Trẻ bị đau bụng từng cơn: 17 nguyên nhân và cách xử lý

Trẻ đau bụng từng cơn xuất phát từ nhiều nguyên nhân sinh lý và cả bệnh lý. Do đó, nếu tình trạng đau bụng kéo dài kèm theo nôn mửa, sốt ba mẹ nên đưa con đi thăm khám càng sơm càng tốt để được điều trị kịp thời, tránh gây ra các biến chứng nguy hiểm.

I. Trẻ bị đau bụng cơn có những triệu chứng gì? 

Trẻ bị đau bụng từng cơn là tình trạng cơn đau xuất hiện từng cơn trong khoảng vài phút rồi là hết sau đó lại đau trở lại. Cơn đau lặp đi lặp lại như vậy tạo thành một chu kỳ. 

Với trẻ lớn đã biết nói, ba mẹ có thể dễ dàng hỏi con. Tuy nhiên, với trẻ nhỏ chưa biết nói hoặc chưa thể diễn tả rõ ràng, bố mẹ có thể quan sát những hành vị dưới đây cho thấy có thể con đang bị đau:

• Khóc nhiều và liên tục.
• Không thoải mái.
• Không muốn chơi, chỉ nằm hoặc ngồi một chỗ.
• Không muốn ăn uống, ngay cả món yêu thích.
• Khó chịu, hay gắt gỏng.

Ngoài ra, trẻ bị đau bụng từng có có thể có các triệu chứng khác, chẳng hạn như:

• Nôn mửa.
• Tiêu chảy.
• Táo bón.
• Sốt.

II. Trẻ bị đau bụng từng cơn: 17 nguyên nhân có thể xảy ra

Trang healthychildren.org cho hay, trẻ em ở mọi lứa tuổi thỉnh thoảng bị đau bụng. Nhưng nguyên nhân gây đau bụng ở trẻ sơ sinh có thể khác với nguyên nhân gây đau bụng ở trẻ khi chúng lớn lên. Dưới đây là 17 nguyên nhân gây tình trạng đau bụng từng cơn ở trẻ em:

1. Táo bón 

Táo bón thường được cho là nguyên nhân gây đau bụng từng cơn, tập trung ở phần dưới bụng. Nguyên nhân này hiếm khi xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thường phổ biến hơn ở trẻ lớn hơn.

Khi bị táo bón, trẻ có thể cảm thấy những cơn đau nhói do đầy hơi xảy ra khắp vùng bụng. Cùng với đó là cảm giác đầy hơi, chướng bụng, thậm chí bụng có thể trở nên căng tức rõ rệt.

2. Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI)

Nhiễm trùng đường tiết niệu (Urinary Tract Infection -UTI) phổ biến hơn nhiều ở trẻ từ 1 đến 5 tuổi, đặc biệt là bé gái. 

UTI có thể gây đau ở vùng bụng và vùng bàng quang, cũng như đau và rát khi đi tiểu. Trẻ bị nhiễm trùng đường tiết niệu thường đi tiểu với số lượng ít nhưng thường xuyên hơn bình thường, có máu trong nước tiểu và tiểu ướt. Bé có thể bị sốt hoặc không.

3. Viêm họng liên cầu khuẩn

Viêm họng liên cầu khuẩn là bệnh nhiễm trùng họng do vi khuẩn Streptococcus gây ra, thường xảy ra ở trẻ trên 2 tuổi. 

Các triệu chứng trẻ gặp phải khi bị viêm họng liên cầu khuẩn gồm: đau bụng, sốt và đau họng. Nguyên nhân có thể là do vi khuẩn nuốt phải có thể gây kích ứng ruột. 

Trẻ em cũng có thể bị nhiễm liên cầu khuẩn quanh hậu môn, một bệnh nhiễm trùng liên cầu khuẩn quanh hậu môn. Điều này có thể gây đau bụng, táo bón do trẻ không ị. 

4. Viêm ruột thừa 

Trẻ bị đau bụng từng cơn có thể xuất phát từ nguyên nhân do viêm ruột thừa.  Đây tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm ruột thừa. Ruột thừa nằm ở phần dưới bên phải của bụng ở hầu hết trẻ em.

Viêm ruột thừa rất hiếm gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Khi một đứa trẻ bị viêm ruột thừa, chúng có thể kêu đau bụng liên tục ở giữa bụng. Sau đó, cơn đau di chuyển xuống phía dưới bên phải của bụng. Cơn đau thường tăng lên khi đi bộ, nhảy hoặc ho và thường trầm trọng hơn theo thời gian.

Bên cạnh đó, trẻ bị viêm ruột thừa thường chán ăn, bỏ ăn, buồn nôn và/hoặc nôn, sốt, tiêu chảy. 

Viêm ruột thừa là một trường hợp nguy hiểm và khẩn cấp. Nếu nghi ngờ trẻ bị viêm ruột thừa, ba mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức, vì nếu ruột thừa vỡ có thể đe dọa tính mạng.

5. Ngộ độc chì 

Nếu tiếp xúc với sơn, đồ chơi hoặc đồ vật có chứa chì, trẻ có thể bị đau bụng kèm theo táo bón, khó chịu quấy khóc, thờ ơ (buồn ngủ, không chịu đựng được), không muốn chơi, chán ăn) và co giật.

Nếu thấy trẻ xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được tiến hành xét nghiệm máu chẩn đoán.

6. Dị ứng sữa

Dị ứng sữa là phản ứng với protein trong sữa. Trẻ bị dị ứng sữa thường bị đau quặn bụng kèm theo nôn mửa, tiêu chảy, có máu trong phân và phát ban trên da. 

Trẻ em cũng có thể không dung nạp hoặc nhạy cảm với sữa. Điều này có nghĩa là cơ thể trẻ không sản xuất đủ lượng enzyme cần thiết để tiêu hóa đường sữa dẫn đến đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy.

7. Không dung nạp Lactose

Không dung nạp Lactose là tình trạng trẻ không thể tiêu hóa được đường lactose – một loại đường có trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Khi gặp phải tình trạng này, trẻ thường bị đau bụng, chướng bụng, đầy hơi và tiêu chảy sau khi ăn hoặc uống có chứa đường lactose.

Tình trạng không dung nạp Lactose ở trẻ em có thể là tạm thời (chẳng hạn như sau một cơn viêm dạ dày ruột) hoặc có thể là vĩnh viễn. Bệnh Rất hiếm ở trẻ sơ sinh.

8. Rối loạn tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng cơ vòng trong hệ tiêu hóa bị co thắt bất thường, gây đau bụng và thay đổi quá trình tiêu hóa thức ăn.

Ngoải đau bụng từng cơn, rối loạn tiêu hóa ở trẻ còn có thể bao gồm: buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, táo bón, đầy hơi chứng bụng…

9. Viêm dạ dày ruột

Viêm dạ dày ruột là do nhiễm trùng trong ruột,thường là nhiễm virus. Bệnh lý nhiễm trùng này dễ dàng lây lan giữa người với người, đặc biệt là giữa trẻ em.

Các triệu chứng của viêm dạ dày ruột là: đau bụng, nôn mửa, sốt, tiêu chảy. Trẻ nhỏ và trẻ em có thể bị mất nước do viêm dạ dày ruột. Trẻ dưới 6 tháng tuổi bị bệnh dạ dày nên được bác sĩ khám.

10. Ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thực phẩm là do vi trùng phát triển trong thực phẩm được chế biến hoặc bảo quản kém. Các triệu chứng trẻ gặp phải khi bị ngộ độc thực phẩm là đau bụng quanh rốn từng cơn, nôn mửa, tiêu chảy, đi lỏng nhiều lần, phân có máu…

11. Lồng ruột

Lồng ruột là khi một phần ruột trượt vào phần ruột khác. Đây là một tình trạng nghiêm trọng, thường gây tắc nghẽn (tắc ruột).

Trẻ bị lồng ruột thường bị đau bụng dữ dội từng cơn; nôn mửa, đi ngoài ra máu. Một số nghiên cứu cho thấy, lồng ruột thường gặp nhiều ở các bé trai bụ bẫm, độ từ 3 tháng – 2 tuổi, nhiều hơn ở 6 tháng – 9 tháng tuổi. 

12. Hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một nhóm các triệu chứng xảy ra cùng nhau, bao gồm đau bụng lặp đi lặp lại và thay đổi nhu động ruột, có thể là tiêu chảy, táo bón hoặc cả hai. Với IBS, trẻ có những triệu chứng này mà không có bất kỳ dấu hiệu tổn thương hoặc bệnh nào rõ ràng ở đường tiêu hóa.

Ở trẻ mắc hội chứng ruột kích thích, triệu chứng phổ biến nhất là đau bụng và đau bụng từng cơn, thường liên quan đến nhu động ruột và thay đổi nhu động ruột.  Cùng với đó là một số triệu chứng khác như đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy, táo bón hoặc cả hai, tùy thuộc vào loại IBS mà trẻ mắc phải. 

13. Nhiễm khuẩn đường ruột

Nhiễm khuẩn đường ruột chủ yếu là do nhiễm vi khuẩn tụ cầu, E.coli, Salmonella, vi khuẩn Shigella qua đường ăn uống hoặc tiếp xúc với người nhiễm bệnh.

Nhiễm trùng đường ruột khiến trẻ bị đau bụng từng cơn kèm theo co thắt kéo dài, chướng bụng. Mặt khác, trẻ có thể bị biếng ăn, chán ăn, sốt, chậm lớn, sụt cân, buồn nôn.

14. Viêm loét dạ dày

Viêm loét dạ dày ở trẻ em là vết loét hình tròn hoặc hình bầu dục ở niêm mạc dạ dày, bị bào mòn bởi axit dạ dày và các enzym tiêu hóa.

Loét dạ dày ít phổ biến hơn ở trẻ em so với người lớn. Việc sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) có thể dẫn đến hình thành các vết loét dạ dày. Tuy nhiên  ở trẻ em, vi khuẩn HP không phải là nguyên nhân phổ biến như ở người lớn.

Trẻ bị viêm loét dạ dày thường bị đau bụng từng cơn kèm theo một số biểu hiện khác như: nôn mửa, buồn nôn, đầy hơi, chướng bụng. Trẻ sơ sinh bị loét dạ dày có thể quấy khóc và cáu kỉnh trong và sau khi bú.

15. Đau bụng do giun

Nhiễm giun gây đau bụng ở vùng rốn ở trẻ, bụng chướng, gầy yếu, trẻ có thể nôn ra giun, tiêu chảy giun. Đau bụng giun thường tái phát nhiều lần. Trẻ nhiễm giun thường khó ngủ, đôi khi tè dầm hoặc quấy khóc do ngứa hậu môn về đêm. 

Trường hợp trẻ bị đau bụng từng cơn ở vùng rốn, rất có thể là do giun chui ống mật. Ngoài đau bụng vùng rốn, trẻ còn có các biểu hiện như lăn lộn, khóc lớn, chổng mông và đổ nhiều mồ hôi.

16. Biến chứng thoát vị bẹn

Thoát vị xảy ra khi mô phình ra từ một điểm yếu bất thường đến một bộ phận khác của cơ thể. Một số trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị thoát vị bẹn, có thể gây sưng tấy ở háng.

Đôi khi, thoát vị có thể bị mắc kẹt. Đây là trường hợp cấp cứu y tế vì lưu lượng máu có thể bị cắt, khiến mô trong thoát vị bị chết.

Các triệu chứng của thoát vị bẹn bị mắc kẹt có thể bao gồm: đau bụng; sưng, đỏ và đau xung quanh thoát vị; buồn nôn và ói mửa; đầy hơi.

17. Cảm xúc khó chịu, căng thẳng 

Ở trẻ em trong độ tuổi đi học, đôi khi bị đau bụng tái phát có thể do bị căng thẳng bất thường.  Cơn đau bụng có xu hướng đến và đi trong khoảng thời gian hơn một tuần và thường liên quan đến hoạt động căng thẳng hoặc khó chịu. 

III. Trẻ bị đau bụng từng cơn: Cách xử trí và thời điểm cần thăm khám ngay

Khi trẻ bị đau bụng từng cơn, việc bố mẹ nên làm là giúp con giảm đau đồng thời theo dõi triệu chứng sát sao để đưa con đi cấp cứu ngay lập tức nếu có dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm.

Nếu đã áp dụng các cách trên nhưng cơn đau bụng không thuyên giảm, thậm chí nghiêm trọng hơn, ba mẹ nên đưa con đi cấp cứu ngay. Các triệu chứng cảnh báo nguy hiểm khi trẻ bị đau bụng gồm:

• Đau bụng dữ dội hoặc trầm trọng hơn.
• Cơn đau tăng khi di chuyển, đi lại.
• Sốt hoặc ớn lạnh.
• Đổ nhiều mồ hôi.
• Trẻ mệt mỏi, xanh xao.
• Bị nôn trong hơn 24 giờ, chất nôn màu xanh hoặc có máu. 
• Bỏ ăn, bỏ uống.
• Có máu trong phân.
• Tiểu ít. 
• Phát ban da kèm theo đau đớn.
• Đau họng nghiêm trọng.
• Khẩu vị thay đổi.

IV. Trẻ bị đau bụng từng cơn được chẩn đoán như thế nào?

Khó có thể chẩn đoán nguyên nhân gây đau bụng từng cơn ở trẻ em. Trong một số trường hợp, có thể mất khá nhiều thời gian để tìm ra nguyên nhân khiến trẻ bị đau bụng từng cơn. 

1. Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ hỏi trẻ và ba mẹ những câu hỏi về cơn đau con gặp phải cũng như các triệu chứng kèm theo cùng tiền sử bệnh lý (nếu có).

2. Thăm khám cận lâm sàng 

Đôi khi trẻ sẽ cần thực hiện một hoặc nhiều các xét nghiệm cận lâm sàng, chẳng hạn như:

• Xét nghiệm máu: Để đánh giá số lượng tế bào trong máu và mức độ điện giải trong cơ thể của trẻ.
• Xét nghiệm nước tiểu: Nhằm loại trừ sỏi thận hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI).
• Xét nghiệm phân: Để kiểm tra mầm bệnh. 
• Siêu âm ổ bụng: Để kiểm tra tình trạng các cơ quan trong ổ bụng.
• Tia X: Giúp bác sĩ bác sĩ có thể hình dung rõ hơn các cơ quan trong bụng của bé.

V. Phương pháp điều trị đau bụng từng cơ ở trẻ

Việc điều trị phụ thuộc vào lý do mà bác sĩ chẩn đoán là nguyên nhân gây ra cơn đau từng cơn cho trẻ.

Việc điều trị có thể đơn giản như cho trẻ về nhà với lời khuyên nên nghỉ ngơi, uống nhiều nước và ăn một chế độ ăn nhạt. Các lựa chọn điều trị khác bao gồm thuốc và phẫu thuật.

1. Điều trị chăm sóc tại nhà

Khi con bị đau bụng từng cơn, ba mẹ có thể thực hiện một số biện pháp dưới đây để giúp con giảm đau:

• Cho con nằm nghỉ ngơi ở nơi yên tĩnh và thoáng mát.
• Cho con uống nhiều nước lọc cùng với nước cơm, nước gạo rang, nước hoa quả để tránh bị mất nước. Nên cho con uống từ từ, không uống quá nhiều cùng một lúc.
• Không nên ép trẻ ăn quá nhiều khi đang đau bụng và không khỏe.
• Nếu trẻ đói và muốn ăn, ba mẹ có thể cho con ăn bánh mì nướng, chuối, cơm, bánh quy giòn, cháo, súp…
• Chườm ấm vùng bụng cho con, nhưng hãy cẩn thận để tránh bị bỏng.

2. Các loại thuốc

– Thuốc giảm đau: Các loại thuốc giảm đau có thể được khuyên dùng, thường là acetaminophen với liều lượng khuyến nghị phù hợp với độ tuổi và cân nặng của trẻ. Hãy hỏi dược sĩ/bác sĩ để chắc chắn sử dụng đúng.

– Thuốc hạ sốt: Cho con uống hạ sốt theo hướng dẫn của dược sĩ/bác sĩ với liều lượng phù hợp để giảm đau và khó chịu. Tránh dùng aspirin.

– Thuốc kháng sinh: Thường không được khuyên dùng cho các vấn đề như viêm dạ dày ruột, vì hầu hết các bệnh nhiễm trùng đều do vi rút.

– Dung dịch bù nước đường uống: Có thể được sử dụng để giúp ngăn ngừa và điều trị tình trạng mất nước.

3. Phương pháp điều trị khác

Đôi khi trẻ bị đau bụng từng cơn có thể được bác sĩ chỉ định các phương pháp điều trị khác tại bệnh viện, chẳng hạn như:

– Chất lỏng được truyền qua ống thông mũi dạ dày: ống được đưa qua mũi của trẻ để đi vào bụng. 

 – Dịch truyền tĩnh mạch: chất lỏng được truyền qua đường nhỏ giọt. 

– Điều trị phẫu thuật.

Để phòng tránh trẻ bị đau bụng từng cơn, ba mẹ nên hình thành cho con thói quen ăn uống, sinh hoạt điều độ và khoa học. Cụ thể là uống đủ nước mỗi ngày; ngủ sớm trước 9h tối và ngủ đủ giấc (8-9 tiếng/ngày); không ăn quá no và quá nhiều; ăn đúng giờ, đủ bữa; ăn chậm nhai kỹ; không vừa ăn vừa xem điện thoại, ti ti, chơi; tránh chạy nhảy nô đùa sau khi ăn; ăn uống đủ chất, đặc biệt là chất xơ, vitamin và chất khoáng; hạn chế ăn đồ ăn nhanh, uống nước ngọt có ga; tẩy giun cho trẻ định kỳ khi đủ 1 tuổi…

Tài liệu tham khảo:

• https://www.healthdirect.gov.au/abdominal-pain-in-children#causes
• https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/abdominal-pain-in-children
• https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/abdominal/Pages/Abdominal-Pain-in-Children.aspx
• https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/5-reasons-your-stomach-may-hurt#:~:text=or%20weight%20loss.-,Constipation,may%20even%20become%20visibly%20distended.
• https://www.mainehealth.org/care-services/pediatric-care-child-health/pediatric-digestive-disorders

Có thể bạn quan tâm:

• Trào ngược dạ dày ở trẻ em 3 tuổi
• Hội chứng ruột kích thích ở trẻ