Đau bụng dưới theo cơn: Nguyên nhân và cách điều trị đúng, hiệu quả nhanh

Đau bụng dưới theo cơn là một triệu chứng phổ biến xuất hiện ở nhiều người. Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những vấn đề tiêu hóa thông thường đến các bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng hơn. Cùng Yumangel tìm hiểu về các nguyên nhân, dấu hiệu và cách tự chăm sóc tại nhà. 

I. Nguyên nhân đau bụng dưới theo cơn là gì?

Đau bụng dưới theo cơn là tình trạng vùng bụng phía dưới rốn đau từng đợt, âm ỉ hoặc quặn thắt, có thể tự hết rồi tái phát. Đây không phải là một bệnh, mà là triệu chứng của nhiều vấn đề khác nhau. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:

1. Nguyên nhân liên quan đến hệ tiêu hóa

• Rối loạn tiêu hóa hoặc đầy hơi: Khi ăn uống không điều độ, dùng thực phẩm nhiều dầu mỡ hoặc khó tiêu, đường ruột bị co thắt từng đợt, gây đau bụng theo cơn kèm chướng hơi, ợ hơi hoặc buồn nôn.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Bệnh lý mạn tính khiến ruột nhạy cảm hơn bình thường. Người bệnh thường đau bụng quặn theo cơn, nhất là sau khi ăn, kèm tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ.
• Viêm ruột thừa hoặc viêm đại tràng: Đau ban đầu âm ỉ quanh rốn, sau đó lan xuống vùng bụng dưới phải. Nếu không xử lý sớm, cơn đau tăng dần và có thể nguy hiểm.
• Táo bón kéo dài: Khi phân bị ứ đọng trong ruột, nhu động ruột tăng co bóp để đẩy ra ngoài, gây đau từng cơn ở vùng bụng dưới.

2. Nguyên nhân liên quan đến cơ quan sinh sản (ở nữ giới)

• Đau bụng kinh: Là nguyên nhân phổ biến nhất ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Cơn đau xuất hiện theo chu kỳ, thường ở bụng dưới, lan ra thắt lưng hoặc đùi, có thể âm ỉ hoặc dữ dội.
• Lạc nội mạc tử cung: Niêm mạc tử cung phát triển sai vị trí, gây viêm dính và đau từng cơn, đặc biệt trong kỳ kinh hoặc khi quan hệ tình dục.
• U nang buồng trứng, u xơ tử cung: Khi khối u lớn hoặc xoắn, chúng gây đau bụng dưới đột ngột và dữ dội, đôi khi kèm buồn nôn, chóng mặt.
• Viêm vùng chậu, viêm phần phụ: Gây đau bụng dưới kéo dài, lúc âm ỉ lúc quặn từng cơn, có thể kèm sốt, ra khí hư bất thường hoặc rối loạn kinh nguyệt.

3. Nguyên nhân liên quan đến hệ tiết niệu

• Nhiễm trùng đường tiểu (viêm bàng quang, viêm niệu đạo): Gây đau rát vùng bụng dưới hoặc vùng mu, nhất là khi tiểu. Bệnh nhân thường tiểu buốt, tiểu rắt hoặc có mùi khó chịu.
• Sỏi thận, sỏi niệu quản: Khi viên sỏi di chuyển, cơ trơn đường niệu co bóp mạnh gây cơn đau quặn dữ dội lan từ lưng xuống bụng dưới và háng, đôi khi kèm tiểu ra máu.

4. Nguyên nhân sinh lý hoặc tạm thời

• Rụng trứng: Một số phụ nữ cảm thấy đau bụng dưới nhẹ theo cơn giữa chu kỳ kinh, do nang trứng vỡ ra.
• Căng thẳng, stress: Áp lực kéo dài có thể ảnh hưởng đến nhu động ruột, gây co thắt ruột và đau bụng chức năng.
• Vận động mạnh hoặc thay đổi nội tiết: Có thể khiến cơ vùng bụng và tử cung co thắt, gây đau ngắn hạn nhưng không nguy hiểm.

5. Nguyên nhân bệnh lý nghiêm trọng 

• Thai ngoài tử cung: Cơn đau bụng dưới một bên, tăng dần, kèm ra máu âm đạo bất thường. Đây là tình trạng cấp cứu, cần xử trí ngay để tránh vỡ khối thai.
• Viêm ruột thừa cấp: Đau khởi phát quanh rốn rồi chuyển sang vùng bụng dưới phải, tăng dần và không giảm, có thể kèm sốt, buồn nôn.
• Tắc ruột hoặc viêm phúc mạc: Đau quặn dữ dội, bụng trướng, nôn ói nhiều là các tình huống nguy hiểm cần cấp cứu.
  

Đau bụng dưới theo cơn là triệu chứng đa nguyên nhân, có thể do rối loạn nhẹ, thay đổi sinh lý, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm. Vì vậy, nếu cơn đau tái phát thường xuyên, kéo dài hoặc kèm dấu hiệu bất thường (sốt, ra máu, nôn, tiểu buốt…), người bệnh nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán sớm.

III. Chẩn đoán đau bụng dưới theo cơn như thế nào?

Rất khó để xác định được đâu là nguyên nhân gây ra những cơn đau bụng dưới theo từng cơn. Ngoài thăm khám lâm sàng qua triệu chứng và tiền sử bệnh, bác sĩ có thể thực hiện xét nghiệm nhiều lần trước khi chẩn đoán được nguyên nhân gây bệnh.

1. Chẩn đoán lâm sàng

Cụ thể, khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ hỏi về:

• Đau bụng ở vị trí nào, vùng nào.
• Tần suất và thời gian đau bụng dưới.
• Làm gì giúp giảm đau hoặc đau hơn? 
• Có triệu chứng khác kèm theo không, ví dụ như sốt, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, ớn lạnh, sụt cân, táo bón…
• Các loại thuốc đang dùng.

2. Các xét nghiệm

Cùng với đó, một số xét nghiệm sẽ được bác sĩ chỉ định người bệnh thực hiện để chẩn đoán và điều trị bệnh gồm:

• Xét nghiệm máu: có thể giúp phát hiện các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc viêm
• Xét nghiệm nước tiểu: có thể giúp phát hiện nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc sỏi thận.
• Xét nghiệm phân: có thể giúp phát hiện vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc máu trong phân.
• Siêu âm ổ bụng: có thể giúp phát hiện các bất thường ở các cơ quan trong ổ bụng, như ruột thừa, túi mật, thận hoặc buồng trứng.
• Chụp X-quang ổ bụng: có thể giúp phát hiện tắc ruột hoặc thủng tạng.
• Chụp CT Scan ổ bụng: cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về các cơ quan trong ổ bụng và có thể giúp phát hiện các bệnh lý phức tạp hơn.
• Nội soi đại tràng: cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc đại tràng và phát hiện các bất thường như polyp, viêm loét hoặc khối u 
• Nội soi ống tiêu hóa trên: cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng.
• Các xét nghiệm khác: tùy thuộc vào tình hình cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm khác như chụp MRI, xét nghiệm máu chuyên biệt hoặc các thủ thuật chẩn đoán khác.

IV. Phương pháp điều trị đau bụng dưới theo cơn ra sao?

Việc điều trị đau bụng dưới theo cơn cần dựa trên nguyên nhân cụ thể được xác định qua thăm khám và xét nghiệm. Bác sĩ sẽ lựa chọn hướng điều trị phù hợp cho từng trường hợp:

1. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc giảm đau, chống co thắt: Dành cho trường hợp đau do rối loạn tiêu hóa, đau bụng kinh hoặc co thắt cơ trơn. Các thuốc như paracetamol, mebeverin, drotaverin… có thể giúp giảm cơn đau nhanh chóng.
• Thuốc kháng viêm hoặc kháng sinh: Dùng khi cơn đau xuất phát từ viêm nhiễm phụ khoa, nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc viêm ruột. Liều dùng và thời gian điều trị cần tuân thủ đúng chỉ định bác sĩ.
• Thuốc nội tiết: Với phụ nữ bị đau bụng do rối loạn hormone, lạc nội mạc tử cung, bác sĩ có thể cân nhắc liệu pháp nội tiết để kiểm soát triệu chứng.

2. Can thiệp y khoa hoặc phẫu thuật

Trong một số trường hợp, nếu cơn đau bắt nguồn từ bệnh lý có tổn thương thực thể như u nang buồng trứng xoắn, viêm ruột thừa, tắc ruột, hoặc u xơ tử cung lớn, việc phẫu thuật hoặc can thiệp nội soi là cần thiết để loại bỏ nguyên nhân.

3. Hỗ trợ điều trị tại nhà

• Chườm ấm vùng bụng dưới giúp giảm co thắt và lưu thông máu.
• Nghỉ ngơi và thư giãn, tránh làm việc nặng hoặc căng thẳng kéo dài.
• Ăn uống nhẹ, chia nhỏ bữa, hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng và rượu bia.
• Theo dõi triệu chứng: Nếu cơn đau không giảm sau 1–2 ngày, nên đến cơ sở y tế để kiểm tra lại.
  

Tốt nhất, bạn không nên tự ý mua thuốc giảm đau hoặc kháng sinh dùng kéo dài vì có thể che lấp triệu chứng bệnh nguy hiểm hoặc gây nhờn thuốc. Việc điều trị hiệu quả nhất chỉ đạt được khi xác định đúng nguyên nhân gốc rễ.

V. Làm sao để phòng ngừa đau bụng dưới theo cơn hiệu quả?

Phòng ngừa là cách tốt nhất để hạn chế cơn đau tái phát hoặc tiến triển nặng. Bạn có thể áp dụng những biện pháp sau:

• Ăn uống điều độ, hạn chế thực phẩm gây kích thích: Tránh đồ cay nóng, chiên rán, rượu bia và nước ngọt có gas. Ăn đúng bữa, không bỏ bữa, bổ sung rau xanh, trái cây và thực phẩm dễ tiêu.
• Uống đủ nước và duy trì vận động thường xuyên: Uống 1,5-2 lít nước mỗi ngày và tập thể dục nhẹ như đi bộ, yoga để tăng tuần hoàn máu, giảm căng cơ vùng bụng.
• Giữ vệ sinh vùng kín sạch sẽ (đối với nữ giới): Thay băng vệ sinh định kỳ, sử dụng dung dịch rửa dịu nhẹ, không thụt rửa sâu để ngăn ngừa viêm nhiễm phụ khoa.
• Kiểm soát căng thẳng và ngủ đủ giấc: Căng thẳng kéo dài có thể gây rối loạn tiêu hóa và nội tiết. Nên giữ tinh thần thoải mái, ngủ 7-8 tiếng mỗi ngày.
• Khám sức khỏe định kỳ: Thực hiện khám tổng quát hoặc khám phụ khoa/tiêu hóa 1-2 lần mỗi năm để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các bất thường.

Tóm lại, duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống hợp lý và khám sức khỏe định kỳ chính là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa đau bụng dưới theo cơn.

VI. Câu hỏi thường gặp

1. Đau bụng dưới theo cơn có phải mang thai không?

Đau bụng dưới theo cơn không phải lúc nào cũng là dấu hiệu mang thai, tuy nhiên đây có thể là một trong những biểu hiện sớm của việc thụ thai thành công. Nguyên nhân là do phôi thai bắt đầu làm tổ trong tử cung, gây ra cảm giác đau âm ỉ hoặc đau nhẹ từng cơn

Nếu cơn đau kèm theo ra máu bất thường, choáng, mệt mỏi hoặc đau dữ dội một bên bụng, bạn cần đi khám ngay để loại trừ thai ngoài tử cung hoặc các vấn đề khác. 

2. Phụ nữ mang thai đau bụng dưới theo cơn có phải sắp sinh không?

Ở giai đoạn cuối thai kỳ, đau bụng dưới theo cơn có thể là dấu hiệu sắp chuyển dạ, đặc biệt khi đi kèm với cơn co thắt đều đặn, tiết dịch nhầy hồng hoặc vỡ ối

Tuy nhiên, trong những tháng đầu hoặc giữa thai kỳ, cơn đau dưới bụng có thể chỉ là do tử cung giãn nở, dây chằng căng ra để thích ứng với sự phát triển của thai nhi – hoàn toàn bình thường

Nếu cơn đau xuất hiện thường xuyên, kéo dài hoặc kèm theo ra máu, mẹ bầu cần đến bệnh viện ngay vì đây có thể là dấu hiệu dọa sảy thai hoặc sinh non.

3. Đau bụng dưới theo cơn có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra cơn đau.

• Nếu do rối loạn tiêu hóa, đầy hơi hoặc kinh nguyệt, cơn đau thường nhẹ, thoáng qua và có thể tự hết.
• Ngược lại, nếu đau kéo dài, xuất hiện kèm sốt, buồn nôn, chảy máu âm đạo hoặc rối loạn tiểu tiện, đó có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng như viêm ruột thừa, viêm vùng chậu, u nang buồng trứng xoắn hoặc nhiễm trùng tiết niệu. 

Khi cơn đau dữ dội hoặc tái phát thường xuyên, người bệnh cần đi khám sớm để chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

4. Làm sao phân biệt đau bụng dưới theo cơn do tiêu hóa và do phụ khoa?

Đau bụng do tiêu hóa:

• Đau quặn từng cơn, lan rộng quanh rốn hoặc lên vùng thượng vị.
• Có thể kèm đầy hơi, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Thường liên quan đến bữa ăn hoặc thực phẩm gây kích ứng.
  

Đau bụng do phụ khoa:

• Đau khu trú thấp hơn, gần vùng xương mu hoặc hai bên hạ vị.
• Có thể kèm ra khí hư bất thường, rối loạn kinh nguyệt, đau khi quan hệ.
• Nguyên nhân có thể do viêm nhiễm, u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung hoặc thai ngoài tử cung.
  

Khi không thể xác định rõ nguyên nhân, tốt nhất nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa hoặc sản phụ khoa, tránh tự ý dùng thuốc có thể che lấp triệu chứng nguy hiểm.

Tóm lại, đau bụng dưới theo cơn là một biểu hiện không nên xem nhẹ, vì có thể liên quan đến nhiều nguyên nhân bệnh lý khác nhau. Việc thăm khám kịp thời, kết hợp với chẩn đoán cận lâm sàng, sẽ giúp xác định chính xác nguồn gốc cơn đau và đưa ra hướng điều trị phù hợp, bảo vệ sức khỏe lâu dài.