Rối loạn tiêu hóa ở người lớn: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Bạn có thường xuyên cảm thấy đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu sau khi ăn, hay phải đối mặt với tình trạng tiêu chảy hoặc táo bón bất thường? Rối loạn tiêu hóa ở người lớn là một tình trạng sức khỏe cực kỳ phổ biến, gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và công việc hàng ngày.

Bài viết này sẽ là cẩm nang toàn diện, giúp bạn hiểu rõ từ nguyên nhân, triệu chứng đến các cách điều trị rối loạn tiêu hóa ở người lớn hiệu quả.

I. Rối loạn tiêu hóa ở người lớn là gì?

Hiểu rõ bản chất của tình trạng này là bước đầu tiên để có hướng xử lý phù hợp.

1. Định nghĩa

Rối loạn tiêu hóa ở người lớn là một thuật ngữ chung mô tả sự hoạt động bất thường của hệ tiêu hóa (bao gồm dạ dày, ruột non, đại tràng), gây ra các triệu chứng khó chịu.

Đây không phải là một bệnh lý cụ thể mà là một nhóm các vấn đề sức khỏe có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau.

Rối loạn tiêu hóa ở người lớn là một nhóm vấn đề sức khỏe

2. Có những loại rối loạn tiêu hóa nào?

Rối loạn tiêu hóa được chia làm hai loại chính với bản chất hoàn toàn khác biệt:

• Rối loạn tiêu hóa chức năng: Đây là loại phổ biến nhất. Hệ tiêu hóa của bạn hoàn toàn bình thường về mặt cấu trúc khi kiểm tra qua nội soi nhưng hoạt động lại không tốt. Hội chứng ruột kích thích (IBS) là ví dụ điển hình nhất, có liên quan mật thiết đến trục não-ruột và yếu tố căng thẳng (stress).

• Rối loạn tiêu hóa thực thể: Tình trạng này xảy ra khi có tổn thương cấu trúc rõ ràng trong đường tiêu hóa, có thể được phát hiện qua nội soi dạ dày – đại tràng, siêu âm hoặc các xét nghiệm khác. Ví dụ như viêm loét dạ dày do vi khuẩn HP, bệnh Crohn, polyp hoặc khối u.

II. 7 Nguyên nhân phổ biến gây rối loạn tiêu hóa ở người lớn

Việc xác định được nguyên nhân gốc rễ sẽ giúp bạn có giải pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả hơn.

1. Do chế độ ăn uống không khoa học

Đây là thủ phạm hàng đầu. Thói quen ăn thực phẩm không vệ sinh, nhiều dầu mỡ, cay nóng, đồ chế biến sẵn, hoặc ăn uống thất thường (ăn quá nhanh, bỏ bữa) đều gây áp lực lớn lên dạ dày và ruột.

Một số người cũng gặp vấn đề do không dung nạp Lactose (từ sữa) hoặc Gluten. Chế độ ăn thiếu chất xơ cũng là nguyên nhân phổ biến gây táo bón.

2. Do lối sống và căng thẳng (Stress)

Mối liên hệ giữa não bộ và đường ruột là có thật. Lo âu, áp lực công việc có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng như co thắt dạ dày, đau bụng và rối loạn đại tiện. Bên cạnh đó, các thói quen như ít vận động, thức khuya, sử dụng rượu bia, thuốc lá cũng góp phần làm suy yếu chức năng tiêu hóa (1).

Lo âu, áp lực công việc có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng như co thắt dạ dày

3. Do mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột

Hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh cần sự cân bằng giữa lợi khuẩn và hại khuẩn. Việc lạm dụng thuốc kháng sinh có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, dẫn đến tình trạng loạn khuẩn, gây tiêu chảy hoặc đầy hơi.

4. Do tác dụng phụ của một số loại thuốc

Ngoài kháng sinh, một số loại thuốc khác như thuốc giảm đau chống viêm (NSAIDs), thuốc điều trị huyết áp, viên sắt bổ sung cũng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn lên dạ dày và đường ruột.

5. Do các bệnh lý tiêu hóa tiềm ẩn

Rối loạn tiêu hóa kéo dài có thể là biểu hiện lâm sàng của một bệnh lý tiềm ẩn như trào ngược dạ dày thực quản (GERD), viêm loét dạ dày, bệnh Crohn, viêm đại tràng, hoặc nghiêm trọng hơn là ung thư đại trực tràng.

6. Do quá trình lão hóa

Ở người cao tuổi, chức năng co bóp của dạ dày và ruột có xu hướng suy giảm, lượng enzyme tiêu hóa tiết ra cũng ít hơn, khiến quá trình tiêu hóa thức ăn trở nên chậm chạp và khó khăn hơn.

7. Do các yếu tố khác

Sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ, hoặc thay đổi môi trường, nguồn nước khi đi du lịch cũng có thể tạm thời gây ra các vấn đề về tiêu hóa.

III. Triệu chứng rối loạn tiêu hóa ở người lớn điển hình

Nhận biết sớm các triệu chứng giúp bạn xử lý kịp thời, tránh để tình trạng trở nên nghiêm trọng.

1. Năm nhóm triệu chứng thường gặp nhất

• Tại bụng: Đau bụng (có thể đau âm ỉ vùng thượng vị hoặc đau quặn), đầy hơi, chướng bụng, cảm giác óc ách, căng tức khó chịu.

• Tại miệng & thực quản: Khó tiêu, ợ hơi, ợ nóng (cảm giác nóng rát sau xương ức), ợ chua.

• Rối loạn đại tiện:

  • Tiêu chảy: Đi ngoài phân lỏng trên 3 lần/ngày.

  • Táo bón: Đi ngoài ít hơn 3 lần/tuần, phân cứng, phải rặn nhiều.

  • Phân thay đổi hình dạng, màu sắc bất thường, có thể lẫn chất nhầy.

• Buồn nôn và nôn: Cảm giác muốn nôn hoặc nôn hết thức ăn ra ngoài.

• Toàn thân: Mệt mỏi, uể oải, chán ăn, ăn không ngon miệng.

Toàn thân mệt mỏi, uể oải, chán ăn, ăn không ngon miệng là các triệu chứng phổ biến

2. Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm – Khi nào cần đi khám bác sĩ ngay?

Đừng chủ quan nếu bạn gặp phải các dấu hiệu sau đây, vì chúng có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng:

• Sụt cân không rõ nguyên nhân dù không ăn kiêng.

• Đi ngoài ra máu (máu tươi trong phân hoặc phân đen như bã cà phê).

• Nôn ra máu hoặc chất nôn trông giống bã cà phê.

• Đau bụng dữ dội, liên tục không thuyên giảm.

• Sốt cao kéo dài kèm theo các triệu chứng tiêu hóa.

• Khó nuốt, nuốt đau, cảm giác vướng ở cổ họng.

• Thiếu máu không rõ nguyên nhân (da xanh xao, mệt mỏi).

IV. Cách chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa

Để điều trị hiệu quả, việc chẩn đoán đúng bệnh là vô cùng quan trọng. Bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa sẽ thực hiện các bước sau:

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng bạn gặp phải, tiền sử bệnh, chế độ ăn và lối sống hàng ngày.

• Các xét nghiệm cận lâm sàng: Tùy vào tình trạng, bác sĩ có thể chỉ định:

  • Nội soi dạ dày – đại tràng: Đây được xem là “tiêu chuẩn vàng” để quan sát trực tiếp niêm mạc, phát hiện các tổn thương như viêm, loét, polyp, khối u và lấy mẫu sinh thiết nếu cần.

  • Xét nghiệm máu: Để đánh giá tình trạng viêm nhiễm, thiếu máu, chức năng gan, thận.

  • Xét nghiệm phân: Để tìm vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc máu ẩn.

  • Siêu âm ổ bụng: Để kiểm tra các cơ quan như gan, mật, tụy.

  • Test hơi thở: Để chẩn đoán nhiễm vi khuẩn HP hoặc tình trạng không dung nạp Lactose.

Nội soi dạ dày – đại tràng

V. Cách điều trị rối loạn tiêu hóa ở người lớn hiệu quả và toàn diện

Phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

1. Thay đổi chế độ ăn và lối sống

• Nên ăn gì? Ưu tiên các thực phẩm dễ tiêu hóa và tốt cho dạ dày:

  • Thực phẩm giàu chất xơ hòa tan: Chuối, yến mạch, cà rốt, khoai lang giúp ổn định tiêu hóa.

  • Sữa chua: Cung cấp Probiotics (men vi sinh) tự nhiên, giúp cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột.

  • Gừng, bạc hà: Giúp giảm buồn nôn, làm dịu dạ dày.

  • Thịt gà luộc, cơm trắng: Là lựa chọn an toàn khi đang bị tiêu chảy.

• Cần kiêng gì? Hạn chế các thực phẩm gây kích ứng:

  • Đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, thực phẩm chế biến sẵn.

  • Đồ uống có ga, rượu bia, cà phê.

  • Sản phẩm từ sữa nếu bạn không dung nạp Lactose.

• Lối sống khoa học: Hãy tập thói quen ăn chậm nhai kỹ, uống đủ 2 lít nước mỗi ngày, tập thể dục đều đặn và tìm cách quản lý căng thẳng.

2. Sử dụng thuốc điều trị theo chỉ định của bác sĩ

Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc. Bác sĩ có thể kê đơn một số loại sau:

• Men vi sinh (Probiotics): Giúp bổ sung lợi khuẩn, phục hồi sự cân bằng cho hệ vi sinh vật đường ruột. Đây là giải pháp hỗ trợ cốt lõi và an toàn.

• Thuốc điều trị triệu chứng: Thuốc trị tiêu chảy (Loperamide, Smecta), thuốc trị táo bón, thuốc giảm đầy hơi (Simethicone).

• Thuốc cho các bệnh lý cụ thể: Thuốc kháng axit, thuốc ức chế bơm proton (PPI) cho GERD và viêm loét dạ dày; thuốc chống co thắt cho hội chứng ruột kích thích.

Ngoài ra, với các triệu chứng như đầy hơi, ợ chua, nóng rát dạ dày do tăng axit, người bệnh có thể sử dụng thêm sản phẩm hỗ trợ như Yumangel. Thuốc dạ dày chữ Y chứa Almagate – giúp trung hòa axit, làm dịu niêm mạc và cải thiện nhanh cảm giác khó chịu.

Thuốc dạ dày chữ Y giúp trung hòa axit, làm dịu niêm mạc và cải thiện nhanh cảm giác khó chịu

3. Can thiệp y tế và điều trị tại bệnh viện

Đối với các trường hợp nặng như mất nước nghiêm trọng do tiêu chảy, nôn ói liên tục, xuất huyết tiêu hóa, hoặc các bệnh lý thực thể cần can thiệp, bệnh nhân sẽ cần nhập viện để được truyền dịch, theo dõi và điều trị chuyên sâu, thậm chí là phẫu thuật.

VI. Bí quyết phòng ngừa rối loạn tiêu hóa tái phát

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Hãy áp dụng những thói quen sau để duy trì một hệ tiêu hóa khỏe mạnh:

• Xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, ăn chín uống sôi, giàu chất xơ.

• Duy trì sự cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột bằng cách ăn sữa chua, dưa muối hoặc bổ sung Probiotics.

• Tập thói quen đi đại tiện đều đặn mỗi ngày.

• Vận động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày.

• Học cách quản lý căng thẳng (stress) thông qua thiền, yoga, hoặc các sở thích cá nhân.

• Quan trọng nhất: Khám sức khỏe định kỳ 6-12 tháng/lần để tầm soát sớm các bệnh lý tiêu hóa tiềm ẩn, đặc biệt là các bệnh về dạ dày và đại tràng.

Xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ.

So với trẻ nhỏ, rối loạn tiêu hóa ở người lớn dễ điều trị và ít tái lại hơn. Điều quan trọng khi bị rối loạn tiêu hóa là bạn cần lắng nghe cơ thể mình để lựa chọn được cách điều trị phù hợp. Nếu bị rối loạn tiêu hóa kéo dài với các triệu chứng nặng như đi ngoài nhiều kèm sốt cao, nôn ói, mất nước thì bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt.

*Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho chẩn đoán hoặc chỉ định điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào kéo dài hoặc nghiêm trọng, vui lòng đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn chính xác.

Có thể bạn quan tâm:

• Bấm huyệt chữa rối loạn tiêu hóa, đầy hơi, khó tiêu, táo bón hiệu quả nhanh
• Rối loạn tiêu hóa ăn gì mau khỏi?