Nhiều bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích đau bụng quằn quại sau mỗi bữa ăn. Nguyên nhân chính nằm ở loại thực phẩm được tiêu thụ hằng ngày. Một số món ăn tưởng chừng vô hại lại có thể khiến ruột co bóp quá mức. Do đó, tìm hiểu hội chứng ruột kích thích không nên ăn gì là bước quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh.
Mục lục
I. Hội chứng ruột kích thích là gì?
Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome – IBS) là một rối loạn mạn tính của đường tiêu hóa, chủ yếu tại đại tràng. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng rối loạn vận động và nhạy cảm quá mức của ruột, gây ra các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai.
Bệnh thường chịu ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống và căng thẳng tâm lý. Mặc dù không nguy hiểm, IBS gây khó chịu và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày. Vì vậy, để kiểm soát triệu chứng tốt hơn, người mắc hội chứng ruột kích thích nên chú ý đến chế độ ăn uống – đặc biệt là tránh một số thực phẩm có thể làm tình trạng nặng thêm.
II. Hội chứng ruột kích thích không nên ăn gì?
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát triệu chứng của hội chứng ruột kích thích (IBS). Một số loại thực phẩm có thể kích thích ruột co bóp mạnh hơn, gây rối loạn đại tiện. Vậy hội chứng ruột kích thích không nên ăn gì?
1. Đồ ăn cay nóng
Những gia vị cay nóng như tiêu, ớt, mù tạt…giúp làm tăng hương vị hấp dẫn cho món ăn. Tuy nhiên, tiêu thụ những gia vị này cũng đồng nghĩa với việc đường ruột bị kích thích, dẫn đến tăng tiết acid và co thắt quá mức khiến triệu chứng của hội chứng ruột kích thích trở nặng hơn.
2. Đồ ăn nhanh, chế biến sẵn
Những đồ ăn nhanh và chế biến sẵn như pizza, khoai tây chiên, gà rán hay xúc xích… chứa nhiều dầu mỡ và chất bảo quản không tốt cho hệ tiêu hóa.
Nếu ăn quá nhiều và thường xuyên sẽ tạo áp lực lớn đè nén lên dạ dày. Không chỉ vậy, ruột phải co bóp và hoạt động nhiều hơn để tiêu hóa thức ăn. Điều này gây cảm giác chướng bụng, khó chịu hoặc dẫn đến rối loạn tiêu hóa.
3. Thực phẩm cứng
Thực phẩm cứng hoặc không được nấu nhừ gây áp lực lên dạ dày và làm nghiêm trọng hơn những tổn thương ở niêm mạc ruột. Hoạt động tiêu hóa gặp khó khăn dẫn đến khó tiêu, chướng bụng và đầy hơi.
Do đó, khi mắc hội chứng ruột kích thích, bạn nên chế biến thức ăn dưới dạng cắt nhỏ và nấu chín mềm để hệ quá trình tiêu hóa thức ăn dễ dàng và thuận lợi hơn.
4. Các loại thịt đỏ
Thịt đỏ là đáp án tiếp theo cho câu hỏi người mắc hội chứng ruột kích thích kiêng ăn gì. Một số loại thịt đỏ người bệnh không nên ăn khi mắc hội chứng ruột kích thích như: thịt cừu, thịt dê, thịt bò…
Lý do là vì hàm lượng protein trong thịt đỏ khá cao, để tiêu hóa được dạ sẽ phải làm việc rất nhiều nên có thể khiến các triệu chứng bệnh ruột kích thích trở nên trầm trọng.
5. Những món ăn tái, sống
Người mắc hội chứng ruột kích thích cũng không nên ăn các món ăn sống như tiết canh, gỏi cá, sushi…
Vì thức ăn chưa được nấu chín tiềm ẩn vô số vi khuẩn, ký sinh trùng gây bệnh lý trên đường tiêu hóa. Tiêu thụ món ăn tái sống sẽ khiến triệu chứng đau bụng và khó chịu thêm trầm trọng hơn.
6. Sữa và chế phẩm từ sữa động vật
Người mắc hội chứng ruột kích thích kèm không dung nạp Lactose không nên uống sữa và tiêu thụ các sản phẩm từ sữa động vật.
Vì hệ tiêu hóa không có enzyme phân giải loại đường này nên sữa sẽ được đưa thẳng đến ruột già. Quá trình lên men ở ruột già tạo ra chất khí và đây cũng được là nguồn thức ăn giúp vi sinh vật phát triển. Do vậy, nếu uống sữa bò có thể gây đau bụng.
7. Thực phẩm chứa nhiều đường
Ngoài sữa và các sản phẩm từ sữa, người mắc hội chứng ruột kích thích cũng không nên nên ăn các món ăn có hàm lượng đường cao như nước ngọt, bánh ngọt, mứt, bánh quy, hoa quả đóng hộp, hoa quả sấy khô, kẹo, phô mai…
Tiêu thụ những thực phẩm kể trên có thể khiến tình trạng tiêu chảy, táo bón, đầy hơi của hội chứng ruột kích thích trở nặng.
8. Thực phẩm chứa nhiều gluten
Gluten là một nhóm protein được tìm thấy trong ngũ cốc gồm lúa mì, lúa mạch đen và lúa mạch, có thể gây ra vấn đề cho một số người bị hội chứng ruột kích thích.
9. Đậu và các loại đậu
Đậu, đậu Hà Lan và đậu lăng là nguồn thực phẩm cung cấp chất xơ và protein tuyệt vời, nhưng lại có thể gây ra các triệu chứng hội chứng ruột kích thích. Trong các loại đậu chứa oligosaccharide – hợp chất này có khả năng chống lại sự tiêu hóa của các enzym đường ruột.
Ngoài ra, các loại đậu còn làm tăng khối lượng phân gây táo bón và tăng triệu chướng bụng, co cứng bụng, đầy hơi.
10. Bia rượu, thức uống có cồn
Bia rượu và thức uống có cồn nếu dùng liên tục với lượng nhiều sẽ ức chế vi sinh vật, làm tổn thương niêm mạc đường ruột và gây hại cho sức khỏe. Bên cạnh đó, còn gây rối loạn nhu động ruột, nôn ói, ợ chua, tiêu chảy, thậm chí là viêm loét và xuất huyết ống tiêu hóa.
Chính vì vậy, nếu bạn đang thắc mắc hội chứng ruột kích thích nên kiêng ăn gì thì nên tránh xa bia rượu và đồ uống có cồn.
11. Đồ uống có caffein
Một số đồ uống chứa caffein như cà phê, nước ngọt, nước tăng lực… có thể là tác nhân gây ra hội chứng ruột kích thích.
Caffeine có khả năng tăng hoạt động co bóp đường tiêu hóa, dẫn đến tăng nhu động ruột gây tình trạng đi ngoài phân lỏng. Đáng nói, uống nhiều caffeine còn kích thích cơ thể tăng tiết hormone gastrin, làm tăng tiết axit dịch vị khiến dạ dày phải co bóp nhiều hơn.
Tóm lại, người bị hội chứng ruột kích thích nên tránh các thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, chế biến sẵn, thịt đỏ, đồ ngọt, đồ uống có cồn, caffeine và nhóm thực phẩm khó tiêu như sữa, đậu, gluten. Kiểm soát chế độ ăn là yếu tố quan trọng giúp giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng sống.
| Mách bạn: hội chứng ruột kích thích nên ăn gì |
III. Lưu ý khác cho người mắc hội chứng ruột kích thích khi ăn uống
Bên cạnh việc tìm hiểu người bị hội chứng ruột kích thích kiêng ăn gì và nên ăn gì, người bệnh cũng cần tuân thủ một số nguyên tắc và lưu ý dưới đây trong chế độ ăn uống hàng ngày:
- Không nên để bụng quá đói: Vì sẽ gây kích thích dạ dày và không tốt cho tiêu hóa.
- Hạn chế ăn quá nhiều vào một bữa: Vì sẽ áp lực cho dạ dày và khó tiêu hóa. Nên chia nhỏ thành 5-6 bữa/ngày thay vì ăn 3 bữa/ngày.
- Tuân thủ nguyên tắc ăn chín uống sôi: Không ăn thực phẩm sống hoặc tái để tránh bị nhiễm khuẩn gây hại.
- Nên ăn chậm, nhai kỹ: Để giúp tiêu hóa thức ăn dễ dàng hơn, hạn chế nuốt hơi, giảm đầy bụng và chướng bụng.
- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm từ khâu mua, chế biến khâu nấu nướng, tránh tình trạng vi khuẩn có hại xâm nhập và tấn công gây hại cho hệ tiêu hóa cũng như sức khỏe.
- Ưu tiên chế biến thức ăn dạng hấp, luộc: Không nên chế biến thường xuyên dưới dạng chiên xào để hạn chế dầu mỡ gây khó tiêu, đầy bụng.
- Ăn uống đa dạng: Để đảm bảo cung cấp đủ các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, hỗ trợ tăng đề kháng và hệ miễn dịch cải thiện tình trạng bệnh. Không nên ăn uống kiêng khem quá mức khiến cơ thể bị thiếu hụt dinh dưỡng.
IV. Một số câu hỏi thường gặp
1. Hội chứng ruột kích thích có nên ăn sữa chua không?
Câu trả lời là có. Vì sữa chua chứa nhiều lợi khuẩn tốt cho hệ tiêu hóa. Bạn nên ăn sữa chua hàng ngày từ 1-2 để cải thiện và cân bằng hệ vi sinh trong đường ruột, từ đó hạn chế hiện tượng tiêu chảy và táo bón.
Tuy nhiên, để tránh nạp quá nhiều đường vào cơ thể, bạn nên ăn sữa chua không đường hoặc ít đường.
2. Hội chứng ruột kích thích có nên ăn hải sản không?
Bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích vẫn có thể ăn hải sản bình thường nhưng cần chú ý lựa chọn loại hải sản vừa giàu dinh dưỡng vừa tốt cho sức khỏe hệ tiêu hóa. Ví dụ như:
- Cá hồi: Giàu acid béo Omega-3 – đây là chống viêm nhiễm giúp bảo vệ niêm mạc đường ruột.
- Một số loại cá khác như: Cá trích, cá thu, cá thịt trắng…
3. Hội chứng ruột kích thích có nên uống sữa không?
Người bị hội chứng ruột kích thích kèm chứng không dung nạp Lactose không nên uống sữa và các sản phẩm chế biến từ sữa động vật. Vì hệ tiêu hóa không có enzyme phân giải loại đường này nên sữa sẽ đi thẳng đến ruột già gây đau bụng.
Thay vì uống sữa động vật, người mắc hội chứng ruột kích thích có thể uống sữa được làm từ các loại hạt như: ngô, gạo, đậu nành, vừng, đỗ đen, đỗ đỏ…
4. Ruột kích thích đau ở đâu?
Đau bụng trong hội chứng ruột kích thích thường xuất hiện ở vùng bụng dưới, đặc biệt là quanh rốn hoặc hố chậu hai bên. Cơn đau có thể âm ỉ, quặn thắt hoặc co rút từng cơn, thường giảm sau khi đi ngoài. Tuy nhiên, vị trí đau có thể thay đổi giữa các lần và không cố định ở một chỗ.
5. Hội chứng ruột kích thích bao lâu thì khỏi?
Hội chứng ruột kích thích là bệnh mạn tính, chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn. Thời gian triệu chứng kéo dài khác nhau ở từng người, có thể vài tuần, vài tháng hoặc nhiều năm. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống, kiểm soát căng thẳng và dùng thuốc theo chỉ định giúp giảm triệu chứng, duy trì ổn định lâu dài, nhưng bệnh có thể tái phát khi gặp yếu tố khởi phát.
Hy vọng khi đọc đến đây, bạn đã biết người mắc hội chứng ruột kích thích không nên ăn gì để kiểm soát triệu chứng và phòng ngừa bệnh tái phát. Trường hợp bệnh vẫn tái phát và ngày càng trầm trọng, bạn nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Dược sĩ Nguyễn Thị Thu – Tốt nghiệp chuyên ngành Quản lý và cung ứng thuốc – Cao đẳng dược TW Hải Dương với 6 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực trình dược, đã thực tập, công tác tại nhiều nhà thuốc khác nhau.
