Sa búi trĩ khi mang thai: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Sa búi trĩ khi mang thai không chỉ gây đau rát, chảy máu mà còn tác động lớn đến tâm lý, khiến nhiều mẹ bầu lo lắng. Tình trạng này có thể khởi phát từ những thói quen hằng ngày của mẹ hoặc sự thay đổi sinh lý khi mang thai. Hiểu rõ cơ chế và cách phòng ngừa sẽ giúp mẹ bầu chủ động bảo vệ sức khỏe và giảm thiểu nguy cơ mắc trĩ nặng.

I. Sa búi trĩ khi mang thai là gì?

Sa búi trĩ khi mang thai là tình trạng các tĩnh mạch ở vùng hậu môn, trực tràng bị giãn quá mức, tạo thành các búi trĩ và lòi ra ngoài mỗi khi đi đại tiện hoặc khi áp lực ổ bụng tăng cao. Đây là một dạng biến chứng thường gặp của bệnh trĩ, khiến mẹ bầu cảm thấy đau rát, vướng víu và khó chịu trong sinh hoạt hằng ngày.

Trong thai kỳ, cơ thể phụ nữ có nhiều thay đổi về hormone, tuần hoàn máu và cấu trúc vùng chậu. Khi tử cung phát triển to dần, máu lưu thông ở tĩnh mạch hậu môn bị cản trở, cộng thêm tình trạng táo bón thường xuyên, nguy cơ hình thành và sa búi trĩ càng cao.

Thống kê cho thấy, có đến 30–50% phụ nữ mang thai gặp các triệu chứng liên quan đến bệnh trĩ. Trong đó phần lớn mẹ bầu bị sa búi trĩ, đặc biệt ở 3 tháng cuối thai kỳ. Đây là vấn đề phổ biến nhưng thường bị bỏ qua, dẫn đến nhiều mẹ chịu đựng, lâu ngày có thể gây nên biến chứng nặng.

II. Tại sao hay bị sa búi trĩ khi mang thai?

Có nhiều yếu tố khiến tình trạng sa búi trĩ thường gặp ở phụ nữ mang thai. Đây là hệ quả từ những thay đổi về nội tiết, giải phẫu và thói quen sinh hoạt trong thai kỳ. Cụ thể:

1. Sự thay đổi hormone thai kỳ

Trong thời gian mang thai, nồng độ progesterone trong cơ thể người mẹ tăng cao. Hormone này có vai trò duy trì thai kỳ, giúp tử cung giãn nở để nuôi dưỡng thai nhi. Tuy nhiên, progesterone đồng thời cũng làm giãn các thành mạch máu và giảm trương lực cơ trơn. 

Dẫn đến tình trạng ứ trệ tuần hoàn tĩnh mạch ở vùng chậu và hậu môn. Khi máu khó lưu thông, áp lực tại tĩnh mạch hậu môn tăng dần, tạo điều kiện cho búi trĩ hình thành và dễ bị sa ra ngoài.

2. Tử cung phát triển chèn ép tĩnh mạch trực tràng

Càng về những tháng cuối thai kỳ, tử cung mở rộng để thích nghi với sự phát triển của thai nhi. Tử cung lớn dần sẽ gây chèn ép trực tiếp lên các tĩnh mạch vùng chậu và trực tràng, đặc biệt là tĩnh mạch trĩ. Sự chèn ép này khiến máu từ vùng hậu môn khó quay trở lại tim, làm giãn nở tĩnh mạch và thúc đẩy tình trạng sa búi trĩ. Đây là nguyên nhân phổ biến giải thích vì sao phụ nữ mang thai thường bị trĩ nhiều hơn so với các giai đoạn khác.

3. Táo bón thai kỳ

Táo bón là một trong những triệu chứng thường gặp nhất ở mẹ bầu, với tỷ lệ lên đến 40% phụ nữ mang thai (theo American Pregnancy Association). Nguyên nhân là do:

• Progesterone làm giảm nhu động ruột.
• Chế độ ăn thiếu chất xơ và uống ít nước.
• Bổ sung viên sắt trong thai kỳ dễ gây táo bón.
• Ít vận động khiến hệ tiêu hóa hoạt động kém.

Khi táo bón kéo dài, người mẹ phải rặn mạnh khi đi vệ sinh, làm tăng áp lực lên thành trực tràng và khiến búi trĩ bị đẩy lòi ra ngoài. Đây chính là một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến sa búi trĩ.

4. Tăng cân và ít vận động

Trong quá trình mang thai, cân nặng mẹ bầu thường tăng thêm từ 10–15kg. Việc tăng cân nhanh kết hợp với lối sống ít vận động khiến máu dễ bị dồn xuống chi dưới và vùng chậu. Tình trạng này không chỉ gây phù nề chân mà còn làm ứ máu tại hệ tĩnh mạch hậu môn, trực tràng. Hậu quả là các búi trĩ hình thành, sưng to và có nguy cơ sa ra ngoài.

III. Sa búi trĩ khi mang thai có biểu hiện gì?

• Cảm giác nặng tức hậu môn: mẹ bầu thấy vướng, căng tức, khó chịu khi ngồi hoặc đứng lâu, cho thấy búi trĩ đã bắt đầu phình to.
• Búi trĩ lòi ra ngoài: lúc đầu chỉ sa khi đi vệ sinh và tự co lại, về sau phải dùng tay đẩy vào, nặng hơn có thể sa hẳn ra ngoài, điều này chứng tỏ bệnh đang tiến triển nghiêm trọng.
• Ngứa, đau rát quanh hậu môn: vùng hậu môn ẩm ướt, dễ viêm nhiễm, cọ xát gây ngứa ngáy, bỏng rát, từ đó làm tăng nguy cơ nứt kẽ, nhiễm khuẩn.
• Đi ngoài ra máu tươi: máu có thể dính trên giấy vệ sinh, nhỏ giọt hoặc thành tia, nếu kéo dài sẽ dẫn đến thiếu máu thai kỳ, ảnh hưởng sức khỏe mẹ và thai nhi.
• Khó khăn trong sinh hoạt: đau rát khi ngồi, đi lại, mất ngủ do khó chịu, hậu quả là chất lượng cuộc sống và tinh thần mẹ bầu suy giảm rõ rệt.

Như vậy, các biểu hiện của sa búi trĩ không chỉ gây phiền toái mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe. Việc xem nhẹ triệu chứng sẽ khiến bệnh tiến triển nặng hơn. Đồng thời làm tăng nguy cơ biến chứng trong thai kỳ.

IV. Sa búi trĩ khi mang thai có nguy hiểm không?

Về cơ bản, sa búi trĩ không trực tiếp đe dọa đến sự phát triển của thai nhi. Tuy nhiên, bệnh lại gây ra nhiều khó chịu cho mẹ bầu, như đau rát, chảy máu, sa búi trĩ… và nếu không kiểm soát, có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm cho cả sức khỏe và tinh thần của mẹ. Các nguy cơ tiềm ẩn có thể xảy ra:

• Thiếu máu do chảy máu kéo dài: đi ngoài ra máu thường xuyên khiến mẹ mệt mỏi, hoa mắt, dễ suy nhược; tình trạng thiếu máu nặng còn làm tăng nguy cơ sinh non hoặc thai chậm phát triển.
• Nghẹt, viêm loét búi trĩ: búi trĩ sa ra ngoài dễ bị tắc nghẽn, sưng đau dữ dội; lâu ngày có thể viêm loét, nhiễm khuẩn, thậm chí hoại tử nếu không điều trị kịp thời.
• Ảnh hưởng tâm lý, giảm chất lượng cuộc sống: đau rát, mất ngủ, khó vận động khiến mẹ bầu căng thẳng, lo âu, dễ rơi vào tình trạng stress thai kỳ.

Nhìn chung, sa búi trĩ khi mang thai tuy không trực tiếp gây hại cho em bé, nhưng lại ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe thể chất và tinh thần của mẹ. Nếu để bệnh tiến triển, các biến chứng có thể gián tiếp làm thai kỳ trở nên nặng nề và khó khăn hơn. Vì vậy, việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách là vô cùng quan trọng.

V. Cách chẩn đoán sa búi trĩ khi mang thai

• Khám hậu môn – trực tràng: Bác sĩ quan sát trực tiếp để xác định mức độ sa búi trĩ (từ độ I đến IV), đồng thời dùng tay kiểm tra nhằm phân biệt với các bệnh lý khác như polyp hoặc nứt kẽ hậu môn.
• Khai thác bệnh sử: Đặt câu hỏi về tần suất đi vệ sinh, tình trạng táo bón, chế độ ăn uống và thời điểm khởi phát triệu chứng (thường gặp từ tam cá nguyệt thứ 2 trở đi) để có thêm cơ sở chẩn đoán.
• Cận lâm sàng (chỉ được thực hiện khi có chỉ thị từ bác sĩ): Nội soi hậu môn – trực tràng chỉ được thực hiện trong trường hợp nghi ngờ biến chứng hoặc chảy máu nhiều, do thủ thuật này ít được áp dụng cho phụ nữ mang thai vì có nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi.

Thông thường, nếu tình trạng sa búi trĩ ở mức độ nhẹ, bác sĩ sẽ ưu tiên hướng dẫn mẹ bầu điều chỉnh chế độ ăn uống, thay đổi thói quen sinh hoạt kết hợp với một số mẹo dân gian an toàn. Ngược lại, khi bệnh tiến triển nặng và gây ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hằng ngày, mẹ bầu sẽ được chỉ định áp dụng các phương pháp điều trị chuyên sâu, phù hợp.

VI. Các phương pháp điều trị sa búi trĩ khi mang thai

Điều trị sa búi trĩ ở mẹ bầu luôn đặt tiêu chí an toàn cho cả mẹ và thai nhi lên hàng đầu. Vì vậy, bác sĩ thường ưu tiên những biện pháp đơn giản, ít xâm lấn, chỉ can thiệp y khoa khi thật sự cần thiết.

1. Điều trị không dùng thuốc

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Mẹ bầu nên bổ sung nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để tăng lượng chất xơ, đồng thời uống từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày giúp làm mềm phân, hạn chế táo bón – nguyên nhân chính gây sa búi trĩ.
• Tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ: Không nhịn đi ngoài, không rặn mạnh khi đại tiện. Tốt nhất mẹ nên chọn một khung giờ cố định trong ngày, ngồi tư thế thoải mái để giảm áp lực lên hậu môn.
• Vận động nhẹ nhàng: Đi bộ, tập yoga bầu hoặc các bài tập nhẹ giúp tăng lưu thông máu, giảm ứ trệ tĩnh mạch vùng hậu môn, nhờ đó tình trạng sa búi trĩ cũng được cải thiện.
  

2. Điều trị bằng thuốc an toàn cho bà bầu

• Thuốc bôi tại chỗ và thuốc đặt hậu môn: Một số loại thuốc có tác dụng giảm đau, chống viêm, làm co búi trĩ có thể được bác sĩ kê đơn. Đây là nhóm được ưu tiên vì tác động tại chỗ, ít ảnh hưởng đến thai nhi.
• Hạn chế dùng thuốc uống: Chỉ trong trường hợp thật cần thiết (như đau nhiều, chảy máu nhiều), bác sĩ mới chỉ định thuốc đường uống, và phải cân nhắc rất kỹ giữa lợi ích điều trị và nguy cơ cho thai kỳ.

Tuyệt đối không tự ý mua thuốc vì nhiều loại thuốc trị trĩ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của em bé.

3. Can thiệp y khoa (chỉ áp dụng khi nặng)

• Thắt búi trĩ bằng vòng cao su hoặc tiêm xơ: Đây là các thủ thuật ít xâm lấn, đôi khi được cân nhắc cho những mẹ bầu bị trĩ nặng, chảy máu nhiều hoặc không đáp ứng với điều trị nội khoa. Tuy nhiên, việc thực hiện cần được theo dõi chặt chẽ tại bệnh viện.
• Phẫu thuật cắt trĩ: Thường được trì hoãn đến sau khi sinh. Trong thai kỳ, chỉ khi có biến chứng nghiêm trọng như nghẹt búi trĩ, hoại tử, bác sĩ mới cân nhắc can thiệp phẫu thuật khẩn cấp để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
  

Nhìn chung, mẹ bầu bị sa búi trĩ nên ưu tiên điều chỉnh lối sống, chế độ ăn uống và chỉ dùng thuốc, thủ thuật khi thật cần thiết dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

VII. Phòng ngừa sa búi trĩ khi mang thai như thế nào?

• Ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước: Tăng cường rau xanh (rau mồng tơi, rau dền, súp lơ), trái cây tươi (đu đủ, chuối, cam) và ngũ cốc nguyên hạt. Uống 1,5–2 lít nước/ngày để làm mềm phân, ngừa táo bón.
• Vận động nhẹ nhàng, tránh ngồi lâu: Nên đi bộ 20–30 phút/ngày, tập yoga cho bà bầu hoặc các động tác kéo giãn nhẹ. Tránh ngồi hoặc đứng một chỗ quá 1 giờ, có thể thay đổi tư thế hoặc đi lại ngắn để máu lưu thông.
• Tránh rặn mạnh khi đi vệ sinh: Đi vệ sinh ngay khi có nhu cầu, không nhịn lâu. Tập thói quen ngồi bồn cầu không quá 5 phút, hít thở sâu thay vì rặn mạnh.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Kiểm soát mức tăng cân theo khuyến nghị (khoảng 10–12kg trong thai kỳ). Ăn đủ dưỡng chất nhưng hạn chế đồ ngọt, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ vì dễ gây táo bón và tăng cân quá mức.
• Khám thai, theo dõi sức khỏe định kỳ: Định kỳ kiểm tra với bác sĩ để được theo dõi tình trạng trĩ và toàn diện sức khỏe thai kỳ. Nếu có biểu hiện đau rát, chảy máu, nên thông báo ngay để xử lý sớm.

Việc phòng ngừa cần kết hợp chế độ ăn uống, vận động và theo dõi y tế. Đây là cách tiếp cận toàn diện, giúp mẹ bầu vừa giảm nguy cơ sa búi trĩ, vừa đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh và an toàn.

VIII. Bật mí mẹo dân gian chữa sa búi trĩ khi mang thai đơn giản, an toàn

Khi mức độ sa búi trĩ nhẹ, mẹ bầu có thể tham khảo một số phương pháp dân gian dưới đây, để làm sạch hậu môn, và giảm cảm giác khó chịu do bệnh.

1. Ngâm hậu môn bằng nước muối ấm

Nước ấm giúp giãn mạch máu, giảm co thắt cơ hậu môn, từ đó làm búi trĩ bớt sa xuống và giảm cảm giác nặng tức. Đồng thời, muối có tính sát khuẩn nhẹ, hạn chế viêm nhiễm, giúp vùng hậu môn của mẹ bầu luôn sạch sẽ và dễ chịu hơn.

• Cách thực hiện:
  • Pha 1 thìa muối vào khoảng 2 lít nước ấm (37–40°C).
  • Ngồi ngâm hậu môn trong chậu từ 10–15 phút, ngày 1–2 lần.
• Lưu ý: Không dùng nước quá nóng vì có thể gây bỏng, đặc biệt với da nhạy cảm khi mang thai.

2. Dùng lá trầu không, lá diếp cá

Lá trầu không chứa tinh dầu với đặc tính kháng khuẩn, còn diếp cá giàu chất kháng viêm tự nhiên. Khi áp dụng đều đặn, các loại lá này giúp giảm sưng đau, ngứa rát và hạn chế tình trạng búi trĩ bị viêm loét.

• Cách thực hiện:
  • Rửa sạch 1 nắm lá trầu không hoặc lá diếp cá, đun sôi với nước.
  • Dùng xông hậu môn khi nước còn nóng, sau đó để nước nguội bớt và ngâm rửa.
  • Thực hiện 3–4 lần/tuần để duy trì hiệu quả.
• Lưu ý: Nên chọn lá tươi, sạch, không phun thuốc trừ sâu.

3. Chườm lạnh giảm sưng đau

Nhiệt lạnh giúp co mạch máu nhanh, giảm sưng viêm tức thì và làm búi trĩ bớt sa ra ngoài. Đây là biện pháp đơn giản, an toàn, giúp mẹ bầu dễ chịu hơn trong những giai đoạn búi trĩ sưng to gây cản trở sinh hoạt.

• Cách thực hiện:
  • Bọc đá lạnh trong khăn sạch hoặc túi chườm lạnh.
  • Đặt nhẹ lên vùng hậu môn khoảng 5–10 phút.
• Lưu ý: Không chườm trực tiếp đá lên da vì có thể gây bỏng lạnh.

4. Tinh dầu dừa hoặc nha đam bôi ngoài da

Nha đam có đặc tính làm mát, giảm viêm, trong khi tinh dầu dừa giúp dưỡng ẩm và hỗ trợ liền da. Khi kết hợp sử dụng, chúng làm mềm vùng da hậu môn, giảm nứt nẻ, giảm cảm giác đau rát và góp phần cải thiện tình trạng búi trĩ sa xuống.

• Cách thực hiện:
  • Vệ sinh sạch vùng hậu môn.
  • Lấy một lượng nhỏ dầu dừa hoặc gel nha đam tươi thoa trực tiếp lên vùng búi trĩ sa.
  • Thực hiện 1–2 lần/ngày.
• Lưu ý: Nên thử trước trên vùng da nhỏ để tránh dị ứng, nhất là với mẹ bầu có cơ địa nhạy cảm.

IX. Một số câu hỏi thường gặp

1. Sa búi trĩ khi mang thai có tự khỏi được không?

Thực tế, ở những trường hợp nhẹ, búi trĩ có thể co lại và cải thiện dần sau khi sinh do áp lực vùng chậu giảm. Tuy nhiên, tình trạng này rất dễ tái phát nếu mẹ không chú ý chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý hoặc có cơ địa dễ bị trĩ. Vì vậy, không nên chỉ trông chờ vào việc bệnh “tự khỏi”, mà cần chủ động theo dõi và chăm sóc đúng cách để hạn chế tái phát.

2. Sa búi trĩ khi mang thai có đẻ thường được không?

Về nguyên tắc, mẹ bầu vẫn có thể sinh thường, đặc biệt khi búi trĩ chỉ ở mức độ nhẹ – trung bình. Ngược lại, nếu trĩ quá nặng (sa nhiều, dễ nghẹt, chảy máu nhiều), bác sĩ có thể chỉ định sinh mổ để tránh biến chứng trong quá trình rặn sinh. Quyết định sinh thường hay sinh mổ sẽ phụ thuộc vào đánh giá y khoa cụ thể. Vì vậy, mẹ nên trao đổi kỹ với bác sĩ sản khoa.

3. Trĩ sau sinh bao lâu thì hết?

Thông thường, các triệu chứng như sa búi trĩ, đau rát, chảy máu sẽ giảm dần sau 2-3 tuần nếu mẹ có chế độ nghỉ ngơi, ăn uống và vệ sinh hợp lý. Tuy nhiên, nếu không điều trị đúng cách, búi trĩ có thể tồn tại dai dẳng, thậm chí nặng hơn do táo bón hoặc chăm bé khiến mẹ ít vận động. Điều này cho thấy việc chăm sóc sau sinh đóng vai trò rất quan trọng, giúp rút ngắn thời gian hồi phục.

4. Sa búi trĩ khi mang thai có ảnh hưởng đến em bé không?

Nhìn chung, bệnh trĩ không tác động trực tiếp đến sự phát triển của thai nhi. Nhưng về gián tiếp, nó ảnh hưởng nhiều đến mẹ: đau đớn, mất ngủ, thiếu máu, căng thẳng… và những yếu tố này có thể làm thai kỳ trở nên nặng nề, kém an toàn hơn. Vì thế, dù không gây hại trực tiếp cho bé, trĩ vẫn cần được quan tâm và xử lý kịp thời để mẹ có một thai kỳ khỏe mạnh.

Tóm lại, sa búi trĩ khi mang thai là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm và xử trí đúng cách. Mẹ bầu nên duy trì lối sống khoa học, kết hợp thăm khám định kỳ để hạn chế biến chứng. Việc chủ động trong chăm sóc sức khỏe sẽ giúp thai kỳ diễn ra an toàn và thoải mái hơn.