Rò hậu môn: Nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng, điều trị

Rò hậu môn là tình trạng có đường hầm thông nối bất thường giữa ống hậu môn và da xung quanh hậu môn. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh có thể diễn tiến thành rò phức tạp, làm tăng nguy cơ ung thư hậu môn và trực tràng.

I. Rò hậu môn là bệnh gì?

Theo từ điển thuật ngữ y khoa, rò hậu môn (tên tiếng Anh là Anal fistula, theo cách gọi dân gian là bệnh mạch lươn) là tình trạng có đường hầm thông nối bất thường giữa ống hậu môn và da xung quanh hậu môn.

Theo thống kê, cứ 100 ca bệnh này thì có 75 ca bệnh đơn giản. Tuy nhiên, 25 trường hợp còn lại có độ phức tạp cao như rò móng ngựa, rò kép, rò tam, cần đến những can thiệp phức tạp.

Hình ảnh bệnh rò hậu môn.

1. Triệu chứng rò hậu môn

Các dấu hiệu bệnh nhân có thể gặp gồm:

Đau, sưng, chảy máu ở hậu môn

Bệnh nhân bị đau khi đại tiện, kích ứng da xung quanh hậu môn do dịch bị rò ra ngoài và chảy máu hậu môn. Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể bị tiết dịch lẫn mủ, máu kèm theo mùi hôi từ một lỗ quanh hậu môn. Cơn đau ở hậu môn có thể thuyên giảm sau khi lỗ rò đã chảy dịch.

Rò hậu môn khiến bệnh nhân bị đau và sưng ở vùng quanh hậu môn.

Ngứa ngáy ở vùng hậu môn

Vùng da ở hậu môn bị kích ứng do dịch bị rò ra ngoài gây ngứa ngáy, khó chịu, đau rát và sưng viêm. Lúc này, bệnh nhân theo thói quen sẽ dùng tay để gãi. Tuy nhiên điều này là không nên vì sẽ kích thích khả năng lây lan của các lỗ rò, ảnh hưởng nhiều đến quá trình điều trị và phục hồi bệnh.

Sốt cao

Không phải lúc nào bệnh nhân mắc bệnh này cũng bị sốt cao. Chỉ khi bệnh tiến triển nặng và hệ miễn dịch suy giảm, bệnh nhân mới gặp phải triệu chứng sốt cao.

Triệu chứng khác

Ngoài ra, người bệnh còn có cảm giác đau đầu, mệt mỏi toàn thân, đau rát khi đại tiện, ớn lạnh, đại tiện không tự chủ…

Bệnh nhân nên đi đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ bị bệnh rò hậu môn. Bởi vì bệnh để lâu có thể thành rò phức tạp với nhiều ngõ ngách khác nhau gây khó khăn cho việc điều trị.

2. Đối tượng dễ bị bệnh rò hậu môn

Bệnh rò hậu môn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường tập trung ở độ tuổi trung niên, khoảng từ 30 – 50 tuổi. Đặc biệt, những người có vấn đề về hệ tiêu hoá thì nguy cơ bị bệnh mạch còn cao hơn như: bệnh Crohn, từng phẫu thuật tiền liệt tuyến, cắt trĩ, ung thư hậu môn trực tràng…

Bệnh lý này thường gặp ở các đối tượng từ 30-50 tuổi.

II. Nguyên nhân rò hậu môn

Bệnh có thể gặp phải ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là ở tuổi trung niên. Nguyên nhân gây bệnh gồm:

1. Do hậu quả của một áp xe ở hậu môn 

Rò hậu môn thường là hậu quả của một áp xe (ổ mủ) ở hậu môn trực tràng không được điều trị hoặc điều trị không khỏi triệt để. 

Áp xe xảy ra khi các tuyến nhỏ tạo chất nhờn nằm ngay bên trong hậu môn bị tắc và nhiễm trùng. Khoảng 40% số áp xe này có thể phát triển thành rò.

2. Do biến chứng sau phẫu thuật 

Bệnh rò hậu môn cũng có thể do biến chứng sau phẫu thuật cắt trĩ, phẫu thuật cắt tầng sinh môn sau sinh.

3. Do biến chứng bệnh lý

Các biến chứng của những bệnh lý khác như áp xe hậu môn, vỡ trực tràng, vi khuẩn lao cũng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng này.

4. Nguyên nhân khác 

Ngoài ra, còn có thể do các nguyên nhân khác như:

• Bệnh Crohn – viêm ruột.
• Bức xạ dùng trong điều trị ung thư.
• Chấn thương.
• Bệnh lây truyền qua đường tình dục.
• Bệnh lao.
• Dị vật vùng hậu môn.
• Ung thư.
• Ảnh hưởng sau khi phẫu thuật ở vùng gần hậu môn.

Nguyên nhân gây bệnh rò hậu môn là do áp xe ở hậu môn trực tràng không được điều trị hoặc điều trị không khỏi triệt để.

III. 6 biến chứng của bệnh rò hậu môn

Bệnh rò hậu môn nếu không được chẩn đoán rõ ràng, phân loại được thể bệnh, xử lý bằng phương pháp phẫu thuật phù hợp sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm làm suy giảm sức khỏe cũng như chất lượng sống của người bệnh.

1. Tổn thương hệ thống cơ thắt

Hệ thống cơ thắt hậu môn bị tổn thương khiến chức năng đại tiện – tự chủ hậu môn cũng bị ảnh hưởng. Hậu quả là bệnh nhân khó kiểm soát đại tiện, khi trở nặng có thể bị mất tự chủ đại tiện.

2. Nhiễm trùng

Bệnh rò hậu môn không chỉ khiến người bệnh khó chịu, ngứa ngáy và đau đớn mà còn dẫn tới lở loét, nhiễm trùng, làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến các vi khuẩn có hại dễ dàng xâm nhập vào cơ thể.

Rò hậu môn khiến sức đề kháng của bệnh nhân bị suy giảm dẫn đến thiếu máu, tăng nguy cơ nhiễm trùng máu, thậm chí là đe dọa tính mạng người bệnh.

3. Gia tăng số lượng lỗ rò, đường rò

Nếu không được điều trị kịp thời, sau một thời gian các lỗ rò sẽ lây lan ra các khu vực xung quanh và hình thành nên các đường rò mới ở trực tràng bàng quang, trực tràng niệu đạo, trực tràng âm đạo

4. Tăng nguy cơ ung thư hậu môn và trực tràng 

Rò hậu môn không được điều trị có thể làm tăng nguy cơ bị ung thư hậu môn và  trực tràng gây nguy hiểm đến tính mạng.

5. Tái phát nhiều lần

Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh rò hậu môn có nguy cơ tái phát cao. Theo đó, bệnh nhân thực hiện phẫu thuật nhiều gây tốn kém chi phí, ảnh hưởng đến tâm lý, sinh hoạt và cuộc sống.

6. Giảm chất lượng cuộc sống

Rò hậu môn gây đau đớn và khó chịu. Vì vậy bệnh nhân luôn cảm thấy mệt mỏi, chán nản và mất tự tin ảnh hưởng xấu đến học tập, công việc làm giảm sút đáng kể chất lượng sống.

Vì vậy, để phòng ngừa xảy ra các biến chứng nguy hiểm, trên, người bệnh nên đi thăm khám và điều trị ngay khi có dấu hiệu bị rò hậu môn.

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh rò hậu môn có thể diễn tiến thành rò phức tạp, làm tăng nguy cơ ung thư hậu môn và trực tràng.

IV. Điều trị rò hậu môn an toàn, hiệu quả

Rò hậu môn là bệnh lý phức tạp đòi hỏi phương pháp điều trị phù hợp để đạt được hiệu quả tối ưu. Việc lựa chọn kỹ thuật điều trị cần cân nhắc giữa mục tiêu loại bỏ hoàn toàn đường rò và bảo tồn chức năng cơ thắt hậu môn. Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị từ truyền thống đến hiện đại, mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng và chỉ định cụ thể theo từng trường hợp bệnh. Các bước điều trị bao gồm:

1. Chẩn đoán và phân loại rò hậu môn trước khi điều trị

Việc phân loại chính xác rò hậu môn là bước quan trọng đầu tiên trong quá trình điều trị. Bệnh rò hậu môn được phân thành nhiều loại và mức độ khác nhau, cụ thể gồm: 

1. Rò hậu môn hoàn toàn: tức là có cả lỗ rò bên trong và bên ngoài hậu môn và chúng được thông với nhau.

2. Rò hậu môn không hoàn toàn: tình trạng chỉ có 1 lỗi rò duy nhất ở hậu môn.

3. Rò hậu môn trong cơ thắt: tình trạng do áp xe ở vùng da gần hậu môn hình thành.

4. Rò hậu môn ngoài cơ thắt: do áp xe vùng chậu hông trực tràng hình thành.

5. Rò hậu môn đơn giản: hiện tượng đường rò ít lỗ rò và đều nằm ở vị trí ít ngóc ngách.

6. Rò hậu môn phức tạp: tình trạng đường rò có nhiều lỗ rò ở các vị trí hiểm hóc.

7. Rò hậu môn xuyên cơ thắt: tình trạng lỗ rò xuyên qua cả cơ thắt.

Phân loại bệnh rò hậu môn.

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm nội soi hậu môn, cộng hưởng từ vùng chậu giúp xác định chính xác giải phẫu đường rò, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

2. Nguyên tắc điều trị chung

Mục tiêu điều trị rò hậu môn là loại bỏ hoàn toàn đường rò, đồng thời bảo tồn tối đa chức năng cơ thắt hậu môn và giảm thiểu nguy cơ tái phát.

• Điều trị cần được cá thể hóa dựa trên nhiều yếu tố bao gồm loại rò, bệnh nền của bệnh nhân, nguy cơ biến chứng mất tự chủ và tiền sử phẫu thuật trước đó.
• Việc lựa chọn phương pháp điều trị phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa hiệu quả chữa khỏi và nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

3. Các phương pháp điều trị chính

Fistulotomy

Fistulotomy vẫn được coi là tiêu chuẩn vàng cho điều trị rò hậu môn đơn giản với nguy cơ tổn thương cơ thắt thấp. Phương pháp này có hiệu quả khỏi bệnh rất cao, trên 90%, bằng cách cắt mở hoàn toàn đường rò và để vết thương lành từ đáy lên. Tuy nhiên, chỉ nên áp dụng khi đường rò không đi qua quá nhiều thớ cơ thắt.

Seton

Phương pháp phù hợp cho các trường hợp rò xuyên qua nhiều lớp cơ thắt hoặc có nguy cơ cao mất tự chủ nếu cắt hoàn toàn. Có hai loại seton chính là seton cắt dần, tạo áp lực để cắt từ từ các thớ cơ, và seton dẫn lưu, giúp kiểm soát nhiễm trùng và chuẩn bị cho các can thiệp tiếp theo. Phương pháp này đòi hỏi thời gian điều trị dài hơn nhưng an toàn hơn với cơ thắt.

LIFT

Kỹ thuật điều trị tiên tiến với hiệu quả 70-80% và ít gây biến chứng mất tự chủ. Phương pháp này thực hiện qua đường mở nhỏ ở khoang liên cơ thắt, buộc và cắt đường rò mà không cần cắt qua cơ thắt ngoài. Đây là lựa chọn tốt cho những trường hợp rò phức tạp khi muốn bảo tồn tối đa chức năng cơ thắt.

VAAFT

VAAFT sử dụng kỹ thuật nội soi với ống soi nhỏ, cho phép quan sát trực tiếp và can thiệp chính xác vào đường rò. Phương pháp này ít xâm lấn, có thể phát hiện và xử lý các nhánh rò phụ, với tỷ lệ thành công khoảng 70-80%. Ưu điểm là thời gian phục hồi nhanh và ít đau sau mổ.

Laser FiLaC

Sử dụng tia laser diode để làm co nhỏ và đóng đường rò từ bên trong ra ngoài. Đây là phương pháp ít xâm lấn nhất với thời gian phục hồi nhanh, tuy nhiên hiệu quả chữa khỏi thấp hơn, khoảng 60-70%. Phương pháp này phù hợp cho bệnh nhân có nguy cơ cao biến chứng hoặc yêu cầu thời gian nghỉ dưỡng ngắn.

V. Biện pháp phòng ngừa bệnh tái phát sau phẫu thuật

Sau phẫu thuật, bệnh rò hậu môn vẫn có thể tái phát nếu bệnh nhân không tuân thủ nghiêm ngặt việc điều trị và không có chế độ chăm sóc, sinh hoạt, ăn uống đúng cách. Vì vậy, để phòng ngừa bệnh tái phát, người bệnh cần thực hiện những điều dưới đây sau phẫu thuật: 

• Ngâm hậu môn thường xuyên với nước ấm để vết thương lành từ đáy lên.
• Dùng thuốc theo đơn của bác sĩ.
• Nên vận động nhẹ nhàng, tránh hoạt động mạnh.
• Nên ăn thức ăn dễ tiêu, giàu chất xơ sau phẫu thuật để dễ tiêu hóa.
• Kiêng đồ ăn cay, nóng.

Sau khi phục hồi, bệnh nhân vẫn cần tiếp tục duy trì chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học: không uống rượu, bia; tránh để bị táo bón gây hại cho hậu môn. Đặc biệt, bệnh nhân nên thăm khám sức khỏe định kỳ phát hiện sớm các tình trạng bất thường về hậu môn, trực tràng. 

Sau khi phục hồi, bệnh nhân rò hậu môn vẫn cần tiếp tục duy trì chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học để phòng ngừa bệnh tái phát.

VI. Giải đáp thắc mắc về bệnh rò hậu môn 

Trong quá trình điều trị bệnh, bệnh nhân có rất nhiều thắc mắc về bệnh rò hậu môn cần được giải đáp:

1. Rò hậu môn có tự lành không? 

Bệnh không thể tự lành và tự khỏi nếu người bệnh không tiến hành điều trị bằng phương pháp phù hợp. 

Do đó, ngay khi nghi ngờ có dấu hiệu bị bệnh rò hậu môn, người bệnh không nên chần chừ mà hãy tới bệnh viện để được bác sĩ điều trị kịp thời, tránh để lâu bệnh trở nặng khó điều trị. 

2. Rò hậu môn có nguy hiểm không? 

Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây viêm nhiễm nặng xung quanh hậu môn, nhiễm trùng máu, chảy mủ hậu môn, tăng số lượng lỗ rò, đường rò, thậm chí là ung thư hậu môn – trực tràng.

3. Rò hậu môn uống thuốc gì? 

Hiện nay chưa có thuốc chữa rò hậu môn hiệu quả, vì phương pháp điều trị chủ yếu hiện nay là phẫu thuật điều trị rò hậu môn.

4. Bệnh mạch lươn có chữa khỏi được không?

Phẫu thuật có thể giúp chữa khỏi hoàn toàn bệnh rò hậu môn. Điều quan trọng ngời bệnh cần phát hiện sớm và điều trị kịp thời kết hợp chăm sóc đúng cách.

5. Mổ rò hậu môn nằm viện bao lâu? 

Đối với trường hợp bệnh mạch lươn nhẹ, bệnh nhân sau mổ có thể chỉ cần nằm viện 2-3 ngày là có thể xuất hiện. Đối với các trường hợp bệnh nặng hơn thì cần nằm lâu hơn tùy theo sức khỏe của từng bệnh nhân. 

Bệnh nhân phẫu thuật rò hậu môn đơn giản, vết thương sẽ lành sau khoảng 4-6 tuần. Đối với các ca phẫu thuật rò hậu môn phức tạp, thời gian và phục hồi sẽ lâu hơn, tùy vào cơ địa cũng như cách chăm sóc sau phẫu thuật.

6. Mổ rò hậu môn bao nhiêu tiền? 

Phẫu thuật rò hậu môn hết bao nhiêu tiền phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như như: tình trạng bệnh, chi phí thăm khám, bệnh viện thực hiện. Do đó, rất khó có thể đưa ra một mức giá cụ thể. Tuy nhiên, người bệnh nên đến các bệnh viện chuyên khoa để đảm bảo thực hiện mổ rò hậu môn hiệu quả và an toàn.

Rò hậu môn là bệnh lý phức tạp đòi hỏi chẩn đoán chính xác và phương pháp điều trị phù hợp để tránh tái phát và biến chứng. Việc phát hiện sớm cùng với sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và bệnh nhân trong quá trình điều trị sẽ mang lại kết quả tốt nhất. Tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và theo dõi định kỳ sau điều trị là yếu tố then chốt giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Theo dõi Yumangel để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích các bệnh về hậu môn, dạ dày và tiêu hóa.