Siêu âm dạ dày có phát hiện được đau dạ dày không?

Siêu âm dạ dày là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh phổ biến nhờ tính an toàn, không xâm lấn và dễ thực hiện. Tuy nhiên, nhiều người vẫn băn khoăn liệu siêu âm dạ dày có phát hiện được đau dạ dày hay không. Câu hỏi này đặc biệt quan trọng khi bệnh nhân có triệu chứng mơ hồ. Việc hiểu đúng vai trò của siêu âm dạ dày giúp tránh hiểu lầm và lựa chọn phương pháp chẩn đoán phù hợp.

I. Siêu âm dạ dày là gì?

Siêu âm dạ dày là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng sóng âm tần số cao để tạo ra hình ảnh mô tả cấu trúc của dạ dày và các cơ quan lân cận trong ổ bụng. Đây là phương pháp an toàn, không xâm lấn và không sử dụng bức xạ. Vì vậy phù hợp với mọi đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai và người cao tuổi.

Thông qua đầu dò siêu âm, bác sĩ có thể quan sát hình dạng dạ dày, độ dày thành, mức độ giãn, dịch tồn đọng trong lòng dạ dày và phát hiện một số khối bất thường có kích thước lớn. Siêu âm dạ dày thường được dùng như bước đánh giá ban đầu trước khi quyết định các kỹ thuật chuyên sâu hơn như nội soi.

II. Siêu âm dạ dày có phát hiện được đau dạ dày không?

Siêu âm dạ dày không thể phát hiện trực tiếp nguyên nhân gây đau dạ dày, nhưng có thể hỗ trợ nhận diện một số bệnh lý liên quan đến cấu trúc và loại trừ các nguyên nhân khác gây đau vùng thượng vị.

1. Vì sao siêu âm không chẩn đoán trực tiếp đau dạ dày?

Siêu âm không quan sát được niêm mạc, nơi thường xảy ra viêm loét, xước, phù nề hay tổn thương bề mặt, vốn là nguyên nhân chủ yếu gây đau dạ dày. Do đó, các bệnh lý như viêm dạ dày, loét dạ dày sớm, viêm hang vị hoặc kích ứng nhẹ đều không thể được xác định chỉ bằng siêu âm.

2. Siêu âm dạ dày phát hiện được những bệnh gì?

Tuy không chẩn đoán trực tiếp viêm loét, siêu âm vẫn có khả năng phát hiện nhiều bất thường cấu trúc quan trọng:

• Dày thành dạ dày bất thường: nghi ngờ viêm dạ dày mức độ nặng hoặc bệnh lý tiêu hóa khác.
• Khối u lớn, polyp có kích thước to: gợi ý khối bất thường, cần nội soi để xác định rõ.
• Dạ dày giãn to, ứ dịch: có thể liên quan hẹp môn vị, rối loạn tiêu hóa kéo dài hoặc tắc nghẽn.
• Dịch quanh dạ dày: dấu hiệu viêm nặng hoặc biến chứng.
• Các bất thường ngoài dạ dày: gan, tụy, túi mật… vì các cơ quan này cũng có thể gây đau vùng thượng vị tương tự đau dạ dày.

Siêu âm không trả lời trực tiếp “đau dạ dày là do viêm hay loét”, nhưng là công cụ quan trọng giúp định hướng nguyên nhân, phát hiện bất thường cấu trúc và hỗ trợ quyết định có cần nội soi hay không.

III. Ưu nhược điểm của siêu âm dạ dày

Vậy siêu âm dạ dày có những ưu điểm và hạn chế gì? Việc hiểu rõ hai khía cạnh này giúp người bệnh cân nhắc siêu âm có phù hợp với mục đích kiểm tra của mình hay cần kết hợp thêm các kỹ thuật chuyên sâu hơn như nội soi.

1. Ưu điểm

• An toàn, không xâm lấn: Không dùng bức xạ, không gây đau, phù hợp với mọi đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai.
• Thực hiện nhanh, chi phí thấp: Thời gian 5-10 phút, giá thành thấp, dễ tiếp cận tại hầu hết cơ sở y tế.
• Phát hiện tốt bất thường cấu trúc: Giúp đánh giá độ dày thành dạ dày, mức độ giãn, dịch tồn đọng và một số khối u lớn.
• Khảo sát được cơ quan lân cận: Gan, tụy, mật – giúp phân biệt triệu chứng đau vùng thượng vị không rõ nguyên nhân.
• Có thể lặp lại nhiều lần: Phù hợp theo dõi tiến triển và đánh giá đáp ứng điều trị.
  

2. Nhược điểm

• Không quan sát được niêm mạc: Không phát hiện chính xác viêm loét hay tổn thương bề mặt.
• Độ chính xác phụ thuộc nhiều yếu tố: Tay nghề bác sĩ, chất lượng máy và tình trạng dạ dày (đầy hơi, chưa nhịn ăn).
• Hạn chế trong phát hiện ung thư sớm: Chỉ gợi ý khối u lớn; không thay thế nội soi trong tầm soát ung thư.
• Không chẩn đoán trực tiếp đau dạ dày: Chỉ hỗ trợ bước đầu, cần kết hợp nội soi – xét nghiệm khi nghi ngờ bệnh lý đặc hiệu.

Với các ưu, nhược điểm trên, siêu âm dạ dày phù hợp cho người cần kiểm tra nhanh, an toàn và không xâm lấn. Phương pháp này đặc biệt hữu ích cho người già, phụ nữ mang thai hoặc người không thể nội soi. Tuy nhiên, khi nghi ngờ viêm loét hoặc tổn thương niêm mạc, nội soi vẫn là lựa chọn chính xác hơn.

IV. Khi nào cần thực hiện siêu âm dạ dày?

Sau khi hiểu ưu, nhược điểm của siêu âm, người bệnh cần biết phương pháp này hữu ích trong những tình huống nào. Dưới đây là các trường hợp thường được bác sĩ chỉ định siêu âm dạ dày:

• Có triệu chứng vùng thượng vị nhưng chưa rõ nguyên nhân: đau âm ỉ, đầy hơi, buồn nôn, khó tiêu…
• Nghi ngờ bệnh lý ở các cơ quan quanh dạ dày: gan – mật – tụy, túi mật hoặc đường mật.
• Cần kiểm tra các bất thường lớn: khối u to, dày thành dạ dày rõ, dịch quanh dạ dày.
• Không thể nội soi ngay: người bệnh lo lắng, đang sốt, huyết áp không ổn định hoặc phụ nữ mang thai cần khảo sát an toàn.
• Cần theo dõi điều trị: kiểm tra tiến triển ở gan – mật – tụy hoặc ổ bụng khi tái khám.
• Muốn kiểm tra nhanh, an toàn, không xâm lấn: phù hợp để sàng lọc ban đầu trước khi quyết định nội soi.
  

Tóm lại, siêu âm dạ dày được dùng chủ yếu để đánh giá các bất thường vùng thượng vị và cơ quan lân cận, giúp bác sĩ định hướng trước khi lựa chọn các phương pháp chuyên sâu hơn.

V. Đối tượng cần siêu âm dạ dày

Siêu âm dạ dày phù hợp với nhiều nhóm người, đặc biệt là những ai đang có triệu chứng hoặc nguy cơ liên quan đến hệ tiêu hóa. Dưới đây là các đối tượng nên thực hiện kỹ thuật này:

• Người có triệu chứng tiêu hóa kéo dài: đau thượng vị, đầy hơi, buồn nôn, khó tiêu nhưng chưa rõ nguyên nhân.
• Người nghi ngờ bệnh lý ở các cơ quan quanh dạ dày: gan – mật – tụy, túi mật, đường mật.
• Người từng có bệnh dạ dày trước đây: viêm dạ dày, loét, nhiễm HP… cần theo dõi định kỳ.
• Người trên 40 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ: hút thuốc, uống rượu bia, ăn uống thất thường, gia đình có người mắc bệnh dạ dày.
• Người đang điều trị các bệnh lý ổ bụng: cần kiểm tra tiến triển hoặc biến chứng.
• Phụ nữ mang thai có triệu chứng vùng thượng vị: siêu âm an toàn, không dùng tia X.
  

Nhìn chung, bất kỳ ai có triệu chứng tiêu hóa mơ hồ hoặc muốn kiểm tra ổ bụng một cách nhanh, an toàn, không xâm lấn đều có thể được bác sĩ chỉ định siêu âm dạ dày.

VI. Quy trình siêu âm dạ dày

Quy trình siêu âm dạ dày thường bao gồm 4 bước cơ bản, giúp bác sĩ quan sát rõ toàn bộ vùng thượng vị và các cơ quan lân cận:

1. Chuẩn bị trước khi siêu âm

• Nhịn ăn 4-6 giờ để giảm lượng hơi và dịch trong dạ dày.
• Không uống nước có gas, cà phê hoặc sữa trước siêu âm.
• Thông báo cho bác sĩ các thuốc đang dùng hoặc có thai (nếu liên quan chỉ định).

2. Định vị tư thế người bệnh

Bạn được yêu cầu nằm ngửa trên bàn siêu âm, có thể được hướng dẫn nghiêng trái – phải hoặc đổi tư thế để bác sĩ quan sát dạ dày và các vùng xung quanh rõ hơn.

3. Tiến hành siêu âm

• Bác sĩ bôi gel lên vùng thượng vị và sử dụng đầu dò siêu âm để khảo sát.
• Họ sẽ quan sát thành dạ dày, mức độ giãn hơi – dịch, các tổn thương lớn, đồng thời đánh giá gan, túi mật, tụy và ổ bụng.
• Với một số trường hợp khó quan sát, bác sĩ có thể yêu cầu bạn hít sâu, nín thở hoặc uống một ít nước để thay đổi hình ảnh.

4. Kết luận và trả kết quả

Bác sĩ tổng hợp hình ảnh, mô tả các phát hiện:

• Thành dạ dày dày hay bình thường
• Có dịch bất thường hay không
• Có khối u lớn, ổ loét sâu hoặc dấu hiệu viêm quanh dạ dày
• Tình trạng gan, mật, tụy kèm theo
  

Từ đó đưa ra đánh giá ban đầu và chỉ định tiếp theo nếu cần, như nội soi, xét nghiệm máu hoặc test HP.

VII. Câu hỏi thường gặp

1. Siêu âm dạ dày có chính xác không?

Siêu âm có độ chính xác trong việc quan sát thành dạ dày, ổ bụng, dịch tự do và một số tổn thương lớn

Tuy nhiên, do dạ dày chứa hơi và dịch, siêu âm không phải phương pháp tối ưu để đánh giá niêm mạc dạ dày, nên độ chính xác kém hơn nội soi trong chẩn đoán viêm loét nhỏ, xuất huyết mức độ nhẹ hoặc tổn thương dạng phẳng.

2. Đau dạ dày nên siêu âm hay nội soi?

Đau dạ dày nên nội soi hay siêu âm còn phụ thuộc lớn vào tình trạng sức khỏe của bạn và chỉ định của bác sĩ. Cụ thể:

• Siêu âm phù hợp khi bác sĩ cần kiểm tra nguyên nhân đau không đặc hiệu, hoặc xem các cơ quan quanh dạ dày như gan, mật, tụy. Tuy nhiên siêu âm không đánh giá được niêm mạc, nên không thể chẩn đoán chính xác viêm loét.
  
• Nội soi dạ dày là lựa chọn ưu tiên nếu bạn có các triệu chứng gợi ý bệnh lý tiêu hóa như:
  • Đau thượng vị kéo dài
  • Ợ nóng, buồn nôn, đầy hơi
  • Nghi ngờ viêm loét hoặc nhiễm HP
  • Sút cân, nôn ói, đi ngoài phân đen

Nếu mục tiêu là chẩn đoán đau dạ dày, đặc biệt nghi ngờ viêm loét, HP hoặc biến chứng, thì nội soi là phương pháp chính xác nhất.

3. Siêu âm dạ dày có phát hiện được ung thư không?

Siêu âm có thể phát hiện các khối u lớn hoặc bất thường thành dạ dày khi đã tiến triển rõ. Tuy nhiên, giai đoạn sớm của ung thư dạ dày thường không thể phát hiện qua siêu âm. Những thay đổi nhỏ ở niêm mạc hoặc tổn thương tiền ung thư chỉ được nhìn thấy rõ qua nội soi dạ dày kết hợp sinh thiết.

4. Siêu âm dạ dày có cần nhịn ăn không?

Siêu âm dạ dày, người bệnh nên nhịn ăn ít nhất 4-6 giờ trước khi siêu âm. Bởi thức ăn và dịch trong dạ dày sẽ cản trở sóng siêu âm, làm giảm khả năng quan sát thành dạ dày và các cơ quan lân cận như gan, tụy, túi mật.

Bạn có thể uống ngụm nhỏ nước lọc nếu khát, nhưng không dùng nước có gas, sữa, cà phê hoặc đồ ngọt.

Nhìn chung, siêu âm dạ dày có giá trị trong việc nhận diện các bất thường cấu trúc nhưng không thể chẩn đoán trực tiếp đau dạ dày. Người bệnh cần phối hợp thêm nội soi, xét nghiệm và đánh giá lâm sàng để tìm nguyên nhân chính xác. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ giúp tối ưu hiệu quả điều trị và rút ngắn thời gian hồi phục.