Trào ngược dạ dày bao lâu thì bị ung thư? Dấu hiệu và cách phòng ngừa

Theo nhiều nghiên cứu, trào ngược dạ dày kéo dài trên 5 năm có thể làm tăng nguy cơ ung thư gấp 5–7 lần so với người bình thường, đặc biệt khi đã có biến chứng. Một trong những nỗi lo lớn nhất mà bệnh nhân thường đặt ra là liệu trào ngược dạ dày bao lâu thì bị ung thư và nguy cơ này có thực sự cao không. Bài viết này Yumangel sẽ làm rõ vấn đề trên dựa trên các bằng chứng y khoa cập nhật nhất.

I. Trào ngược dạ dày có thực sự gây ung thư không?

Có, trào ngược dạ dày thực quản mạn tính (GERD) là yếu tố nguy cơ hàng đầu đã được chứng minh dẫn đến ung thư biểu mô tuyến thực quản. Quá trình này không xảy ra ngay lập tức mà tiến triển qua một giai đoạn trung gian gọi là Barrett thực quản.

1. Cơ chế tiến triển từ Trào ngược (GERD) → Barrett thực quản → Ung thư

Khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản liên tục, lớp niêm mạc thực quản bị tổn thương mạn tính. Để tự bảo vệ, cơ thể khởi động một cơ chế thích nghi bằng cách thay thế các tế bào vảy bình thường ở thực quản bằng các tế bào dạng cột (tương tự tế bào ruột), có khả năng chống chịu axit tốt hơn. Sự biến đổi này chính là Barrett thực quản – biến chứng tiền ung thư của GERD.

Barrett thực quản bản thân nó không phải là ung thư, nhưng đây là một tổn thương tiền ung thư nghiêm trọng. Các tế bào biến đổi này có nguy cơ cao tiếp tục phát triển thành loạn sản (tế bào bất thường), và cuối cùng là ung thư biểu mô tuyến thực quản. Phát hiện Barrett thực quản là một dấu hiệu cảnh báo đỏ, đòi hỏi phải theo dõi chặt chẽ và can thiệp y tế kịp thời.

Hình ảnh nội soi cho thấy niêm mạc thực quản bị biến đổi thành Barrett thực quản do trào ngược dạ dày kéo dài

2. Tỷ lệ mắc ung thư do trào ngược là bao nhiêu?

Mặc dù không phải ai bị trào ngược cũng sẽ bị ung thư, nhưng nguy cơ ở nhóm bệnh nhân này cao hơn đáng kể so với dân số chung. Các số liệu y khoa đã chỉ rõ:

• Khoảng 10-15% bệnh nhân GERD mạn tính sẽ phát triển thành Barrett thực quản.

• Trong số những người đã bị Barrett thực quản, tỷ lệ tiến triển thành ung thư thực quản (adenocarcinoma) là khoảng 0.1-0.5% mỗi năm. Con số này tuy nhỏ nhưng tích lũy theo thời gian và cao hơn rất nhiều so với người không có bệnh nền.

• Nguy cơ ung thư thực quản tăng cao hơn ở nam giới, người trên 50 tuổi, người béo phì, hút thuốc lá hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh này.

II. Trào ngược dạ dày bao lâu thì bị ung thư? (Phân tích dựa trên bằng chứng y khoa)

Nếu không được điều trị đúng cách, trào ngược dạ dày kéo dài từ 5 đến 10 năm là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến Barrett thực quản và sau đó có thể tiến triển thành ung thư thực quản.

Cần nhấn mạnh rằng không có một mốc thời gian chính xác tuyệt đối cho tất cả mọi người. Tốc độ tiến triển bệnh phụ thuộc chặt chẽ vào các yếu tố sau:

• Mức độ và tần suất trào ngược: Trào ngược càng nặng, xảy ra càng thường xuyên thì niêm mạc thực quản càng bị tấn công và tổn thương nhanh hơn.

• Các yếu tố nguy cơ đi kèm: Béo phì, hút thuốc lá không chỉ gây ra GERD mà còn là chất xúc tác đẩy nhanh quá trình biến đổi tế bào.

• Việc điều trị và tuân thủ: Đây là yếu tố then chốt. Bệnh nhân điều trị và kiểm soát tốt triệu chứng có thể làm chậm, thậm chí ngăn chặn hoàn toàn quá trình tiến triển. Ngược lại, nhóm không điều trị hoặc điều trị không đúng cách có nguy cơ cao hơn hẳn.

Do đó, những người bị trào ngược mạn tính, đặc biệt kéo dài trên 5 năm, bắt buộc phải được theo dõi bằng nội soi định kỳ để phát hiện sớm các thay đổi tiền ung thư.

Biểu đồ minh họa thời gian tiến triển từ trào ngược dạ dày thành ung thư thực quản, thường kéo dài từ 5 đến 10 năm nếu không điều trị

III. Ai có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày và biến chứng ung thư?

Việc nhận biết các nhóm đối tượng có nguy cơ cao không chỉ giúp phòng ngừa GERD mà còn giúp tầm soát sớm các biến chứng nguy hiểm, bao gồm ung thư.

1. Các nhóm nguy cơ cao mắc trào ngược

2. Yếu tố khiến trào ngược dễ chuyển biến xấu thành ung thư

• Không điều trị hoặc điều trị không đúng cách: Đây là yếu tố nguy hiểm nhất. Việc để tình trạng viêm nhiễm kéo dài không kiểm soát tạo điều kiện lý tưởng cho các tế bào biến đổi thành Barrett và sau đó là ung thư.

• Lạm dụng thuốc giảm đau NSAIDs (ibuprofen, aspirin): Các thuốc này có thể gây kích ứng và làm tổn thương thêm niêm mạc đường tiêu hóa.

• Nhiễm vi khuẩn HP (Helicobacter pylori): Mặc dù mối liên hệ còn đang được tranh luận, HP là nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày, có thể làm thay đổi môi trường axit và ảnh hưởng gián tiếp đến tình trạng trào ngược.

IV. Dấu hiệu cảnh báo trào ngược dạ dày có nguy cơ gây ung thư

Khi các triệu chứng quen thuộc của trào ngược thay đổi hoặc xuất hiện các dấu hiệu “báo động đỏ” dưới đây, bạn cần đi khám ngay lập tức vì đây có thể là dấu hiệu của biến chứng nguy hiểm.

• Triệu chứng thực thể (nặng và kéo dài):

  • Ợ nóng, đau rát thực quản: Xảy ra thường xuyên (hơn 2 lần/tuần) và không đáp ứng tốt với thuốc thông thường.
  • Khó nuốt, nuốt nghẹn (nuốt đau): Cảm giác vướng ở cổ họng, ban đầu khó nuốt thức ăn đặc, sau đó cả thức ăn lỏng. Đây có thể là dấu hiệu của hẹp thực quản hoặc khối u.
  • Khàn tiếng mạn tính: Đặc biệt vào buổi sáng do axit làm tổn thương dây thanh quản trong thời gian dài.

Người phụ nữ bị khàn tiếng vào buổi sáng, một triệu chứng cảnh báo của trào ngược dạ dày làm tổn thương dây thanh quản

• Triệu chứng báo động (nghi ngờ cao Barrett loạn sản hoặc ung thư):

  • Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen: Máu có thể tươi hoặc màu như bã cà phê, phân đen như nhựa đường. Đây là dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa trên, cần cấp cứu ngay.
  • Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân: Mất trên 5% trọng lượng cơ thể trong vòng 6-12 tháng mà không chủ ý ăn kiêng hay tập luyện.
  • Đau sâu vùng ngực kéo dài: Cơn đau tức, âm ỉ sau xương ức, không liên quan đến bữa ăn và không giảm khi dùng thuốc kháng axit.
  • Mệt mỏi, suy nhược, thiếu máu không giải thích được.

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng báo động nào, hãy liên hệ bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa ngay để được nội soi và chẩn đoán kịp thời.

V. Chẩn đoán và Tầm soát sớm – Chìa khóa vàng ngăn ngừa ung thư từ trào ngược

Chẩn đoán sớm và tuân thủ lịch tầm soát định kỳ là chìa khóa để phát hiện các tổn thương tiền ung thư và can thiệp trước khi chúng trở nên nguy hiểm.

1. Phương pháp chẩn đoán

• Nội soi thực quản – dạ dày: Đây là phương pháp tiêu chuẩn vàng. Bác sĩ dùng ống soi có gắn camera để quan sát trực tiếp niêm mạc, phát hiện viêm, hẹp, và đặc biệt là các vùng nghi ngờ Barrett thực quản (có màu hồng cam bất thường).

• Sinh thiết: Khi nội soi phát hiện vùng niêm mạc nghi ngờ Barrett, bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ để xét nghiệm giải phẫu bệnh. Đây là cách duy nhất để chẩn đoán xác định Barrett và đánh giá mức độ loạn sản (thấp hay cao), từ đó quyết định hướng theo dõi và điều trị.

• Các xét nghiệm khác: Đo pH thực quản 24 giờ, xét nghiệm vi khuẩn HP qua hơi thở hoặc phân có thể được chỉ định để đánh giá toàn diện hơn.

Quy trình nội soi thực quản – dạ dày để chẩn đoán Barrett và tầm soát nguy cơ ung thư

2. Lịch nội soi tầm soát ung thư thực quản cho người bị trào ngược

Lịch tầm soát phụ thuộc vào tình trạng cụ thể và mức độ nguy cơ của bạn. Theo hướng dẫn của các Hiệp hội Tiêu hóa uy tín:

• Người bị GERD >5 năm kèm yếu tố nguy cơ (nam giới >50 tuổi, béo phì, hút thuốc): Nên nội soi tầm soát lần đầu.
• Kết quả không có Barrett: Không cần nội soi định kỳ trừ khi có triệu chứng mới.
• Kết quả có Barrett, không loạn sản: Nội soi lại mỗi 3-5 năm.
• Kết quả có Barrett, loạn sản độ thấp: Nội soi lại mỗi 6-12 tháng hoặc can thiệp loại bỏ.
• Kết quả có Barrett, loạn sản độ cao: Bắt buộc phải can thiệp loại bỏ vùng loạn sản qua nội soi (đốt sóng cao tần RFA, cắt bỏ niêm mạc EMR) để ngăn ngừa ung thư.

VI. Phải làm gì để giảm nguy cơ trào ngược dạ dày dẫn đến ung thư?

Người bệnh cần chủ động kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng thông qua việc kết hợp thay đổi lối sống và tuân thủ điều trị y khoa.

1. Thay đổi lối sống tích cực

• Phải ăn uống khoa học: Chia nhỏ bữa ăn, không ăn quá no, tránh ăn trong vòng 3 giờ trước khi ngủ.

• Hạn chế thực phẩm kích thích: Đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ, thực phẩm có tính axit cao (chanh, cà chua), cà phê, rượu bia, nước có gas.

• Phải bỏ thuốc lá và rượu bia: Đây là hai yếu tố nguy cơ hàng đầu làm bệnh nặng hơn và tăng nguy cơ ung thư.

• Cần giảm cân: Nếu bạn thừa cân, béo phì, việc giảm cân sẽ giúp giảm áp lực lên dạ dày một cách đáng kể.

• Nên nâng cao đầu giường: Khi ngủ, kê cao đầu giường khoảng 15-20cm giúp trọng lực ngăn axit trào ngược.

2. Duy trì điều trị và theo dõi định kỳ

• Tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ: Uống thuốc đúng liều, đủ thời gian, không tự ý ngưng thuốc ngay cả khi triệu chứng đã đỡ. Thuốc ức chế bơm proton (PPIs) như omeprazole, esomeprazole là nền tảng điều trị.

• Nội soi định kỳ theo lịch hẹn: Đây là yếu tố then chốt để phòng ngừa ung thư. Phải tuân thủ lịch nội soi bác sĩ đã chỉ định dựa trên tình trạng bệnh của bạn.

Ghi nhớ: Nếu bạn bị trào ngược kéo dài trên 5 năm hoặc được chẩn đoán mắc Barrett thực quản, hãy tuân thủ lịch nội soi định kỳ mỗi 1-5 năm (tùy theo mức độ loạn sản) theo khuyến nghị của bác sĩ để phát hiện sớm nhất những thay đổi tiền ung thư.

Bác sĩ giải thích cho bệnh nhân về việc tuân thủ uống thuốc điều trị trào ngược dạ dày để ngăn ngừa ung thư

VII. Một số câu hỏi thường gặp

1. Trào ngược dạ dày nên kiêng gì?

Bạn nên kiêng các thực phẩm làm trầm trọng thêm triệu chứng, bao gồm: đồ ăn cay nóng, chiên rán, thực phẩm chứa nhiều axit (cà chua, cam, chanh), sô cô la, bạc hà, cà phê, rượu bia và đồ uống có gas.

2. Uống thuốc bao lâu thì hết trào ngược?

Thời gian điều trị tiêu chuẩn với thuốc ức chế bơm proton (PPI) thường kéo dài từ 4 đến 8 tuần để làm lành viêm thực quản, theo hướng dẫn của Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (ACG 2022) (1). Tuy nhiên, nhiều trường hợp cần điều trị duy trì liều thấp hoặc điều trị theo đợt để ngăn ngừa tái phát. Việc kiểm soát bệnh lâu dài phụ thuộc rất nhiều vào việc duy trì lối sống khoa học.

3. Làm sao để biết mình bị ung thư dạ dày/thực quản?

Bạn không thể tự chẩn đoán ung thư qua triệu chứng. Cách duy nhất để chẩn đoán chính xác là thông qua nội soi và sinh thiết. Nếu bạn có các dấu hiệu báo động như sụt cân không rõ nguyên nhân, khó nuốt, nôn ra máu, hoặc đi ngoài phân đen, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức. Chẩn đoán sớm là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị.

Tóm lại, câu trả lời cho câu hỏi trào ngược dạ dày bao lâu thì bị ung thư phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhưng mốc thời gian 5-10 năm là một cảnh báo quan trọng. Mặc dù có mối liên hệ rõ ràng giữa trào ngược dạ dày mạn tính và nguy cơ ung thư thực quản, nhưng không phải tất cả các trường hợp GERD đều dẫn đến ung thư. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo, tuân thủ điều trị và tầm soát định kỳ là chìa khóa để kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

*Lưu ý quan trọng: Các thông tin được cung cấp trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, nhằm mục đích cung cấp kiến thức chung và không thể thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hay phương pháp điều trị y khoa chuyên nghiệp. 

Đọc thêm các bài viết hữu ích khác:

• Nội soi dạ dày có phát hiện ung thư không? Chi phí và quy trình
• Viêm loét dạ dày có gây ung thư không? Nhận biết dấu hiệu sớm