Cách đặt ống thông Sonde hậu môn và những lưu ý cần nhớ

Đặt ống thông hậu môn (hay còn gọi là sonde hậu môn) là thủ thuật y tế được ứng dụng rộng rãi hiện nay đối với các bệnh nhân gặp khó khăn trong việc đi ngoài hoặc cần dẫn lưu khí và phân. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về kỹ thuật này, đối tượng áp dụng và những rủi ro tiềm ẩn. Trong bài viết này, Yumangel sẽ cung cấp thông tin đầy đủ về quy trình đặt sonde hậu môn, cách chăm sóc và những khuyến nghị mới nhất từ các chuyên gia y tế.

I – Ống thông hậu môn là gì?

Ống thông hậu môn (Sonde hậu môn) là một dụng cụ y tế chuyên dụng được đưa vào hậu môn để dẫn lưu khí và phân ra ngoài, giúp giảm áp lực trong hệ tiêu hóa. Đây là một biện pháp hỗ trợ quan trọng trong điều trị các bệnh lý đường ruột.

Sonde hậu môn   

Ống thông Sonde hậu môn hiện đại thường được chế tạo từ vật liệu silicone mềm hoặc polyvinyl cao cấp. Những vật liệu này có khả năng kháng khuẩn tốt, hạn chế kích ứng và giảm đáng kể nguy cơ biến chứng nhiễm khuẩn cũng như tổn thương niêm mạc so với các loại sonde cũ.

II – Đối tượng được chỉ định và chống chỉ định

Ai nên sử dụng ống thông hậu môn?

Đối tượng được chỉ định đặt sonde hậu môn gồm có:

• Bệnh nhân chướng bụng, đầy hơi: Những trường hợp như ăn không tiêu, viêm tụy cấp, liệt ruột cần được dẫn lưu khí để giảm áp lực
• Bệnh nhân tiêu chảy nặng: Đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày, cần kiểm soát và theo dõi
• Bệnh nhân bất động: Những người đang chạy thận liên tục, chạy tim phổi nhân tạo ECMO không thể tự kiểm soát được việc đi ngoài
• Chuẩn bị can thiệp y tế: Để tháo lồng ruột ở trẻ em hoặc chuẩn bị cho các thủ thuật khác

Đối tượng được chỉ định đặt ống thông hậu môn

Ai không nên sử dụng ống thông hậu môn?

Các trường hợp chống chỉ định tuyệt đối:

• Tổn thương nghiêm trọng ở hậu môn và trực tràng
• Bệnh nhân ung thư trực tràng, polyp trực tràng
• Xuất huyết đường tiêu hóa dưới đang diễn ra
• Bệnh nhân bị trĩ nặng
• Viêm ruột cấp tính, tắc xoắn ruột
• Bệnh nhân mắc thương hàn

Lưu ý quan trọng: Việc đặt ống thông Sonde hậu môn chỉ được thực hiện khi có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối không tự ý sử dụng tại nhà để tránh nguy cơ biến chứng nghiêm trọng như thủng ruột, nhiễm khuẩn đa kháng thuốc hoặc làm nặng thêm bệnh lý nền.

III – Sử dụng ống thông hậu môn lâu có tốt không?

Việc đặt ống thông hậu môn trong thời gian kéo dài tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Các nghiên cứu từ Gastroenterology & Hepatology (2023) đã chỉ ra những biến chứng chính bao gồm:

• Loét niêm mạc: Do ma sát liên tục giữa ống thông và thành ruột
• Viêm tấy quanh hậu môn: Hậu môn bị sưng, gây đau đớn và khó chịu cho bệnh nhân
• Nhiễm khuẩn đa kháng: Đặc biệt nguy hiểm với những chủng vi khuẩn kháng thuốc
• Nguy cơ thủng ruột: Biến chứng hiếm nhưng có thể đe dọa tính mạng

Do đó, thời gian lưu ống thông thường không nên vượt quá 24 – 48 giờ liên tục, trừ khi có chỉ định đặc biệt và được theo dõi chặt chẽ tại cơ sở y tế có chuyên môn.

IV – Quy trình kỹ thuật đặt sonde hậu môn

Chuẩn bị trước thủ thuật

• Sử dụng ống thông mềm, kích thước phù hợp (thường 16-22 Fr cho người lớn)
• Ưu tiên ống thông một lần sử dụng để đảm bảo vô k균
• Sát khuẩn kỹ vùng hậu môn trước thủ thuật

Các bước thực hiện

Bước 1: Đặt bệnh nhân nằm nghiêng về bên trái, chân dưới duỗi thẳng và chân trên co vào bụng để tạo tư thế thuận lợi nhất.

Bước 2: Lót tấm nilon ở phía dưới mông của bệnh nhân để đảm bảo vệ sinh.

Bước 3: Bôi trơn cẩn thận khoảng 1-5 cm đầu ống thông bằng gel bôi trơn y tế (K-Y gel hoặc Parafin).

Bước 4: Thực hiện thăm khám hậu môn – trực tràng bằng tay để phát hiện các bất thường như lỗ rò hậu môn, khối u hoặc tổn thương khác.

Bước 5: Sử dụng tay banh nhẹ nhàng hai bên hậu môn, đồng thời hướng dẫn bệnh nhân rặn nhẹ để từ từ đưa ống thông vào.

Bước 6: Cố định ống thông hậu môn bằng băng dính y tế đúng kỹ thuật.

Nguyên tắc an toàn

• Dừng ngay lập tức nếu gặp sự cản trở hoặc vướng mắc khi đưa ống thông vào
• Rút ống thông ngay nếu bệnh nhân kêu đau hoặc xuất hiện chảy máu
• Hạn chế động tác thô bạo để phòng ngừa thủng trực tràng
• Theo dõi sát sao sau thủ thuật, báo ngay cho nhân viên y tế nếu có dấu hiệu đau tăng, chảy máu hoặc sốt

V – Cách chăm sóc hậu môn sau khi đặt ống thông

Sau khi đặt ống thông hậu môn, người bệnh khi được xuất hiện nên hỏi bác sĩ về khoảng thời gian an toàn để quay trở lại với các hoạt động như bơi lội, tập thể dục, quan hệ tình dục…Đối với những bệnh nhân phải đặt sonde hậu môn trong thời gian dài thì cần quan tâm về cách tháo lắp, thay thế và cách chăm sóc người bệnh đang đặt sonde hậu môn. Cụ thể là:

Vệ sinh đúng cách, đảm bảo dinh dưỡng cho người đặt ống thông

Hướng dẫn chăm sóc hàng ngày

Vệ sinh cá nhân:

• Rửa nhẹ nhàng vùng da hậu môn nơi có ống thông bằng nước ấm và xà phòng y tế mỗi ngày
• Vệ sinh tay sạch sẽ bằng xà phòng diệt khuẩn hoặc dung dịch chuyên dụng trước và sau khi tiếp xúc với ống thông

Chăm sóc dinh dưỡng:

• Tăng cường bổ sung chất xơ qua ngũ cốc nguyên hạt, hoa quả tươi, rau xanh
• Uống đủ nước để phòng ngừa táo bón
• Tuân thủ chế độ ăn theo chỉ định của bác sĩ

Bảo quản ống thông:

• Tránh để ống thông bị gấp khúc hoặc cong
• Không tự ý di chuyển hoặc điều chỉnh vị trí ống thông

Theo dõi và cảnh báo

Các dấu hiệu cần báo ngay cho bác sĩ:

• Đau tăng đột ngột hoặc liên tục
• Xuất hiện dịch rỉ bất thường có mùi hôi
• Sốt cao, ớn lạnh
• Khó chịu nghiêm trọng quanh vùng hậu môn
• Chảy máu bất thường

Lưu ý đặc biệt: Tuyệt đối không tự ý tháo lắp hoặc thay thế ống thông tại nhà khi chưa có hướng dẫn cụ thể từ nhân viên y tế có chuyên môn.

VI – Câu hỏi thường gặp

1. Đặt ống thông Sonde hậu môn có gây đau không?

Thủ thuật này có thể gây cảm giác khó chịu nhẹ ban đầu, nhưng thường không quá đau đớn nếu được thực hiện đúng kỹ thuật với ống thông mềm và bôi trơn đầy đủ. Cảm giác khó chịu sẽ giảm dần sau khi ống thông được đặt ổn định.

2. Thời gian sử dụng ống thông tối đa là bao lâu?

Theo khuyến nghị y khoa hiện tại, thời gian lưu ống thông không nên vượt quá 24-48 giờ liên tục để minimalize nguy cơ nhiễm khuẩn và loét niêm mạc. Trong trường hợp đặc biệt cần lưu lâu hơn, phải có sự theo dõi chặt chẽ của đội ngũ y tế.

3. Những biến chứng nào cần đặc biệt lưu ý?

Các biến chứng chính bao gồm chảy máu hậu môn, đau vùng hậu môn, nhiễm trùng, viêm tấy và trong trường hợp hiếm gặp là thủng ruột. Bất kỳ dấu hiệu bất thường nào cũng cần được báo cáo ngay cho nhân viên y tế.

4. Ai tuyệt đối không được đặt ống thông Sonde hậu môn?

Những bệnh nhân có tổn thương trực tràng nghiêm trọng, ung thư đường tiêu hóa, viêm ruột cấp tính, hoặc có các chống chỉ định rõ ràng khác theo đánh giá của bác sĩ chuyên khoa.

5. Có thể thực hiện thủ thuật này tại nhà không?

Tuyệt đối không. Đây là thủ thuật y tế chuyên nghiệp đòi hỏi kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và trang thiết bị y tế đầy đủ. Việc tự thực hiện tại nhà có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng.

Đặt ống thông hậu môn là một thủ thuật y tế quan trọng và hiệu quả trong điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa, tuy nhiên cần được thực hiện một cách chuyên nghiệp và an toàn. Việc hiểu rõ các chỉ định, quy trình thực hiện, cách chăm sóc và những rủi ro tiềm ẩn sẽ giúp bệnh nhân và người nhà có sự chuẩn bị tốt nhất cho quá trình điều trị.