Xét nghiệm máu HP dạ dày có chính xác không?

Vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý về dạ dày như viêm loét, thậm chí ung thư. Việc chẩn đoán sớm và phát hiện vi khuẩn HP là vô cùng quan trọng. Trong số các phương pháp xét nghiệm, xét nghiệm máu HP dạ dày có chính xác không luôn là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Bài viết này, Yumangel sẽ giúp bạn giải đáp vấn đề trên.

I.Vi khuẩn HP là gì?

HP là tên viết tắt của Helicobacter pylori, một loại vi khuẩn sống trong dạ dày. Đây được xem là nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý về dạ dày, bao gồm:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng: HP làm tổn thương niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm và hình thành các vết loét.
• Ung thư dạ dày: Nhiễm HP mạn tính làm tăng nguy cơ phát triển ung thư dạ dày, đặc biệt là ung thư biểu mô tuyến.

Ngoài ra, vi khuẩn HP còn có khả năng tồn tại trong môi trường axit khắc nghiệt của dạ dày, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe đáng lo ngại.

II. Xét nghiệm máu HP là gì?

Xét nghiệm máu HP là một phương pháp xét nghiệm đơn giản và phổ biến dùng để tìm kháng thể HP trong máu. Khi cơ thể bị nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, hệ miễn dịch sẽ sản xuất các kháng thể để chống lại chúng. Xét nghiệm máu sẽ giúp phát hiện sự hiện diện của các kháng thể này, từ đó xác định xem bạn có đang hoặc đã từng nhiễm HP hay không. Xét nghiệm này có một số ưu điểm như:

• Dễ thực hiện: Quy trình lấy máu đơn giản, nhanh chóng và không gây nhiều khó chịu.
• Phổ biến: Được thực hiện tại hầu hết các cơ sở y tế từ bệnh viện lớn đến các phòng khám tư nhân.
• Không xâm lấn: So với các phương pháp khác như nội soi, xét nghiệm máu không yêu cầu bất kỳ thủ thuật xâm lấn nào.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng xét nghiệm máu HP chỉ phát hiện kháng thể, không phải vi khuẩn sống. Điều này có nghĩa là nếu bạn đã từng nhiễm HP và được điều trị khỏi, kháng thể vẫn có thể tồn tại trong máu một thời gian. Do đó, kết quả xét nghiệm máu cần được bác sĩ chuyên khoa phân tích kỹ lưỡng cùng với các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm khác (nếu cần) để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất.

III. Xét nghiệm máu HP có chính xác không?

Xét nghiệm máu HP có độ chính xác tương đối, nhưng không phải là phương pháp tối ưu để xác định chính xác tình trạng nhiễm vi khuẩn HP hiện tại.

Điểm mấu chốt nằm ở cơ chế hoạt động của xét nghiệm: phương pháp này không phát hiện trực tiếp vi khuẩn, mà chỉ kiểm tra sự có mặt của kháng thể kháng HP trong máu. Từ đó chẩn đoán dấu hiệu cho thấy cơ thể đã từng tiếp xúc với vi khuẩn.

1. Nguyên lý của xét nghiệm

Khi cơ thể bị nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, hệ miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể để chống lại chúng. Xét nghiệm máu HP sẽ phát hiện các kháng thể này. Tuy nhiên:

• Kháng thể có thể tồn tại nhiều tháng sau khi đã khỏi bệnh, nên dù kết quả xét nghiệm dương tính, người bệnh chưa chắc còn đang nhiễm HP.
• Điều này dẫn đến tỷ lệ dương tính giả, tức xét nghiệm cho kết quả dương tính nhưng người bệnh đã khỏi.

2. Ưu điểm của xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu HP được sử dụng rộng rãi vì những ưu điểm sau:

• Nhanh chóng và không xâm lấn: Chỉ cần lấy một lượng nhỏ máu, quy trình đơn giản, không gây khó chịu.
• Tiện lợi và dễ tiếp cận: Phổ biến tại hầu hết các cơ sở y tế.
• Có thể sàng lọc ban đầu: Hữu ích cho việc kiểm tra ban đầu khi có nghi ngờ hoặc yếu tố nguy cơ.

3. Nhược điểm

Đây là điểm mấu chốt bạn cần lưu ý:

• Không phân biệt được nhiễm HP hiện tại hay đã từng nhiễm: Đây là hạn chế lớn nhất. Kháng thể có thể tồn tại trong máu rất lâu (nhiều tháng hoặc thậm chí hàng năm) sau khi bạn đã nhiễm HP, và quan trọng hơn là ngay cả sau khi bạn đã điều trị khỏi hoàn toàn. Vì vậy, một kết quả dương tính chỉ cho biết bạn đã từng có kháng thể chống HP, chứ không khẳng định bạn đang hiện tại bị nhiễm và cần điều trị.
• Không dùng để đánh giá hiệu quả điều trị: Do kháng thể tồn tại dai dẳng, xét nghiệm máu HP không phù hợp để kiểm tra xem việc điều trị HP của bạn có thành công hay không. Nếu bạn muốn biết mình đã khỏi bệnh chưa, cần sử dụng các phương pháp khác.

Xét nghiệm máu HP là một công cụ sàng lọc nhanh để phát hiện việc tiếp xúc với vi khuẩn HP trong quá khứ hoặc hiện tại. Tuy nhiên, nếu bạn cần chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm khuẩn HP để quyết định điều trị, hoặc để kiểm tra sau điều trị, bác sĩ sẽ cần dựa vào các phương pháp khác có độ chính xác cao hơn như test hơi thở UBT, xét nghiệm phân tìm kháng nguyên HP hoặc nội soi dạ dày có sinh thiết.

IV. So sánh độ chính xác của xét nghiệm máu HP dạ dày với các phương pháp khác

Xét nghiệm máu HP là phương pháp đơn giản, dễ thực hiện, nhưng khi xét về độ chính xác trong chẩn đoán vi khuẩn HP đang hoạt động trong cơ thể, thì phương pháp này có độ tin cậy thấp hơn so với một số xét nghiệm khác. 

1. So sánh với Test hơi thở Ure 

Test hơi thở Ure được đánh giá là một trong những phương pháp chẩn đoán HP chính xác và không xâm lấn nhất.

1.1.Nguyên lý hoạt động

Vi khuẩn HP có một loại enzyme đặc biệt là urease, có khả năng phân hủy ure thành amoniac và carbon dioxide (CO2​). Trong xét nghiệm này, bệnh nhân sẽ uống một dung dịch chứa ure đã được đánh dấu bằng đồng vị phóng xạ carbon (13C hoặc 14C). Nếu có vi khuẩn HP trong dạ dày, chúng sẽ phân hủy ure này, tạo ra CO2​ có chứa đồng vị carbon đã đánh dấu. Khí CO2​ này sẽ được hấp thụ vào máu, đi lên phổi và thải ra ngoài qua hơi thở.

1.2.Cách thực hiện

Sau khi uống dung dịch, bệnh nhân sẽ thổi vào một túi hoặc ống thu mẫu sau một khoảng thời gian nhất định (thường là 15-30 phút). Mẫu hơi thở này sau đó được phân tích để tìm sự có mặt của đồng vị carbon đã đánh dấu.

1.3.Độ chính xác

• Độ nhạy và độ đặc hiệu cao: Test hơi thở Ure có độ nhạy lên tới 90-98% và độ đặc hiệu 95-100%, có nghĩa là nó rất tốt trong việc xác định cả người có và không có nhiễm HP.
• Xác định chính xác tình trạng nhiễm HP hiện tại: Đây là ưu điểm vượt trội so với xét nghiệm máu. Vì test này phát hiện hoạt động của enzyme urease do vi khuẩn sống tạo ra, nên nó cho biết tình trạng nhiễm HP đang hoạt động tại thời điểm xét nghiệm. Điều này đặc biệt quan trọng để quyết định có cần điều trị hay không, và để đánh giá hiệu quả sau điều trị (thường được thực hiện sau 4-6 tuần ngưng kháng sinh và thuốc ức chế bơm proton).

1.4.Hạn chế

Cần nhịn ăn và ngưng một số loại thuốc (kháng sinh, thuốc ức chế bơm proton – PPI) trước khi làm xét nghiệm để đảm bảo kết quả chính xác.

2. So với Xét nghiệm phân tìm kháng nguyên HP 

Xét nghiệm phân là một phương pháp không xâm lấn khác có độ chính xác cao để chẩn đoán vi khuẩn HP đang hoạt động.

2.1.Nguyên lý hoạt động

Phương pháp này tìm kiếm sự có mặt của các protein (kháng nguyên) đặc hiệu của vi khuẩn HP có trong mẫu phân của bệnh nhân. Kháng nguyên này được thải ra từ vi khuẩn sống trong đường tiêu hóa.

2.2.Cách thực hiện

Bệnh nhân tự lấy mẫu phân tại nhà theo hướng dẫn và gửi đến phòng xét nghiệm để phân tích.

2.3.Độ chính xác

• Phân tích kháng nguyên HP trong phân → chính xác với nhiễm khuẩn đang hoạt động: Tương tự như test hơi thở, việc phát hiện kháng nguyên HP trong phân chứng tỏ có sự hiện diện của vi khuẩn HP đang tồn tại và nhân lên trong đường tiêu hóa. Độ nhạy và độ đặc hiệu của phương pháp này cũng khá cao, thường trên 90%.
• Ít bị ảnh hưởng bởi thuốc hơn so với test hơi thở: Mặc dù vẫn nên ngưng kháng sinh và PPI trước khi làm, nhưng mức độ ảnh hưởng có thể ít hơn so với test hơi thở.

2.4.Ưu điểm

• Không xâm lấn, đơn giản
• Dễ thực hiện
• Đặc biệt phù hợp cho trẻ em hoặc những người không thể thực hiện nội soi hay test hơi thở.

3. So với nội soi sinh thiết mô dạ dày

Nội soi sinh thiết mô dạ dày được coi là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán HP và các bệnh lý dạ dày khác.

3.1.Nguyên lý hoạt động

Bác sĩ sẽ đưa một ống nội soi mềm có gắn camera qua miệng, thực quản xuống dạ dày và tá tràng để quan sát trực tiếp niêm mạc. Trong quá trình này, bác sĩ có thể lấy một hoặc nhiều mẫu mô nhỏ (sinh thiết) từ niêm mạc dạ dày. Các mẫu mô này sau đó được gửi đến phòng xét nghiệm để thực hiện các xét nghiệm sau:

• Test Urease nhanh (Rapid Urease Test – RUT): Đây là một xét nghiệm nhanh tại chỗ. Mẫu sinh thiết được đặt vào một môi trường chứa ure và chất chỉ thị màu. Nếu có HP, enzyme urease của chúng sẽ phân hủy ure và làm thay đổi màu của chất chỉ thị.
• Giải phẫu bệnh (Histology): Mẫu sinh thiết được xử lý và kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm trực tiếp vi khuẩn HP, đánh giá mức độ viêm, tổn thương niêm mạc, và phát hiện các biến đổi tiền ung thư hoặc ung thư.
• Nuôi cấy vi khuẩn: Trong một số trường hợp đặc biệt (ví dụ: nghi ngờ kháng thuốc), mẫu sinh thiết có thể được nuôi cấy để phân lập vi khuẩn HP và làm kháng sinh đồ.

3.2.Độ chính xác

Là phương pháp chẩn đoán vàng: Nội soi cho phép bác sĩ đánh giá toàn diện tình trạng dạ dày, phát hiện các tổn thương như viêm, loét, polyp, hoặc khối u, đồng thời lấy mẫu mô để xét nghiệm HP trực tiếp. Các phương pháp xét nghiệm từ mẫu sinh thiết (RUT, giải phẫu bệnh, nuôi cấy) có độ chính xác rất cao để xác định nhiễm HP đang hoạt động.

3.3.Hạn chế

• Xâm lấn: Đây là một thủ thuật xâm lấn, có thể gây khó chịu cho bệnh nhân (buồn nôn, khó thở nhẹ).
• Không phù hợp với nhiều đối tượng: Những người có bệnh lý tim mạch nặng, hô hấp, hoặc không chịu được thủ thuật nội soi có thể không phù hợp. Ngoài ra, chi phí cũng cao hơn các xét nghiệm không xâm lấn.

Nhìn chung, xét nghiệm máu HP có ưu điểm là nhanh chóng, tiện lợi và không xâm lấn nhưng nó chỉ hữu ích cho việc sàng lọc ban đầu và không thể chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm khuẩn HP đang hoạt động. 

Để đưa ra quyết định điều trị và đánh giá hiệu quả sau điều trị, các phương pháp như test hơi thở Ure, xét nghiệm phân tìm kháng nguyên HP, và đặc biệt là Nội soi sinh thiết mô dạ dày là những lựa chọn đáng tin cậy hơn, giúp bác sĩ có cái nhìn chính xác nhất về tình trạng nhiễm HP trong cơ thể. 

IV. Khi nào nên sử dụng xét nghiệm máu HP?

Mặc dù xét nghiệm máu HP không phải là phương pháp chính xác nhất để chẩn đoán tình trạng nhiễm HP đang hoạt động hay đánh giá sau điều trị, nhưng nó vẫn được chỉ định thực hiện cho nhiều bệnh nhân bởi sự thuận lợi và phù hợp mà nó mang lại.

1. Trường hợp chỉ định hợp lý

Bạn nên cân nhắc sử dụng xét nghiệm máu HP trong các tình huống sau:

• Tầm soát ban đầu khi chưa có điều kiện làm test khác: Nếu bạn đang ở vùng sâu, vùng xa, hoặc những nơi không có đủ trang thiết bị để thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu hơn như test hơi thở ure hay nội soi, xét nghiệm máu HP có thể là lựa chọn đầu tiên để sàng lọc. 
• Người chưa từng điều trị HP: Đối với những người chưa từng được chẩn đoán và điều trị HP trước đây, xét nghiệm máu có thể được dùng để kiểm tra sự hiện diện của kháng thể. Nếu kết quả dương tính và bạn có các triệu chứng nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm chính xác hơn để xác định tình trạng nhiễm khuẩn đang hoạt động trước khi quyết định điều trị.
• Sàng lọc trong cộng đồng hoặc nghiên cứu: Trong các nghiên cứu dịch tễ học hoặc chương trình sàng lọc cộng đồng quy mô lớn, xét nghiệm máu HP có thể được sử dụng vì tính tiện lợi và chi phí tương đối thấp.

2. Trường hợp không nên dùng

Tuy nhiên, có những trường hợp mà xét nghiệm máu HP không phù hợp và có thể dẫn đến kết quả sai lệch hoặc chẩn đoán không chính xác:

• Kiểm tra hiệu quả sau điều trị HP (không phản ánh chính xác): Đây là một lỗi thường gặp. Sau khi bạn đã hoàn tất phác đồ điều trị HP, các kháng thể trong máu không biến mất ngay lập tức. Chúng có thể tồn tại trong nhiều tháng hoặc thậm chí hàng năm. 
• Đánh giá tình trạng nhiễm khuẩn đang hoạt động: Như đã nhấn mạnh, xét nghiệm máu chỉ cho biết bạn có kháng thể, tức là bạn đã từng tiếp xúc với HP. Nó không thể cho biết vi khuẩn có đang tồn tại và hoạt động gây bệnh trong dạ dày của bạn tại thời điểm hiện tại hay không.

Xét nghiệm máu HP chỉ nên dùng như một công cụ hỗ trợ tầm soát ban đầu trong một số điều kiện nhất định. Khi cần chẩn đoán chính xác tình trạng hoạt động của vi khuẩn HP thì không nên dựa vào xét nghiệm máu, mà cần chuyển sang các phương pháp chuyên sâu hơn.

V. Một số câu hỏi thường gặp

Để giúp bạn hiểu rõ hơn về xét nghiệm máu HP và các vấn đề liên quan, dưới đây là giải đáp cho một số câu hỏi thường gặp:

1. Xét nghiệm máu HP bao nhiêu tiền?

Chi phí xét nghiệm máu HP có thể dao động tùy thuộc vào cơ sở y tế (bệnh viện công, bệnh viện tư, phòng khám) và các dịch vụ đi kèm.

• Tại các bệnh viện công lập: Mức giá thường phải chăng hơn, dao động từ khoảng 150.000 VNĐ đến 300.000 VNĐ.
• Tại các bệnh viện và phòng khám tư nhân: Chi phí có thể cao hơn, từ khoảng 250.000 VNĐ đến 500.000 VNĐ hoặc hơn, tùy thuộc vào chất lượng dịch vụ và trang thiết bị.

2. Cách test vi khuẩn HP tại nhà?

Hiện nay, có một số phương pháp hỗ trợ test vi khuẩn HP tại nhà, tuy nhiên, cần lưu ý rằng các phương pháp này chỉ mang tính chất sàng lọc và tham khảo, không thể thay thế cho các xét nghiệm chẩn đoán chuyên sâu tại cơ sở y tế. Các phương pháp phổ biến bao gồm:

• Test hơi thở UBT (Urea Breath Test) tại nhà: Một số bộ kit test hơi thở UBT được bán trên thị trường cho phép bạn thực hiện tại nhà. Bạn sẽ uống một dung dịch chứa urea đã được đánh dấu đồng vị, sau đó thổi vào một túi khí. Nếu có vi khuẩn HP, chúng sẽ phân giải urea và tạo ra khí CO2 có chứa đồng vị đó, được phát hiện qua thiết bị. Tuy nhiên, việc đọc kết quả và đảm bảo độ chính xác đòi hỏi kỹ thuật và thiết bị chuyên dụng, nên tốt nhất vẫn là thực hiện tại phòng khám.
• Test phân tìm kháng nguyên HP: Một số bộ kit test nhanh kháng nguyên HP trong phân cũng có sẵn. Bạn sẽ lấy mẫu phân và thực hiện theo hướng dẫn của bộ kit để tìm kháng nguyên của vi khuẩn HP. Phương pháp này tương đối dễ thực hiện nhưng độ nhạy và độ đặc hiệu có thể không cao bằng các xét nghiệm khác.

Bất kể kết quả test tại nhà là gì, nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ nhiễm HP hoặc vấn đề về dạ dày, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

3. Xét nghiệm máu HP có cần nhịn ăn không?

Đối với xét nghiệm máu HP bạn KHÔNG CẦN nhịn ăn. Việc ăn uống trước khi lấy máu không ảnh hưởng đến kết quả của xét nghiệm kháng thể HP.

Tuy nhiên, nếu bạn thực hiện nhiều xét nghiệm máu cùng lúc (ví dụ: xét nghiệm đường huyết, mỡ máu…), bác sĩ có thể yêu cầu bạn nhịn ăn từ 8-12 tiếng trước khi lấy máu để đảm bảo độ chính xác cho các xét nghiệm khác. Hãy luôn hỏi rõ nhân viên y tế hoặc bác sĩ về các yêu cầu chuẩn bị trước khi làm xét nghiệm.

4. Đau dạ dày có cần xét nghiệm máu không?

Đau dạ dày là một triệu chứng phổ biến và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, không phải lúc nào cũng cần xét nghiệm máu HP ngay lập tức.

• Khi nào cần xét nghiệm máu HP khi đau dạ dày?
  • Khi đau dạ dày kéo dài, tái phát nhiều lần.
  • Kèm theo các triệu chứng khác như ợ hơi, ợ chua, buồn nôn, nôn, đầy bụng, khó tiêu, sụt cân không rõ nguyên nhân.
  • Có tiền sử gia đình mắc bệnh lý dạ dày, đặc biệt là ung thư dạ dày.
  • Bác sĩ nghi ngờ nhiễm HP dựa trên các yếu tố lâm sàng.
• Các xét nghiệm khác có thể được chỉ định: Tùy thuộc vào tình trạng và mức độ đau dạ dày, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm khác ngoài xét nghiệm máu HP như:
  • Nội soi dạ dày – tá tràng: Đây là phương pháp chính xác để chẩn đoán các bệnh lý dạ dày, giúp quan sát trực tiếp niêm mạc, phát hiện viêm loét, polyp, khối u và có thể lấy mẫu sinh thiết để làm xét nghiệm HP qua mô hoặc giải phẫu bệnh.
  • Test hơi thở UBT: Độ chính xác cao, không xâm lấn, thường dùng để chẩn đoán và đánh giá hiệu quả điều trị HP.
  • Xét nghiệm phân tìm kháng nguyên HP: Đơn giản, không xâm lấn, thích hợp cho trẻ em hoặc những người không thể nội soi.
  • Siêu âm bụng: Để kiểm tra các cơ quan lân cận và loại trừ các nguyên nhân khác gây đau bụng.

Xét nghiệm máu HP dạ dày có chính xác không phụ thuộc vào nhiều yếu tố và thường được sử dụng như một phương pháp sàng lọc ban đầu. Mặc dù tiện lợi, nhưng nó không thể không phản ánh chính xác tình trạng nhiễm HP hiện tại. Để có kết quả chẩn đoán cuối cùng, việc kết hợp với các phương pháp khác để đảm bảo chẩn đoán đúng và phù hợp lý với tình trạng bệnh lý của bạn là điều cần thiết.