Tất tần tật các triệu chứng sau khi cắt polyp đại tràng

Cắt polyp đại tràng là một thủ thuật phổ biến nhằm ngăn ngừa nguy cơ tiến triển bệnh thành ung thư. Tuy nhiên, sau can thiệp, người bệnh có thể gặp một số biểu hiện bất thường. Việc nhận biết sớm các triệu chứng sau khi cắt polyp đại tràng giúp can thiệp kịp thời và giảm biến chứng. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin chi tiết, giúp bạn nắm rõ hơn về vấn đề này.

I. Tại sao phải cắt polyp đại tràng?

1. Polyp đại tràng là gì?

Polyp đại tràng là những khối mô bất thường phát triển trên bề mặt niêm mạc của đại tràng hoặc trực tràng. Đa phần các polyp đều lành tính, không gây triệu chứng rõ ràng và thường được phát hiện tình cờ qua nội soi tiêu hóa.

Tuy nhiên, không phải mọi polyp đều vô hại. Một số loại polyp, đặc biệt là polyp tuyến (adenomatous polyps) có nguy cơ cao phát triển thành ung thư đại tràng theo thời gian. Quá trình tiến triển này thường diễn ra âm thầm trong nhiều năm mà không có biểu hiện lâm sàng cụ thể, khiến việc phát hiện sớm trở nên đặc biệt quan trọng.

Do đó, việc xác định và loại bỏ các polyp đại tràng qua nội soi là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa ung thư đại trực tràng, một trong những loại ung thư đường tiêu hóa phổ biến nhất hiện nay.

2. Những biến chứng nếu không cắt polyp đại tràng

Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, polyp đại tràng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Cụ thể:

• Nguy cơ tiến triển thành ung thư đại tràng: Đặc biệt là với những polyp có kích thước lớn (trên 1 cm), có hình thái bất thường, hoặc thuộc nhóm polyp tuyến (adenoma) và polyp tăng sản (hyperplastic polyps) ở vùng đại tràng xa. Đây là nhóm polyp có nguy cơ cao chuyển dạng ác tính nếu tồn tại lâu dài trong cơ thể.
• Chảy máu đường tiêu hóa: Polyp khi phát triển lớn có thể gây xung huyết, loét bề mặt, dẫn đến rỉ máu mạn tính hoặc xuất huyết tiêu hóa. Tình trạng này thường biểu hiện bằng phân có máu hoặc thiếu máu không rõ nguyên nhân.
• Gây rối loạn tiêu hóa: Polyp lớn hoặc nhiều polyp có thể làm thay đổi nhu động ruột, gây đầy hơi, đau bụng, thay đổi thói quen đại tiện (tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài).
• Tắc ruột: Trong trường hợp hiếm gặp, polyp có cuống dài có thể sa vào lòng ruột và gây tắc nghẽn cơ học, đặc biệt là khi kích thước quá lớn hoặc xuất hiện ở đoạn đại tràng hẹp.

Vì vậy, việc cắt polyp đại tràng không chỉ mang tính chất điều trị mà còn là một phương pháp dự phòng ung thư hiệu quả, góp phần bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa lâu dài.

II. Quá trình phát hiện và phương pháp cắt polyp đại tràng

1. Phát hiện polyp bằng cách nào?

Nội soi đại tràng hiện nay là phương pháp tiêu chuẩn vàng để phát hiện polyp trong lòng đại tràng. Thông qua ống nội soi mềm có gắn camera. Bác sĩ có thể quan sát trực tiếp toàn bộ niêm mạc đại tràng và trực tràng, từ đó xác định vị trí, số lượng, hình dạng và kích thước polyp.

Ngoài nội soi, một số trường hợp phát hiện polyp dựa trên triệu chứng lâm sàng như:

• Đi ngoài ra máu tươi hoặc máu lẫn trong phân (do polyp chảy máu).
• Rối loạn tiêu hóa mạn tính, bao gồm đau bụng âm ỉ, tiêu chảy, táo bón kéo dài.
• Thiếu máu không rõ nguyên nhân, do chảy máu vi thể từ polyp.
• Tầm soát định kỳ ở những người từ 45 tuổi trở lên, hoặc người có yếu tố nguy cơ (tiền sử gia đình, viêm loét đại tràng, …)

Thực tế tại Việt Nam vẫn còn nhiều người chỉ đi khám khi có triệu chứng nặng. Lúc này polyp có thể đã phát triển lớn hoặc chuyển thành ung thư. Vì vậy, tầm soát chủ động, ngay cả khi không có triệu chứng, là điều cần thiết để phòng ngừa ung thư đại trực tràng hiệu quả.

2. Các phương pháp cắt polyp

Hiện nay, tùy theo loại và đặc điểm của polyp, bác sĩ có thể lựa chọn một trong hai phương pháp can thiệp: phẫu thuật nội soi, hoặc phẫu thuật truyền thống.

2.1. Cắt polyp qua nội soi đại tràng

Cắt polyp qua nội soi đại tràng là phương pháp phổ biến nhất, được chỉ định khi polyp nhỏ, đơn độc, có cuống hoặc bám rộng nhưng không nghi ngờ ác tính. Bác sĩ sẽ sử dụng thòng lọng điện hoặc dao cắt điện để loại bỏ toàn bộ polyp thông qua ống nội soi.

• Ưu điểm: Ít xâm lấn, không cần mổ mở, thời gian phục hồi nhanh, chi phí thấp, thường không cần nằm viện dài ngày.
• Biến chứng: Chảy máu, thủng ruột (hiếm gặp, dưới 1%).

2.2. Phẫu thuật cắt bỏ

Áp dụng khi polyp quá lớn (thường >2cm), nằm ở vị trí khó tiếp cận bằng nội soi, hoặc có dấu hiệu nghi ngờ ung thư hóa. Có thể thực hiện bằng mổ mở hoặc nội soi ổ bụng.

• Ưu điểm: Loại bỏ triệt để những tổn thương nguy cơ cao, có thể kết hợp sinh thiết mở rộng vùng tổn thương.
• Hạn chế: Xâm lấn nhiều hơn, thời gian hồi phục lâu, nguy cơ biến chứng hậu phẫu cao hơn.

Cắt polyp qua nội soi đang là xu hướng điều trị hàng đầu, nhờ tính an toàn và hiệu quả cao, giúp giảm đáng kể tỷ lệ tiến triển thành ung thư. Tuy nhiên, quyết định phương pháp can thiệp cần dựa trên đánh giá đa yếu tố: hình thái, vị trí, kích thước và kết quả sinh thiết. Điều này đòi hỏi bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa giàu kinh nghiệm để đưa ra lựa chọn tối ưu, tránh can thiệp quá mức hoặc bỏ sót tổn thương nguy hiểm.

III. Triệu chứng sau khi cắt polyp đại tràng

Sau khi cắt polyp đại tràng, cơ thể có thể xuất hiện nhiều phản ứng khác nhau. Một số triệu chứng là phản ứng bình thường, cho thấy cơ thể đang trong quá trình hồi phục. Tuy nhiên, có những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, cần được xử lý y tế ngay lập tức. Dưới đây là phân loại chi tiết.

1. Các triệu chứng thường gặp 

1.1. Đau bụng và cảm giác khó chịu vùng bụng

Ngay sau thủ thuật, người bệnh có thể cảm thấy đau âm ỉ hoặc căng tức vùng bụng dưới – đặc biệt tại vị trí polyp bị cắt. Đây là phản ứng thông thường do niêm mạc đại tràng bị kích thích tạm thời.

• Cơn đau thường nhẹ, khu trú và có xu hướng giảm sau 1–2 ngày.
• Nếu xuất hiện đau lan rộng, đau dữ dội hoặc đau kéo dài, cần cảnh giác với biến chứng và đi khám ngay.

1.2. Chảy máu nhẹ qua đường hậu môn

Trong vòng 24-48 giờ sau cắt polyp, một lượng máu nhỏ có thể xuất hiện trong phân hoặc giấy vệ sinh, đặc biệt khi:

• Polyp có cuống dài hoặc kích thước lớn.
• Máu thường có màu đỏ nhạt, ra ít và tự cầm.

Nếu thấy máu đỏ tươi chảy liên tục, lượng nhiều hoặc kéo dài quá 2 ngày, người bệnh cần được kiểm tra lại.

1.3. Rối loạn thói quen đi tiêu

Nhu động ruột có thể thay đổi tạm thời sau thủ thuật:

• Một số người bị tiêu chảy, táo bón hoặc đi tiêu thất thường.
• Triệu chứng thường tự cải thiện sau 3–5 ngày.

Nếu rối loạn tiêu hóa kéo dài, kèm sốt hoặc đau quặn bụng, cần được bác sĩ đánh giá để loại trừ biến chứng.

1.4. Đầy bụng, khó tiêu, chướng hơi

Thủ thuật nội soi và chế độ ăn chưa phù hợp có thể khiến người bệnh:

• Cảm thấy đầy hơi, ăn chậm tiêu, khó chịu vùng bụng trên.
• Tình trạng này thường thuyên giảm nhanh nếu ăn đồ dễ tiêu, uống đủ nước và vận động nhẹ.

Trường hợp đầy bụng kéo dài kèm buồn nôn hoặc đau bụng có thể liên quan đến tắc ruột nhẹ, cần theo dõi sát.

1.5. Cảm giác mệt mỏi, hoa mắt, uể oải

Sau thủ thuật, nhiều người thấy:

• Mệt lả, hoa mắt do nhịn ăn, lo âu hoặc mất sức nhẹ trong quá trình nội soi.
• Đây là phản ứng phục hồi bình thường và sẽ cải thiện sau khi nghỉ ngơi, ăn uống lại.
  

Nếu có dấu hiệu mệt sâu, chóng mặt dữ dội, da xanh xao, có thể liên quan đến mất máu và nên được kiểm tra sớm.

Các triệu chứng trên được xem là phản ứng sinh lý thông thường trong quá trình phục hồi sau thủ thuật cắt polyp. Phần lớn sẽ tự cải thiện sau vài ngày mà không cần can thiệp. Tuy vậy, người bệnh cần theo dõi sát các biểu hiện và nên liên hệ cơ sở y tế nếu triệu chứng kéo dài, tăng nặng hoặc kèm dấu hiệu bất thường khác.

2. Các triệu chứng bất thường

2.1. Đau bụng dữ dội, lan rộng hoặc không giảm

Cơn đau bụng nhẹ sau thủ thuật thường là phản ứng bình thường, nhưng nếu người bệnh đau dữ dội, đau lan khắp bụng, đau tăng dần theo thời gian hoặc không giảm sau khi nghỉ ngơi thì cần đặc biệt lưu ý. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo thủng ruột hoặc tổn thương nghiêm trọng ở vị trí cắt polyp.

2.2. Sốt cao trên 38.5°C

Sốt sau cắt polyp không phổ biến. Nếu người bệnh xuất hiện sốt cao không rõ nguyên nhân, cần đặc biệt cảnh giác vì đây có thể là dấu hiệu nhiễm trùng tại vết cắt hoặc trong ổ bụng. Trong trường hợp này, bệnh nhân nên được xét nghiệm máu, đánh giá tình trạng viêm để có hướng điều trị sớm.

2.3. Chảy máu nhiều, máu đỏ tươi hoặc phân đen

Một lượng nhỏ máu trong phân có thể xuất hiện trong 1–2 ngày đầu sau khi cắt polyp. Tuy nhiên, nếu máu chảy nhiều, máu đỏ tươi liên tục, đi tiêu phân đen hoặc kèm theo chóng mặt, mệt lả, người bệnh cần được can thiệp ngay. Đây là dấu hiệu cảnh báo chảy máu tiêu hóa nghiêm trọng, có thể nguy hiểm đến tính mạng.

2.4. Buồn nôn, nôn mửa kéo dài

Cảm giác buồn nôn thoáng qua có thể xảy ra sau nội soi do ảnh hưởng từ thuốc an thần. Tuy nhiên, nếu tình trạng nôn mửa kéo dài, không ăn uống được, bụng chướng căng hoặc không trung tiện được, có thể là dấu hiệu tắc ruột sau thủ thuật. Nếu không được xử trí sớm, tình trạng này có thể dẫn đến tổn thương, thậm chí hoại tử ruột.

2.5. Chóng mặt, tụt huyết áp, mệt lả kéo dài

Đây là những biểu hiện gợi ý mất máu, rối loạn điện giải hoặc phản ứng toàn thân sau thủ thuật. Nếu tình trạng này kéo dài hoặc kèm theo ngất xỉu, người bệnh cần được nhập viện để theo dõi và truyền dịch, truyền máu nếu cần thiết.

Các triệu chứng trên là cảnh báo biến chứng sau thủ thuật, không nên chờ đợi hay tự xử lý tại nhà. Việc phát hiện và can thiệp sớm giúp giảm thiểu nguy cơ tử vong hoặc di chứng nặng nề về sau.

Người bệnh sau khi cắt polyp nên chủ động ghi nhận và theo dõi các triệu chứng trong ít nhất 3–5 ngày đầu để đánh giá quá trình hồi phục. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như sốt, đau bụng dữ dội, chảy máu kéo dài hoặc chóng mặt, cần liên hệ ngay với cơ sở y tế. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc giảm đau, cầm tiêu hoặc các loại thuốc khác khi chưa có hướng dẫn từ bác sĩ chuyên khoa.

IV. Hướng xử trí và chăm sóc sau khi cắt polyp

Xử trí và chăm sóc sau khi cắt polyp là giai đoạn quan trọng để đảm bảo quá trình phục hồi diễn ra an toàn và hiệu quả. Việc tuân thủ đúng các hướng dẫn dưới đây sẽ giúp bạn tránh được những biến chứng không mong muốn.

1. Xử trí và theo dõi tại nhà

• Nghỉ ngơi và hạn chế vận động: Trong 1-2 ngày đầu sau thủ thuật, hãy dành thời gian nghỉ ngơi hoàn toàn. Tránh các hoạt động gắng sức như đi lại nhiều, tập thể dục nặng, hay cúi gập người. Việc nghỉ ngơi giúp vết thương có thời gian lành lại, giảm nguy cơ chảy máu hoặc thủng ruột.
• Uống thuốc theo chỉ định: Nếu bác sĩ có kê đơn thuốc giảm đau (ví dụ: Paracetamol) hoặc kháng sinh (trong trường hợp đặc biệt), bạn cần uống đúng liều và đúng giờ. Tuyệt đối không tự ý dùng các loại thuốc giảm đau khác như Aspirin hay Ibuprofen vì chúng có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.
• Theo dõi các dấu hiệu bất thường: Đây là nhiệm vụ quan trọng nhất. Bạn cần tự theo dõi sát sao tình trạng cơ thể mình trong vài ngày đầu. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nghiêm trọng nào như đau bụng dữ dội, sốt cao, chảy máu nhiều hoặc phân đen, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám kịp thời.

2. Chế độ ăn uống và sinh hoạt

2.1. Chế độ ăn uống

• Ngày đầu tiên: Sau khi thủ thuật kết thúc và đã tỉnh táo hoàn toàn, bạn nên bắt đầu bằng các loại thức uống trong suốt như nước lọc, nước trái cây không có bã, nước luộc rau củ.
• Ngày thứ hai và thứ ba: Bạn có thể chuyển sang thức ăn mềm, dễ tiêu hóa và ít chất xơ. Ví dụ: cháo, súp, canh, khoai tây nghiền, sữa chua. Tránh các món ăn nhiều dầu mỡ, chiên xào, nhiều gia vị vì chúng có thể gây kích thích đường ruột.
• Trong vòng 3-5 ngày đầu: Tuyệt đối tránh sử dụng các chất kích thích như rượu bia, cà phê, đồ uống có ga và các món ăn cay nóng. Các chất này có thể làm ảnh hưởng đến quá trình lành vết thương và gây kích thích niêm mạc ruột. Sau khoảng 1 tuần, bạn có thể dần quay trở lại chế độ ăn uống bình thường.

2.2. Sinh hoạt

• Hạn chế quan hệ tình dục: Để tránh gây áp lực lên vùng bụng và ruột, bạn nên kiêng quan hệ tình dục trong vài ngày đầu tiên sau thủ thuật.
• Tránh mang vác nặng: Tuyệt đối không nên nâng vác các vật nặng hoặc làm các công việc đòi hỏi nhiều sức lực. Vận động mạnh có thể làm tăng áp lực lên ổ bụng và gây biến chứng không mong muốn.
• Tái khám theo lịch hẹn: Đây là bước cuối cùng và quan trọng để bác sĩ đánh giá mức độ phục hồi của bạn. Hãy đến tái khám đúng lịch hẹn và nếu có chỉ định, bạn sẽ cần nội soi lại để đảm bảo không còn sót polyp hoặc các vấn đề khác.

Tuân thủ đúng các hướng dẫn trên không chỉ giúp quá trình phục hồi diễn ra nhanh chóng mà còn giảm thiểu tối đa các rủi ro. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ của bạn để được tư vấn.

V. Một số câu hỏi thường gặp

1. Cắt polyp đại tràng có cần nằm viện lâu không?

Trong hầu hết các trường hợp, bệnh nhân có thể về trong ngày nếu quá trình nội soi và cắt polyp diễn ra thuận lợi, không có biến chứng như chảy máu, thủng ruột. Tuy nhiên, một số trường hợp đặc biệt có thể cần theo dõi thêm từ 24–48 giờ theo chỉ định của bác sĩ.

2. Sau khi cắt polyp đại tràng bao lâu thì ăn cơm được?

Nếu không có triệu chứng bất thường, bệnh nhân có thể bắt đầu ăn nhẹ như cháo loãng sau 6–12 giờ. Việc ăn cơm mềm hoặc thức ăn rắn nhẹ nên bắt đầu sau khoảng 24 giờ, tùy theo tình trạng tiêu hóa (không đau bụng, không buồn nôn, không chảy máu). Ăn chậm và nhai kỹ để tránh kích thích niêm mạc đại tràng.

3. Sau khi cắt polyp đại tràng nên ăn gì?

Chế độ ăn lý tưởng gồm cháo, súp, khoai tây nghiền, rau củ nấu chín mềm… giúp dễ tiêu và giảm gánh nặng cho đại tràng. Cần tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, cà phê, rượu bia và thực phẩm gây đầy hơi. Nên ăn theo khẩu phần nhỏ, chia nhiều bữa trong ngày để hỗ trợ tiêu hóa.

4. Cắt polyp đại tràng có phải kiêng quan hệ không?

Nên kiêng quan hệ tình dục ít nhất 3–5 ngày sau khi thực hiện thủ thuật, đặc biệt nếu có triệu chứng đau bụng, đầy hơi hoặc chảy máu nhẹ. Việc này nhằm đảm bảo niêm mạc đại tràng có thời gian hồi phục hoàn toàn, tránh làm tăng áp lực ổ bụng gây kích ứng vùng tổn thương.

5. Polyp đại tràng bao lâu thì thành ung thư?

Thời gian một polyp đại tràng tiến triển thành ung thư là khác nhau, tùy thuộc vào loại polyp.

• Polyp tuyến (adenomatous polyps): Đây là loại polyp có nguy cơ cao nhất. Quá trình chuyển hóa từ polyp lành tính sang ung thư thường kéo dài từ 5 đến 10 năm hoặc lâu hơn.
• Polyp tăng sản (hyperplastic polyps): Hầu hết các polyp tăng sản là lành tính và không có nguy cơ chuyển thành ung thư.

Việc tầm soát định kỳ để phát hiện và loại bỏ các polyp kịp thời, việc thực hiện nội soi đại tràng theo lịch trình khuyến cáo của bác sĩ là rất quan trọng. Điều này giúp ngăn ngừa ung thư hiệu quả.

Tóm lại, phần lớn triệu chứng sau khi cắt polyp đại tràng là lành tính và sẽ tự khỏi sau vài ngày. Tuy nhiên, không nên chủ quan trước các dấu hiệu kéo dài, tăng nặng hoặc kèm theo chảy máu. Việc chủ động theo dõi và tái khám định kỳ sẽ giúp giảm thiểu biến chứng nghiêm trọng. Hãy luôn lắng nghe cơ thể để bảo vệ sức khỏe đại tràng một cách bền vững.