Thuốc xổ nội soi đại tràng: Uống lúc nào, loại nào tốt và lưu ý cần biết

Việc lựa chọn đúng thuốc xổ nội soi đại tràng và sử dụng đúng cách là yếu tố quyết định giúp bác sĩ quan sát rõ niêm mạc ruột trong quá trình nội soi. Một quá trình làm sạch ruột hiệu quả sẽ nâng cao độ chính xác của chẩn đoán và giảm thiểu rủi ro phải thực hiện lại thủ thuật. Trong bài viết này, Yumangel tổng hợp chi tiết 5 loại thuốc xổ nội soi đại tràng phổ biến, kèm hướng dẫn uống đúng, lưu ý an toàn và giải đáp các câu hỏi thường gặp nhất từ người bệnh.

1. Tại sao cần uống thuốc xổ nội soi đại tràng để làm sạch ruột?

Uống thuốc xổ để làm sạch đại tràng là một bước bắt buộc và cực kỳ quan trọng trong quá trình chuẩn bị cho thủ thuật nội soi. Mục tiêu là để đại tràng hoàn toàn sạch, giúp bác sĩ quan sát rõ niêm mạc bên trong. Mức độ sạch của ruột thường được đánh giá qua các thang điểm quốc tế như Thang điểm Boston (Boston Bowel Preparation Scale – BBPS), và việc chuẩn bị tốt sẽ giúp đạt điểm số cao, đảm bảo chất lượng nội soi. Dưới đây là những lý do chính giải thích tại sao bạn cần uống thuốc xổ:

• Đảm bảo tầm nhìn rõ ràng cho bác sĩ: Mục đích chính của nội soi đại tràng là để bác sĩ có thể quan sát toàn bộ niêm mạc. Nếu đại tràng còn chứa phân hoặc chất thải, tầm nhìn sẽ bị cản trở. Khi đó, bác sĩ khó lòng phát hiện được các tổn thương nhỏ như polyp, vết viêm loét, khối u, hoặc các dấu hiệu ung thư sớm.
• Tăng độ chính xác của chẩn đoán: Nếu đại tràng không sạch, có thể dẫn đến chẩn đoán sai hoặc bỏ sót bệnh lý nghiêm trọng, khiến người bệnh phải nội soi lại, gây tốn kém thời gian, chi phí và ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Giảm nguy cơ biến chứng: Phân và chất thải còn sót lại trong đại tràng không chỉ cản trở tầm nhìn mà còn có thể gây nhiễm trùng nếu bác sĩ thực hiện các thủ thuật như cắt polyp đại tràng hoặc sinh thiết. Làm sạch đại tràng giúp giảm thiểu nguy cơ này.
• Rút ngắn thời gian nội soi: Khi đại tràng sạch, bác sĩ có thể thực hiện thủ thuật nhanh chóng và hiệu quả hơn. Điều này giúp giảm bớt sự khó chịu cho bệnh nhân.
• Tránh phải nội soi lại: Đây là một trong những lý do quan trọng nhất. Nếu chuẩn bị không tốt, bác sĩ có thể yêu cầu bạn hoãn lịch và thực hiện lại toàn bộ quá trình nội soi, bao gồm cả việc uống thuốc xổ nội soi đại tràng.

Tóm lại, việc tuân thủ đúng hướng dẫn uống thuốc xổ là không thể thiếu để đảm bảo an toàn, chính xác và hiệu quả cao nhất cho thủ thuật. Nếu bạn còn thắc mắc về việc nội soi đại tràng không đau có cần xổ không, câu trả lời chắc chắn là có.

So sánh các loại thuốc xổ nội soi đại tràng: Fortrans, Fleet, Picoprep, Microclismi

2. Tiêu chí lựa chọn thuốc xổ nội soi đại tràng

Hiện nay có nhiều loại thuốc xổ, nhưng không phải loại nào cũng phù hợp với tất cả mọi người. Việc lựa chọn cần dựa vào các tiêu chí sau để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Dưới đây là bảng tóm tắt các tiêu chí quan trọng:

Dựa trên các tiêu chí này, hãy cùng Yumangel tìm hiểu chi tiết về 5 loại thuốc phổ biến nhất hiện nay.

3. Top 5 các loại thuốc xổ nội soi đại tràng phổ biến

Một đại tràng được làm sạch tốt sẽ giúp bác sĩ quan sát rõ niêm mạc ruột và đưa ra chẩn đoán chính xác. Dưới đây là thông tin chi tiết về các loại thuốc xổ để nội soi đại tràng đang được sử dụng rộng rãi.

3.1. Thuốc xổ làm sạch ruột Fortrans

Fortrans là một trong những loại thuốc phổ biến nhất, chứa hoạt chất Polyethylene Glycol (PEG 4000). PEG là một chất thẩm thấu, không hấp thu vào cơ thể mà giữ nước trong lòng ruột, làm mềm phân và kích thích nhu động ruột.

• Cơ chế hoạt động: PEG tạo áp suất thẩm thấu cao, kéo nước vào ruột làm tăng thể tích phân và kích thích tống xuất chất thải.
• Cách dùng: Mỗi gói thường được pha với 1 lít nước. Bệnh nhân cần uống từ 2 đến 4 lít dung dịch, uống từ từ từng ngụm để tránh buồn nôn. Quá trình uống thường kéo dài 2-4 giờ vào buổi chiều tối trước ngày nội soi.
• Ưu điểm: Hiệu quả làm sạch cao, an toàn cho hầu hết bệnh nhân, ít gây rối loạn điện giải so với các loại khác.
• Nhược điểm: Lượng dung dịch phải uống rất lớn, có thể gây khó chịu, buồn nôn, đầy bụng.

Loại thuốc này phù hợp với đa số người bệnh, đặc biệt là những người không có vấn đề về việc uống nhiều nước.

Hướng dẫn cách dùng thuốc xổ Fortrans nội soi đại tràng

3.2. Dung dịch làm sạch đại tràng Fleet Phospho-Soda

Fleet Phospho-Soda chứa các hoạt chất gốc muối phosphate (Sodium Phosphate). Đây là thuốc xổ thẩm thấu mạnh, kéo nước vào ruột rất hiệu quả.

• Cơ chế hoạt động: Muối phosphate không được hấp thu, tạo áp suất thẩm thấu rất cao trong lòng ruột, gây tiêu chảy mạnh để làm sạch.
• Cách dùng: Thường được chia làm 2 liều, mỗi liều pha với một lượng nước nhỏ (khoảng 120-240ml). Tuy nhiên, bệnh nhân phải uống thêm rất nhiều nước lọc trong suốt quá trình chuẩn bị để tránh mất nước.
• Ưu điểm: Lượng dung dịch thuốc phải uống ít, tiện lợi hơn PEG.
• Nhược điểm: Nguy cơ cao gây rối loạn điện giải nghiêm trọng (tăng phosphate máu, hạ canxi máu) và có thể gây tổn thương thận cấp tính, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh thận, tim mạch hoặc người cao tuổi. [1]

Loại thuốc này có thể được cân nhắc cho người không thể uống dung dịch thể tích lớn, tuy nhiên cần hỏi ý kiến bác sĩ nếu bạn có bệnh thận hoặc huyết áp cao.

Dung dịch thuốc xổ Fleet Phospho-Soda và cảnh báo

3.3. Thuốc làm sạch đại tràng MoviPrep

MoviPrep cũng là một loại thuốc gốc PEG, nhưng có ưu điểm là thể tích dung dịch cần uống ít hơn Fortrans. Nó kết hợp PEG với các chất điện giải và acid ascorbic để tăng hiệu quả.

• Cơ chế hoạt động: Tương tự Fortrans, PEG kéo nước vào ruột, trong khi các chất điện giải đi kèm giúp duy trì sự cân bằng ion trong cơ thể.
• Cách dùng: Bệnh nhân thường uống tổng cộng 2 lít dung dịch MoviPrep, chia làm hai lần (1 lít vào tối hôm trước và 1 lít vào sáng ngày nội soi). Sau mỗi lít thuốc, cần uống thêm 500ml nước lọc.
• Ưu điểm: Hiệu quả làm sạch tốt, lượng dung dịch phải uống ít hơn so với PEG truyền thống, có bổ sung điện giải.
• Nhược điểm: Mùi vị có thể khó chịu với một số người, vẫn có thể gây đầy hơi, buồn nôn.

Thuốc xổ MoviPrep dùng cho nội soi đại tràng

3.4. Thuốc rửa ruột nội soi đại tràng Picoprep

Picoprep (hay Picosalax) là thuốc kết hợp giữa một chất nhuận tràng kích thích (Sodium Picosulfate) và một chất nhuận tràng thẩm thấu (Magnesium Citrate).

• Cơ chế hoạt động: Sodium Picosulfate kích thích trực tiếp nhu động ruột, trong khi Magnesium Citrate kéo nước vào lòng ruột. Sự kết hợp này tạo ra tác động kép mạnh mẽ.
• Cách dùng: Pha mỗi gói với một lượng nước nhỏ (khoảng 150ml). Uống 2 liều cách nhau vài giờ, và bắt buộc phải uống thêm một lượng lớn nước lọc (ít nhất 2-3 lít) trong quá trình chuẩn bị.
• Ưu điểm: Lượng dung dịch thuốc phải uống rất ít, vị dễ chịu hơn.
• Nhược điểm: Có thể gây đau quặn bụng do tác dụng kích thích nhu động ruột. Vẫn cần uống rất nhiều nước lọc để tránh mất nước và đảm bảo hiệu quả làm sạch.

Thuốc xổ Picoprep với cơ chế tác động kép

3.5. Thuốc thụt tháo đại tràng Microclismi

Khác với các loại trên, Microclismi là thuốc thụt tháo qua đường hậu môn, chỉ dùng để làm sạch phần cuối của đại tràng (trực tràng và đại tràng sigma).

• Cơ chế hoạt động: Chứa các chất làm mềm phân và kích thích co bóp tại chỗ, giúp tống phân ra ngoài nhanh chóng.
• Cách dùng: Bơm dung dịch vào trực tràng qua đường hậu môn. Tác dụng sau khoảng 15-30 phút.
• Ưu điểm: Tác dụng nhanh, tiện lợi, không gây khó chịu toàn thân.
• Nhược điểm: Chỉ làm sạch được phần cuối của đại tràng. Không đủ để chuẩn bị cho nội soi toàn bộ đại tràng. Thường chỉ dùng cho soi trực tràng sigma hoặc là biện pháp bổ sung.

Thuốc thụt tháo Microclismi chỉ làm sạch phần cuối đại tràng

4. Cảnh báo lạm dụng thuốc xổ khi nội soi đại tràng

Sử dụng thuốc xổ nội soi đại tràng là bắt buộc, nhưng lạm dụng hoặc dùng sai cách có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Lưu ý quan trọng:

Tuyệt đối không tự ý sử dụng Fleet Phospho-Soda cho người trên 65 tuổi hoặc người có bệnh lý nền (tim mạch, thận) mà không có chỉ định và giám sát chặt chẽ từ bác sĩ.

4.1. Rối loạn điện giải nghiêm trọng

Quá trình làm sạch ruột có thể gây mất một lượng lớn nước và các ion quan trọng như kali, natri, magie. Hạ kali máu nặng có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim, yếu cơ, thậm chí ngừng tim.

4.2. Mất nước và suy thận cấp

Nếu không bù đủ nước, việc đi ngoài liên tục sẽ dẫn đến mất nước toàn thân. Việc mất nước nghiêm trọng có thể làm giảm từ 3–5% thể tích huyết tương, dẫn đến giảm lưu lượng máu đến thận và gây suy thận cấp, đặc biệt nguy hiểm ở người cao tuổi.

Tác hại của lạm dụng thuốc xổ gây rối loạn điện giải và suy thận

4.3. Tổn thương niêm mạc đại tràng

Sử dụng liều quá cao hoặc các loại thuốc có thành phần kích thích mạnh có thể gây viêm, loét hoặc thậm chí thủng ruột, dù hiếm gặp.

Hình ảnh niêm mạc đại tràng bị tổn thương do dùng thuốc xổ sai cách

4.4. Rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột

Thuốc xổ “quét sạch” cả vi khuẩn có lợi và có hại, phá vỡ cân bằng tự nhiên của hệ vi sinh vật đường ruột. Điều này có thể dẫn đến tiêu chảy kéo dài, đầy hơi, khó tiêu sau khi nội soi. Tìm hiểu thêm về cách phục hồi hệ vi sinh sau nội soi đại tràng là rất cần thiết.

5. Một số câu hỏi thường gặp (FAQ)

5.1. Uống thuốc xổ Fortrans bao lâu thì đi ngoài?

Thông thường, bạn sẽ bắt đầu đi ngoài sau khoảng 1–2 giờ uống Fortrans. Với người có nhu động ruột mạnh, thời gian có thể sớm hơn (30–60 phút). Ngược lại, người bị táo bón kinh niên có thể mất 2–3 giờ mới bắt đầu có tác dụng.

5.2. Uống thuốc xổ Fortrans vẫn không đi ngoài?

Nếu sau 3-4 tiếng uống thuốc mà vẫn không đi ngoài, nguyên nhân có thể do cơ địa táo bón nặng, không uống đủ nước hoặc chế độ ăn trước đó chưa đúng. Bạn nên thử đi lại nhẹ nhàng, xoa bụng theo chiều kim đồng hồ và uống thêm nước ấm. Nếu vẫn không cải thiện, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được hỗ trợ.

5.3. Cách uống thuốc xổ trước khi nội soi đại tràng?

Để đạt hiệu quả tốt nhất, bạn cần tuân thủ chế độ ăn uống và cách uống thuốc. Tham khảo ngay thực đơn trước nội soi nên ăn gì để chuẩn bị tốt nhất.

Cách pha và uống (Ví dụ với Fortrans):

• 1 gói Fortrans pha với 1 lít nước lọc. Liều thường dùng là 3-4 gói.
• Uống mỗi ly 250ml cách nhau 15–20 phút, không uống quá nhanh để tránh nôn.
• Uống hết liều trong vòng 3–4 tiếng, thường bắt đầu từ chiều tối hôm trước ngày nội soi.
• Không ăn gì thêm sau khi bắt đầu uống thuốc xổ.

5.4. Nên uống thuốc xổ vào sáng sớm hay chiều hôm trước nếu nội soi buổi chiều?

Đây là một câu hỏi rất phổ biến. Lịch trình uống thuốc phụ thuộc vào thời điểm nội soi của bạn:

• Nội soi buổi sáng (ví dụ 8-10h sáng): Bạn nên uống toàn bộ liều thuốc xổ vào buổi chiều tối hôm trước (bắt đầu từ 4-6h chiều).
• Nội soi buổi chiều (ví dụ 2-4h chiều): Bạn nên áp dụng phương pháp “chia liều” (split-dose). Uống một nửa liều vào buổi tối hôm trước và nửa còn lại vào buổi sáng sớm ngày nội soi (hoàn thành ít nhất 4 giờ trước giờ soi). Phương pháp này đã được chứng minh là cho hiệu quả làm sạch ruột tốt hơn.

Việc lựa chọn thuốc xổ nội soi đại tràng phù hợp rất quan trọng để đảm bảo kết quả nội soi chính xác. Top 5 loại thuốc xổ trong bài viết đều có ưu và nhược điểm riêng. Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ để chọn loại thuốc phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe của mình, đảm bảo quá trình chuẩn bị diễn ra thuận lợi và an toàn

*Bài viết được biên soạn dựa trên các nguồn y khoa đáng tin cậy. Tuy nhiên, mỗi người có cơ địa và tình trạng sức khỏe khác nhau, vì vậy bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc xổ nào để nội soi.