Áp xe hậu môn: Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và phòng ngừa

Áp xe hậu môn là một bệnh lý phổ biến vùng hậu môn, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng, cũng như các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả cho tình trạng này. Bài viết dưới đây, Yumangel sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện về áp xe hậu môn. Cùng tìm hiểu nhé.

I. Áp xe hậu môn là gì?

Áp xe hậu môn là tình trạng nhiễm trùng cấp tính xảy ra ở vùng quanh hậu môn trực tràng, khiến mủ tích tụ dưới da hoặc trong các mô mềm. Ổ mủ này hình thành do vi khuẩn xâm nhập vào các tuyến nhỏ quanh hậu môn và phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt, kém vệ sinh.

Bệnh thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng như: đau nhức vùng hậu môn, sưng nóng đỏ, cảm giác căng tức hoặc khó chịu khi ngồi, đứng lâu. Nếu không được xử lý kịp thời, áp xe có thể vỡ ra, gây chảy mủ và dẫn đến biến chứng rò hậu môn rất phức tạp.

Áp xe hậu môn có thể gặp ở mọi đối tượng, từ trẻ em đến người lớn, nam gặp nhiều hơn nữ và đặc biệt phổ biến ở người có hệ miễn dịch yếu, vệ sinh kém hoặc mắc các bệnh lý mạn tính liên quan đến hậu môn trực tràng.

II. Nguyên nhân áp xe hậu môn

Dưới đây là một số nguyên nhân điển hình gây áp xe hậu môn.

1. Viêm tuyến hậu môn

Tuyến hậu môn là những tuyến nhỏ nằm gần rìa hậu môn, có nhiệm vụ tiết dịch nhầy hỗ trợ quá trình đại tiện. Khi những tuyến này bị viêm nhiễm thì mủ sẽ tích tụ, gây sưng đau và hình thành áp xe. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất và thường là khởi nguồn cho nhiều trường hợp áp xe tái phát hoặc chuyển thành rò hậu môn.

2. Nhiễm trùng đường tiêu hóa dưới

Một số trường hợp áp xe hậu môn bắt nguồn từ viêm nhiễm ở trực tràng, ruột già hoặc các mô xung quanh, sau đó lan rộng đến vùng hậu môn. Những tình trạng như viêm ruột, kiết lỵ, tiêu chảy kéo dài hoặc nhiễm khuẩn E.coli đều có thể làm tăng nguy cơ gây áp xe.

3. Bệnh Crohn

Bệnh Crohn (viêm ruột mãn tính) là một bệnh lý viêm đường tiêu hóa có tính chất mạn tính, thường gây tổn thương sâu đến lớp niêm mạc ruột, trong đó có vùng hậu môn trực tràng. Khoảng 30 – 40% người mắc Crohn có biến chứng áp xe hậu môn do sự rò rỉ vi khuẩn qua thành ruột bị viêm loét.

4. Hệ miễn dịch suy giảm

Người có hệ miễn dịch yếu như bệnh nhân tiểu đường, HIV/AIDS, đang điều trị ung thư hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch lâu dài thường dễ bị nhiễm trùng và có nguy cơ cao hình thành áp xe. Do cơ thể không đủ khả năng chống lại vi khuẩn, vùng hậu môn dễ trở thành điểm viêm nhiễm khu trú.

5. Táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài

Cả táo bón và tiêu chảy kéo dài đều có thể gây áp lực, kích thích mạnh lên vùng hậu môn. Cụ thể như:

• Táo bón: Phân cứng và việc rặn mạnh khi đi tiêu có thể gây tổn thương niêm mạc hậu môn, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Tiêu chảy mãn tính: Có thể gây kích ứng và viêm nhiễm liên tục ở vùng hậu môn, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn tuyến.

6. Vệ sinh kém hoặc thói quen sinh hoạt không lành mạnh

Vệ sinh hậu môn không đúng cách, mặc đồ lót ẩm ướt, bẩn hoặc ngồi quá lâu một chỗ có thể gây bít tắc các tuyến mồ hôi và tuyến nhầy quanh hậu môn. Đây là điều kiện lý tưởng để vi khuẩn phát triển và gây áp xe.

III. Triệu chứng của áp xe hậu môn

1. Đau, sưng, nóng đỏ ở vùng hậu môn

Đây là những triệu chứng điển hình và xuất hiện sớm nhất của áp xe hậu môn.

• Đau: Cơn đau thường âm ỉ lúc đầu, sau đó tăng dần mức độ và trở nên dữ dội, liên tục. Cơn đau có thể tệ hơn khi ngồi, đi lại, ho, rặn hoặc đi vệ sinh. Vị trí đau thường khu trú ở một bên hậu môn, có thể lan rộng ra vùng mông hoặc đùi.
• Sưng: hậu môn bị sưng rõ rệt, đôi khi tạo thành một khối u có kích thước khác nhau.
• Nóng đỏ: Vùng da bị ảnh hưởng sẽ ấm hơn khi chạm vào và có màu đỏ hoặc sẫm màu hơn so với vùng da xung quanh, do tình trạng viêm và tụ mủ bên trong.

2. Chảy dịch, mủ có mùi hôi

Khi áp xe phát triển và có dấu hiệu vỡ hoặc rò rỉ, bạn có thể thấy dịch hoặc mủ chảy ra từ vùng hậu môn.

• Dịch/mủ: Dịch thường có màu vàng, xanh hoặc trắng đục, đặc và có thể lẫn máu.
• Mùi hôi: Dịch mủ thường có mùi rất khó chịu, là dấu hiệu rõ ràng của nhiễm trùng.

Việc chảy dịch mủ có thể giúp giảm bớt áp lực và cơn đau tạm thời, nhưng đây không phải là dấu hiệu cho thấy bệnh đang tự khỏi, mà là biến chứng hoặc giai đoạn tiến triển của áp xe.

Tìm hiểu thêm triệu chứng: hậu môn chảy dịch có mùi hôi

3. Sốt, mệt mỏi, ớn lạnh

Đây là các triệu chứng toàn thân cho thấy cơ thể đang phản ứng với tình trạng nhiễm trùng.

• Sốt: Thường là sốt nhẹ hoặc sốt vừa, đôi khi có thể sốt cao, đặc biệt khi nhiễm trùng nghiêm trọng.
• Mệt mỏi: Cơ thể cảm thấy uể oải, thiếu năng lượng do phải chống lại nhiễm trùng.
• Ớn lạnh: Cảm giác rùng mình, lạnh run, thường đi kèm với sốt cao.

4. Khó chịu, ngứa ngáy

Bên cạnh đau, người bệnh còn có thể cảm thấy ngứa ngáy hoặc khó chịu dai dẳng ở vùng hậu môn, đặc biệt khi có dịch tiết. Cảm giác này có thể do viêm nhiễm, kích ứng da xung quanh hoặc do dịch mủ chảy ra gây ẩm ướt.

5. Xuất hiện u, mụn ở hậu môn

Bạn có thể tự sờ hoặc nhìn thấy một khối u, cục sưng hoặc mụn nhọt bất thường ở gần hậu môn. Khối u này thường mềm khi ấn vào và rất đau. Đây chính là ổ áp xe đang chứa đầy mủ bên trong.

6. Có thể bị sưng tấy hoặc đau dữ dội khi đi vệ sinh

Do vị trí của áp xe gần ống hậu môn, mọi hoạt động gây áp lực lên vùng này đều có thể làm tăng cơn đau.

• Đau khi đi đại tiện: Tình trạng đau hậu môn sau khi đi vệ sinh. Cơn đau thường tăng lên đáng kể khi phân đi qua hoặc khi bạn rặn.
• Sưng tấy sau đi đại tiện: Vùng hậu môn có thể sưng to hơn và đau nhức dữ dội hơn sau mỗi lần đi vệ sinh do áp lực và ma sát.
• Khó khăn khi ngồi: Cơn đau khiến việc ngồi xuống hoặc thay đổi tư thế trở nên rất khó chịu.

Khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, đặc biệt là đau dữ dội kèm sốt, bạn cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời. Việc chậm trễ có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như rò hậu môn hoặc nhiễm trùng toàn thân.

IV. Biến chứng áp xe hậu môn

Nếu áp xe hậu môn không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Hai biến chứng nguy hiểm nhất bao gồm rò hậu môn và nhiễm trùng huyết.

1. Rò hậu môn

Bạn có biết? Hơn 50% trường hợp áp xe hậu môn không được điều trị dứt điểm sẽ dẫn đến rò hậu môn. Điều này khiến:

• Mủ và dịch viêm tiếp tục rỉ ra, khiến hậu môn luôn trong tình trạng ẩm ướt, hôi và khó chịu.
• Bạn thường xuyên bị đau rát, sưng tấy, đặc biệt khi đi ngoài.
• Quá trình điều trị trở nên phức tạp, kéo dài, đôi khi cần phẫu thuật nhiều lần để đóng đường rò.

Nguy hiểm hơn, rò hậu môn có xu hướng tái phát, ảnh hưởng nặng nề đến sinh hoạt hằng ngày từ việc ngồi làm việc, di chuyển, cho đến sự tự tin trong giao tiếp.

Nếu bạn đã từng bị áp xe vỡ mủ nhưng sau vài tuần vẫn thấy hậu môn rỉ dịch, đau rát, đừng coi thường rất có thể đó là dấu hiệu rò hậu môn đang âm thầm hình thành.

Tìm hiểu thêm: Rò hậu môn: Nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng, điều trị

2. Nhiễm trùng huyết

Mặc dù không phổ biến, nhưng trong một số trường hợp, áp xe hậu môn có thể gây nhiễm trùng huyết, một biến chứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng nếu không xử lý kịp thời.

Đây là tình trạng vi khuẩn từ ổ áp xe lan vào máu, khiến cơ thể rơi vào trạng thái sốc nhiễm trùng. Các dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm:

• Sốt cao liên tục, không đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường.
• Tim đập nhanh, thở dốc, huyết áp tụt, kèm theo mệt mỏi cực độ.
• Da có thể tái nhợt, đổ mồ hôi lạnh, lơ mơ hoặc lú lẫn.

Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu như trên sau khi xuất hiện ổ mủ quanh hậu môn, hãy đưa đến bệnh viện ngay lập tức. Nhiễm trùng huyết có thể tiến triển rất nhanh, chỉ trong vài giờ đồng hồ.

Do đó, việc chẩn đoán sớm và điều trị tích cực áp xe hậu môn là cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm này. Ngay khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, bạn cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám và xử lý kịp thời.

V. Điều trị áp xe hậu môn

Điều trị áp xe hậu môn chủ yếu là can thiệp y tế để dẫn lưu mủ và loại bỏ ổ nhiễm trùng. Việc điều trị kịp thời và đúng cách là rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng.

1. Rạch áp xe

Đây là phương pháp điều trị chính và cấp thiết nhất cho áp xe hậu môn.

• Mục đích: Giải phóng ổ mủ, giảm áp lực, giảm đau và loại bỏ nguồn nhiễm trùng.
• Cách thực hiện: Bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ trên da vùng áp xe để dẫn lưu mủ ra ngoài. Thủ thuật này thường được thực hiện dưới gây tê tại chỗ hoặc gây mê toàn thân tùy thuộc vào kích thước, vị trí của áp xe và tình trạng của bệnh nhân.
• Chăm sóc sau dẫn lưu: Sau khi dẫn lưu, vết mổ sẽ được giữ mở để mủ và dịch còn sót lại có thể thoát ra ngoài. Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn cách vệ sinh vết thương hàng ngày, ngâm hậu môn bằng nước ấm để giảm đau, giảm sưng và thúc đẩy quá trình lành vết thương.

2. Sử dụng kháng sinh

• Vai trò: Kháng sinh thường không phải là phương pháp điều trị chính cho áp xe hậu môn vì việc dẫn lưu mủ là quan trọng nhất. Tuy nhiên, kháng sinh có thể được chỉ định trong các trường hợp sau:
  • Bệnh nhân có dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân (sốt cao, ớn lạnh).
  • Bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu (tiểu đường, HIV/AIDS, đang dùng thuốc ức chế miễn dịch).
  • Áp xe lớn hoặc phức tạp.
  • Để ngăn ngừa nhiễm trùng lan rộng sau khi dẫn lưu.
• Loại kháng sinh: Bác sĩ sẽ lựa chọn loại kháng sinh phù hợp dựa trên tình trạng nhiễm trùng.

3. Phẫu thuật

Nếu áp xe đã hình thành đường rò hậu môn, việc điều trị sẽ phức tạp hơn và thường đòi hỏi phẫu thuật chuyên sâu.

• Mục đích: Loại bỏ hoàn toàn đường rò để ngăn ngừa áp xe tái phát.
• Các phương pháp phẫu thuật rò: Có nhiều kỹ thuật phẫu thuật khác nhau tùy thuộc vào độ phức tạp của đường rò, bao gồm:
  • Phẫu thuật cắt rò: Mở toàn bộ đường rò để nó lành từ trong ra ngoài.
  • Phẫu thuật đặt Seton: Đặt một sợi chỉ đặc biệt (Seton) qua đường rò để dẫn lưu dịch và từ từ cắt qua cơ vòng, giúp bảo tồn chức năng co thắt hậu môn.
  • Các kỹ thuật phức tạp hơn: Chẳng hạn như phẫu thuật chuyển vạt niêm mạc (Advancement Flap), LIFT (Ligation of Intersphincteric Fistula Tract), hoặc sử dụng keo sinh học/nút bít sinh học cho các trường hợp rò phức tạp.

4. Chăm sóc hỗ trợ và giảm triệu chứng

• Thuốc giảm đau: Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát cơn đau.
• Chế độ ăn uống: Ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước để tránh táo bón, làm mềm phân, giúp việc đi ngoài dễ dàng hơn và giảm áp lực lên vùng hậu môn.
• Vệ sinh: Giữ vùng hậu môn sạch sẽ và khô ráo. Ngâm hậu môn trong nước ấm 2-3 lần/ngày có thể giúp giảm sưng, đau và làm sạch vết thương.

VI. Phòng ngừa áp xe hậu môn

Áp xe hậu môn không chỉ gây đau đớn, bất tiện trong sinh hoạt mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị sớm. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể chủ động phòng ngừa căn bệnh này bằng một vài thay đổi nhỏ nhưng hiệu quả trong thói quen sống hằng ngày.

1. Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ

Đây là bước cơ bản nhưng rất quan trọng. Mỗi lần đi vệ sinh xong, hãy rửa sạch hậu môn bằng nước ấm, sau đó lau khô bằng khăn mềm hoặc giấy vệ sinh loại dịu nhẹ. Tránh dùng giấy thô ráp hoặc lau quá mạnh vì có thể gây trầy xước, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.

2. Ăn uống lành mạnh, hạn chế nguy cơ táo bón

Một chế độ ăn khoa học giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh, hạn chế các tình trạng gây áp lực cho vùng hậu môn như táo bón hay tiêu chảy kéo dài:

• Bổ sung chất xơ mỗi ngày từ rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên hạt để giúp phân mềm và dễ đào thải.
• Uống đủ nước (ít nhất 1.5 – 2 lít/ngày) để hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
• Hạn chế các thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh và các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá là những yếu tố dễ gây rối loạn tiêu hóa và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.

3. Hình thành thói quen sinh hoạt tốt

• Tập thể dục thường xuyên không chỉ tốt cho tim mạch mà còn giúp máu lưu thông tốt đến vùng hậu môn, hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn.
• Không nên ngồi hoặc đứng một chỗ quá lâu, đặc biệt là với những người làm văn phòng. Cứ sau 1 – 2 tiếng nên đứng dậy đi lại nhẹ nhàng vài phút.
• Tuyệt đối không nhịn đại tiện, vì điều này dễ gây táo bón và làm tổn thương vùng hậu môn. Nên đi vệ sinh đúng giờ mỗi ngày để tạo phản xạ tự nhiên cho cơ thể.

4. Quan hệ tình dục an toàn

Nếu có quan hệ tình dục qua đường hậu môn, hãy sử dụng bao cao su và vệ sinh sạch sẽ trước, sau khi quan hệ. Điều này giúp giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn gây viêm nhiễm và áp xe.

5. Chủ động điều trị các bệnh lý hậu môn, trực tràng

Các bệnh lý như trĩ, nứt kẽ hậu môn, viêm tuyến hậu môn,… nếu để kéo dài không điều trị dứt điểm có thể tiến triển thành áp xe.

Vì vậy, đừng chủ quan khi có các triệu chứng bất thường. Việc khám sức khỏe định kỳ và điều trị sớm sẽ giúp bạn tránh được những biến chứng phiền toái về sau.

VII. Câu hỏi thường gặp

1. Bị áp xe hậu môn nên kiêng ăn gì?

Khi bị áp xe hậu môn, việc điều chỉnh chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình lành vết thương và phòng ngừa tái phát. Dưới đây là những thực phẩm bạn nên kiêng hoặc hạn chế:

• Thực phẩm cay nóng, nhiều gia vị: Các món ăn cay như ớt, tiêu, hoặc nhiều gia vị nồng có thể kích thích niêm mạc ruột và vùng hậu môn, gây nóng rát, khó chịu, và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm.
• Thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ: Đồ ăn nhiều dầu mỡ khó tiêu hóa, có thể gây táo bón hoặc tiêu chảy, từ đó tăng áp lực lên vùng hậu môn và ảnh hưởng đến vết mổ (nếu có).
• Thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp: Các loại thực phẩm này thường chứa nhiều muối, chất bảo quản và ít chất xơ, không tốt cho hệ tiêu hóa và quá trình phục hồi.
• Đồ uống có cồn, chất kích thích: Rượu bia, cà phê, thuốc lá có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, gây nóng trong người và cản trở quá trình lành vết thương.
• Các loại hạt cứng, ngũ cốc nguyên hạt khó tiêu: Mặc dù tốt cho sức khỏe, nhưng trong giai đoạn cấp tính, những thực phẩm này có thể gây khó khăn khi đi ngoài và tăng ma sát với vết thương.

Thay vào đó, bạn nên ưu tiên các thực phẩm mềm, dễ tiêu, giàu chất xơ như rau xanh, trái cây, sữa chua, và uống đủ nước để làm mềm phân, tránh táo bón.

2. Áp xe hậu môn có lây không?

Không, áp xe hậu môn không phải là bệnh truyền nhiễm và không lây từ người này sang người khác qua tiếp xúc thông thường, quan hệ tình dục hay dùng chung đồ vật.

Áp xe hậu môn là tình trạng nhiễm trùng cục bộ do vi khuẩn xâm nhập vào các tuyến hậu môn bị tắc nghẽn, hoặc do các nguyên nhân khác như chấn thương, bệnh Crohn, hay suy giảm miễn dịch. Đây là một vấn đề sức khỏe cá nhân và không có khả năng lây lan trong cộng đồng.

3. Áp xe hậu môn có tái phát không?

Có, áp xe hậu môn hoàn toàn có thể tái phát, đặc biệt nếu nguyên nhân gốc rễ không được điều trị triệt để hoặc bệnh nhân không tuân thủ các hướng dẫn chăm sóc sau điều trị. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ tái phát bao gồm:

• Hình thành rò hậu môn: Khoảng 30-50% các trường hợp áp xe hậu môn có thể dẫn đến rò hậu môn (một đường hầm bất thường nối giữa ống hậu môn và da xung quanh). Nếu rò không được điều trị dứt điểm, áp xe có thể tái phát nhiều lần.
• Vệ sinh kém: Vệ sinh vùng hậu môn không đúng cách có thể tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
• Táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài: Tình trạng rối loạn tiêu hóa này gây áp lực và kích thích vùng hậu môn, làm tăng nguy cơ hình thành áp xe mới.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch kém (ví dụ: người mắc bệnh tiểu đường, HIV/AIDS) dễ bị nhiễm trùng và tái phát.
• Các bệnh lý nền: Một số bệnh như bệnh Crohn, viêm đại tràng mãn tính cũng làm tăng nguy cơ áp xe và rò hậu môn.

Để giảm thiểu nguy cơ tái phát, điều quan trọng là phải điều trị dứt điểm áp xe và rò hậu môn (nếu có), duy trì vệ sinh tốt, và có chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học.

4. Áp xe hậu môn có tự khỏi không? Bao lâu thì khỏi?

Áp xe hậu môn hiếm khi tự khỏi hoàn toàn mà không cần can thiệp y tế. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như rò hậu môn, nhiễm trùng lan rộng vào máu gây nhiễm trùng huyết, hoặc hoại tử mô xung quanh.

Thời gian khỏi bệnh phụ thuộc vào mức độ nặng của áp xe, phương pháp điều trị và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

Với điều trị rạch dẫn lưu mủ, các triệu chứng đau và sưng thường giảm nhanh chóng ngay sau phẫu thuật. Vết thương có thể mất 2-4 tuần để lành hoàn toàn, tùy thuộc vào kích thước và độ sâu của áp xe. Trong thời gian này, bệnh nhân cần thay băng thường xuyên và vệ sinh vết thương theo chỉ định của bác sĩ.

Nếu có biến chứng rò hậu môn, việc điều trị sẽ phức tạp hơn và thời gian hồi phục có thể kéo dài vài tháng, đôi khi cần nhiều lần phẫu thuật.

Điều quan trọng là phải đi khám bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm và rút ngắn thời gian hồi phục.

Hy vọng rằng, những thông tin về áp xe hậu môn mà bài viết đã cung cấp sẽ giúp bạn đọc có cái nhìn toàn diện hơn về căn bệnh này. Việc duy trì lối sống lành mạnh, vệ sinh cá nhân sạch sẽ và thăm khám sức khỏe định kỳ là những yếu tố then chốt giúp phòng ngừa và phát hiện sớm áp xe hậu môn.