trước phải sau để giúp trẻ dễ dàng tiêu hóa sữa hơn. Tức là khi cho trẻ bú mẹ trực tiếp, các mẹ cần cho con nằm nghiêng về bên trái trước sau đó mới chuyển sang bên phải.  
• Các mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ nên hạn chế ăn những thực phẩm có tính cay, axit, caffeine, nhiều chất béo có hại…

3. Với trẻ sơ sinh bú bình 

• Ba mẹ nên chú ý bình sao cho đầu núm vú đầy sữa để tránh trẻ hít phải khí thừa gây chướng hơi, đầy bụng. Mặt khác, cần kiểm tra kích thước tia sữa đã phù hợp với con hay chưa.
• Không nên cho bé bú bình khi đang khóc vì trẻ phải nuốt nhiều hơi hơn và khiến dạ dày bị căng ra. Không đặt bé nằm ngay sau khi bú.

4. Tư thế bú 

• Khi cho trẻ bú sữa cần đảm bảo cho bé bú ở tư thế đầu cao 30 độ, ngậm đúng vú hoặc núm vú của bình sữa để tránh nuốt phải khí đầy bụng, ợ hơi. Hạn chế cho trẻ nằm bú vì sẽ làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày. 

5. Vỗ ợ hơi

Sau khi bé bú, các mẹ hãy bế bé ở tư thế đứng từ 10-20 phút đồng thời vỗ ợ hơi cho bé. 

Vỗ ợ hơi giúp bé giảm khí thừa nuốt phải khi bú sữa, từ đó giảm nguy cơ trào ngược. Tuy nhiên, nếu ba mẹ không thực hiện đúng cách dễ khiến trẻ bị sặc và tăng nguy cơ bị trào ngược. Vì vậy, ba mẹ cần thực hiện đúng theo hướng dẫn sau: đặt bé áp vào một bên ngực để mặt bé tựa vào vai mẹ rồi từ vỗ lưng bé một cách nhẹ nhàng và liên tục.

Cách cho bé ti đúng

Ngoải ra, các mẹ cũng không nên lạm dụng thói quen cho bé ngậm ti giả. Vì nếu ti giả không được vệ sinh sạch sẽ và đúng cách có thể khiến bé bị nhiễm khuẩn đường ruột, tiêu chảy. Chưa kể, bé nghiện ti giả thường bị khó ngủ hoặc không ngủ khi không có núm ti.

Có thể thấy, so với dạ dày của người lớn thì dạ dày trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện và nằm theo chiều ngang nên sau khi ăn rất dễ bị nôn trớ, trào ngược sau ăn. Do đó, trước khi bắt đầu hành trình làm mẹ các mẹ đừng quên trang bị những thông tin hữu ích về bé để có đủ kiến thức và kinh nghiệm chăm sóc bé yêu tốt nhất nhé.