Trào ngược dạ dày lên mũi là gì? Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Trào ngược dạ dày lên mũi không chỉ là một cảm giác khó chịu thoáng qua mà còn là dấu hiệu cảnh báo tình trạng bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) đã tiến triển đến giai đoạn nặng, có thể tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng cho hệ hô hấp và sức khỏe tổng thể. Khi acid dạ dày và các chất tiêu hóa khác trào ngược vượt qua thực quản, lên đến vùng họng và xâm nhập vào khoang mũi, chúng gây kích ứng và viêm nhiễm niêm mạc, dẫn đến hàng loạt vấn đề sức khỏe.

Yumangel sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về trào ngược dạ dày lên mũi, từ nguyên nhân, triệu chứng, các bệnh lý nguy hiểm liên quan, đến cách chẩn đoán và điều trị hiệu quả, đặc biệt nhấn mạnh vào việc duy trì sức khỏe dạ dày.

I. Trào ngược dạ dày lên mũi là gì? Nguyên nhân xảy ra

Trào ngược dạ dày lên mũi, hay còn được biết đến trong các thuật ngữ chuyên môn như Trào ngược thanh quản họng (LPR) hoặc ở mức độ nặng hơn là SERD (Supra Esophageal Reflux Disease), là tình trạng dư acid dạ dày cùng với pepsin và đôi khi cả thức ăn chưa tiêu hóa hết, trào ngược từ dạ dày, qua thực quản và lên đến các cấu trúc cao hơn của đường hô hấp trên, bao gồm cả họng và khoang mũi. Đây thường là biểu hiện của bệnh trào ngược dạ dày đã ở giai đoạn nặng (thường từ giai đoạn B trở lên).

Nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng này bao gồm:

• Rối loạn chức năng cơ thắt thực quản dưới: Cơ vòng này hoạt động như một van một chiều, ngăn không cho các chất trong dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi cơ này yếu đi, đóng không kín hoặc giãn ra bất thường, acid dạ dày và dịch vị dễ dàng di chuyển ngược lên.
• Tăng tiết acid dạ dày quá mức: Lượng acid dư thừa trong dạ dày tạo áp lực lớn hơn, làm tăng khả năng trào ngược. Tình trạng này có thể do chế độ ăn uống không khoa học (nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn), căng thẳng kéo dài, hoặc sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori (HP).
• Sự kích ứng niêm mạc: Khi acid dạ dày tiếp xúc với niêm mạc mũi và họng, vốn không được thiết kế để chịu đựng môi trường acid như dạ dày, sẽ gây ra viêm nhiễm, sưng phù và tăng tiết dịch nhầy.

Trào ngược dạ dày lên mũi, hay còn được biết là Trào ngược thanh quản họng (LPR)

Tình trạng trào ngược dạ dày lên mũi thường khó phát hiện hơn GERD thông thường do các triệu chứng không điển hình như ợ nóng, ợ chua mà lại biểu hiện chủ yếu ở vùng tai mũi họng.

II. Dấu hiệu, triệu chứng trào ngược dạ dày lên mũi

Các dấu hiệu của trào ngược dạ dày lên mũi thường đa dạng và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý đường hô hấp thông thường.

Khi acid dạ dày tấn công vùng mũi họng, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng sau:

• Nghẹt mũi, chảy nước mũi: Đặc biệt vào buổi sáng hoặc sau khi nằm, do niêm mạc mũi bị kích ứng và viêm nhiễm bởi acid.
• Chảy dịch mũi sau (Postnasal drip): Cảm giác có chất nhầy chảy từ mũi xuống họng, gây khó chịu và phải hắng giọng liên tục.
• Trào ngược dạ dày gây viêm họng, ngứa họng, đau rát họng: Do acid dạ dày tiếp xúc trực tiếp gây viêm nhiễm.
• Khàn tiếng, thay đổi giọng nói: Đặc biệt vào buổi sáng, do dây thanh quản bị kích ứng hoặc viêm nhiễm.
• Ho kéo dài, ho khan, ho sau khi ăn hoặc khi nằm: Đây là phản xạ của cơ thể nhằm loại bỏ các chất kích ứng khỏi đường hô hấp.
• Cảm giác vướng víu, nghẹn ở cổ họng, khó nuốt.
• Vị chua hoặc đắng trong miệng, hôi miệng.
• Đôi khi có cảm giác nóng rát vùng thượng vị hoặc sau xương ức, nhưng không nổi bật bằng các triệu chứng tai mũi họng.

III. Trào ngược dạ dày lên mũi có nguy hiểm không? Những bệnh lý nguy hiểm 

Nếu không được can thiệp kịp thời, trào ngược dạ dày lên mũi có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống.

1. Gây viêm xoang

Acid dạ dày trào ngược lên vùng mũi họng làm rối loạn chức năng của hệ thống lông chuyển làm sạch trong mũi, gây viêm nhiễm và phù nề niêm mạc mũi. Điều này dẫn đến ứ đọng dịch, giảm áp suất khoang xoang, làm tắc các lỗ thông tự nhiên của xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây viêm xoang. Sự hiện diện của vi khuẩn HP trong dịch trào ngược cũng có thể góp phần gây nhiễm trùng.

Viêm xoang do trào ngược dạ dày gây ra thường có các triệu chứng sau:

• Đau nhức vùng trán hai bên hốc mắt, nghẹt mũi.
• Cơn đau tăng lên về đêm hoặc sau khi ăn thực phẩm cay nóng kích thích tăng tiết acid.
• Có xuất hiện kèm một số triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày. 

2. Gây viêm, phù nề họng

Acid dịch vị trong dạ dày trào ngược lên cổ họng gây viêm và phù nề họng. Để có thể xác định tình trạng viêm và phù nề họng có phải do bệnh trào ngược axit gây ra hay không, cần dựa trên các triệu chứng sau: 

• Có cảm giác thắt chặt, nghẹt thở ở cổ họng.
• Ho mãn tính, dai dẳng lâu ngày, mức độ ho tăng dần.
• Liên tục hắng giọng.
• Khàn giọng.
• Thức ăn bị nghẹn lại trọng cổ họng.
• Cảm giác nóng rát trong khoang miệng, thực quản.
• Miệng có mùi hôi và vị chua acid.

3. Gây viêm thanh quản

Khi acid dịch vị dạ dày trào ngược trở lại, thay vì trào ngược lên thực quản, chúng có thể trào ngược lên mũi và đi qua thanh quản gây viêm và tổn thương. Triệu chứng viêm thanh quản do trào ngược dạ dày lên mũi gồm:

• Cảm giác bị vướng, nóng rát ở cổ họng.
• Cổ họng bị kích ứng quá mức.
• Ho dai dẳng.
• Thường xuyên hắng giọng
• Có nhiều chất nhầy trong cổ họng.
• Cổ họng có vị đắng hoặc chua.
• Khàn tiếng, mất giọng.

4. Gây ho

Có 2 cơ chế trào ngược dạ dày lên mũi gây ho gồm:

• Cơ chế thần kinh cơ: Acid dịch vị dạ dày trào ngược lên thanh quản sẽ kích thích cơ chế phản xạ ở đường hô hấp dưới và gây ho. Đây là một phản xạ tự nhiên của cơ thể giúp ngăn không cho acid dạ dày di chuyển vào trong phổi.
• Cơ chế loại bỏ chất kích thích trên đường hô hấp: Acid dịch vị tấn công vào thanh quản, phản xạ ho sẽ tự động xảy ra để loại bỏ các yếu tố gây hại đường hô hấp ra khỏi cơ thể.

Có 2 cơ chế trào ngược dạ dày lên mũi

Cơn ho do trào ngược gây ra thường có đặc điểm sau:

• Cổ họng viêm sưng đỏ và xung huyết.
• Ho kéo dài trên 4 tuần.
• Tần suất ho tăng, cơn ho kéo dài.
• Ho nhiều hơn về đêm, khi nằm hoặc sau khi ăn.
• Nóng rát ở phần giữa ngực và phía sau xương ức.
• Khàn tiếng, khàn giọng, nhất là vào buổi sáng.
• Khó nuốt, nuốt nghẹn.
• Hôi miệng.
• Chảy nước dãi khi ngủ.

5. Biến chứng khác về tai mũi họng

Trào ngược dạ dày lên mũi kéo dài không chỉ dừng lại ở đó mà còn có thể dẫn đến:

• Hen suyễn (làm nặng thêm hoặc khởi phát).
• Giãn phế quản, viêm phế quản.
• Polyp thanh quản, mài mòn răng.
• Đặc biệt nguy hiểm, tình trạng viêm nhiễm mạn tính do acid có thể là yếu tố nguy cơ dẫn đến carcinoma thanh quản hoặc ung thư vòm họng.
• Ở trẻ em, do cấu trúc lỗ thông mũi xoang còn hẹp và niêm mạc nhạy cảm, trào ngược dễ gây viêm xoang và các vấn đề hô hấp hơn.

IV. Chẩn đoán trào ngược dạ dày lên mũi như thế nào?

Chẩn đoán trào ngược dạ dày lên mũi thường dựa trên sự kết hợp của các yếu tố:

• Khai thác triệu chứng lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng bạn gặp phải, đặc biệt là các dấu hiệu ở tai mũi họng, thời điểm xuất hiện và các yếu tố làm nặng thêm.
• Nội soi tai mũi họng: Đây là phương pháp quan trọng, giúp bác sĩ quan sát trực tiếp tình trạng viêm nhiễm, phù nề, hoặc các tổn thương khác ở vùng họng, thanh quản, và cửa mũi sau. Trong nhiều trường hợp trào ngược dạ dày lên mũi, kết quả nội soi thực quản – dạ dày có thể bình thường.
• Đo pH thực quản 24 giờ (có thể kèm theo đo trở kháng): Đây được coi là tiêu chuẩn vàng để xác định sự hiện diện và mức độ của sự trào ngược acid.
• Các xét nghiệm khác: Tùy trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm để loại trừ nguyên nhân khác hoặc tìm vi khuẩn HP (1).

V. Điều trị và phòng ngừa trào ngược dạ dày lên mũi hiệu quả

Mục tiêu điều trị là giảm tiết acid, bảo vệ niêm mạc, cải thiện chức năng cơ thắt và ngăn ngừa biến chứng.

Trào ngược dạ dày lên mũi là một tình trạng phức tạp, đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp chặt chẽ giữa người bệnh và bác sĩ.

1. Điều trị y tế

• Thuốc ức chế bơm proton (PPIs): Giúp giảm mạnh lượng acid dạ dày được tiết ra.
• Thuốc kháng histamin H2: Cũng có tác dụng giảm tiết acid, nhưng thường yếu hơn PPIs.
• Thuốc trung hòa acid (Antacids): Như Yumangel (thuốc dạ dày chữ Y), có thể giúp giảm nhanh các triệu chứng ợ nóng, khó chịu do tính acid của dịch vị gây ra, đồng thời có thể hấp thụ acid mật và giảm hoạt động của pepsin. Tuy nhiên, đây thường là giải pháp tình thế, cần tuân theo chỉ định của bác sĩ về liệu trình tổng thể.
• Thuốc hỗ trợ vận động (Prokinetics): Giúp dạ dày rỗng nhanh hơn, giảm nguy cơ trào ngược.
• Điều trị các bệnh lý tai mũi họng kèm theo (viêm xoang, viêm họng) nếu có.

Điều trị y tế giảm tình trạng trào ngược lên mũi hiệu quả

2. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

• Chế độ ăn uống:
  • Tránh các thực phẩm làm tăng tiết acid hoặc giãn cơ thắt thực quản: đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, chocolate, cà phê, rượu bia, nước ngọt có ga, trái cây chua (cam, chanh).
  • Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, không ăn quá no.
  • Không ăn gần giờ đi ngủ (cách ít nhất 2-3 tiếng).
• Thay đổi thói quen sinh hoạt:
  • Nâng cao đầu giường khi ngủ khoảng 15-20cm.
  • Duy trì cân nặng hợp lý, giảm cân nếu thừa cân, béo phì.
  • Bỏ hút thuốc lá.
  • Tránh mặc quần áo quá chật, đặc biệt là ở vùng bụng.
  • Quản lý căng thẳng (stress) hiệu quả bằng yoga, thiền, tập thể dục.

Bên cạnh đó, khi các triệu chứng khó chịu của trào ngược dạ dày làm phiền bạn bất chợt, bạn có thể giảm nhanh bằng thuốc dạ dày chữ Y – Yumangel.

Yumangel có tác dụng trung hòa axit, giảm ngay triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản. Bên cạnh đó, Yumangel hấp thụ và làm mất hoạt tính của acid mật, khi chất này trào ngược vào dạ dày và có thể làm cho các rối loạn về dạ dày ruột trở nên trầm trọng hơn. Đồng thời Yumangel cũng làm giảm hoạt động của pepsin.

Yumangel giảm nhanh các triệu chứng khó chịu của trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày lên mũi là một vấn đề sức khỏe đáng lưu tâm, phản ánh tình trạng bệnh trào ngược đã diễn biến phức tạp và có nguy cơ gây ra nhiều biến chứng cho hệ hô hấp. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân, đặc biệt là các yếu tố liên quan là chìa khóa để kiểm soát bệnh hiệu quả, bảo vệ sức khỏe dạ dày và nâng cao chất lượng cuộc sống. 

Để được dược sĩ của thuốc dạ dày chữ Y – Yumangel tư vấn kỹ hơn về bệnh viêm loét dạ dày, bạn vui lòng gọi đến hotline miễn cước 1800.1125 nhé!

Có thể bạn quan tâm:

• Trào ngược dạ dày có nên uống chanh không?
  
• Trào ngược dạ dày gây khó thở