4 nhóm thuốc chính trong đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản thường có thành phần nào? Ngoài giải đáp thắc mắc này, bài viết còn điểm danh các thuốc trị trào ngược dạ dày hiệu quả và an toàn nhất cho trẻ em, người lớn và người cao tuổi. Kèm theo đó là những lưu ý để sử dụng thuốc chữa trào ngược dạ dày hiệu quả nhất và an toàn nhất. Cùng thuốc dạ dày Yumangel tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé.

I. Trào ngược dạ dày thực quản là gì?

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng axit và dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu như ợ nóng, ợ chua, đau ngực.

Khi các biện pháp thay đổi lối sống không đủ để kiểm soát, đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản do bác sĩ chỉ định trở thành một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị. Việc hiểu rõ về các loại thuốc, cơ chế tác dụng, liều lượng, hiệu quả và an toàn là rất cần thiết để đảm bảo sử dụng thuốc đúng cách và đạt kết quả tốt nhất. 

II. Tại sao cần có đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản?

Mặc dù một số triệu chứng nhẹ có thể được kiểm soát bằng thuốc không kê đơn (OTC) hoặc thay đổi lối sống, nhiều trường hợp GERD cần được chẩn đoán chính xác và điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Lý do bao gồm:

• Mức độ nghiêm trọng: GERD từ trung bình đến nặng, hoặc có biến chứng như viêm thực quản, cần các loại thuốc mạnh hơn OTC.
• Chẩn đoán chính xác: Bác sĩ cần loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự và xác định nguyên nhân gây trào ngược để lựa chọn phác đồ hiệu quả. Các phương pháp như nội soi dạ dày tá tràng có thể được chỉ định.
• Quản lý rủi ro: Thuốc kê đơn, đặc biệt là khi sử dụng dài hạn, có thể có tác dụng phụ hoặc tương tác thuốc. Bác sĩ sẽ cân nhắc lợi ích và nguy cơ, theo dõi tình trạng bệnh nhân để đảm bảo an toàn.
• Cần điều trị dài hạn: GERD thường là bệnh mãn tính, đòi hỏi liệu pháp duy trì để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Đơn thuốc giúp đảm bảo sự liên tục và phù hợp của việc điều trị.

GERD từ trung bình đến nặng, hoặc có biến chứng như viêm thực quản

III. 4 nhóm thuốc chính thường gặp trong đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Dựa trên tình trạng cụ thể của bệnh nhân, bác sĩ có thể kê đơn một hoặc kết hợp nhiều nhóm thuốc sau:

1. Thuốc ức chế bơm Proton (PPIs)

• Cơ chế tác dụng: Đây là nhóm thuốc có hiệu quả mạnh nhất, hoạt động bằng cách ức chế trực tiếp bơm proton (H+ K+ ATPase) trong tế bào thành dạ dày, ngăn chặn bước cuối cùng của quá trình sản xuất axit.
• Hiệu quả: Giảm tiết axit mạnh mẽ, giúp làm lành viêm thực quản và kiểm soát hiệu quả các triệu chứng GERD trung bình đến nặng. Một số PPI có công nghệ bào chế đặc biệt như dạng Mups (vi hạt bao tan trong ruột – ví dụ Nexium Mups) hoặc dạng phóng thích kéo dài (ví dụ Dexlansoprazole, Prilosec OTC) giúp duy trì tác dụng lâu hơn.
• Ví dụ hoạt chất & biệt dược thường kê đơn:
  • Omeprazole (Ví dụ: Prilosec, Losec, Omez)
  • Esomeprazole (Ví dụ: Nexium, Esoz, Esomeprazol STADA)
  • Lansoprazole (Ví dụ: Prevacid, Lanzor, Lansoprazol STADA)
  • Pantoprazole (Ví dụ: Protonix, Pantoloc, Panto-Denk)
  • Rabeprazole (Ví dụ: Aciphex, Pariet, Rabesta)
  • Dexlansoprazole (Ví dụ: Dexilant)
• Liều dùng & Cách dùng: Thường uống 1 lần/ngày, trước bữa ăn sáng khoảng 30-60 phút để đạt hiệu quả tối ưu. Liều lượng cụ thể và thời gian điều trị (thường 4-8 tuần hoặc dài hơn) tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ.
• An toàn & Nguy cơ dài hạn cụ thể: PPIs thường được dung nạp tốt trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, sử dụng kéo dài có liên quan đến một số nguy cơ dài hạn cụ thể như: thiếu Vitamin B12, giảm hấp thu magie, tăng nguy cơ gãy xương (do loãng xương), tăng nguy cơ nhiễm trùng đường ruột (như Clostridium difficile), viêm thận kẽ, và một số nghiên cứu gợi ý mối liên hệ với bệnh phổi hoặc sa sút trí tuệ (cần thêm bằng chứng). FDA cũng đã có những cảnh báo về việc sử dụng PPI dài hạn.

Thuốc ức chế bơm Proton (PPIs)

Yumangel gợi ý: Top 10 loại thuốc chữa trào ngược dạ dày thực quản

2. Thuốc kháng thụ thể Histamin H2 (H2RAs)

• Cơ chế tác dụng: Cạnh tranh với histamin tại thụ thể H2 trên tế bào thành dạ dày, làm giảm tiết axit, đặc biệt là vào ban đêm.
• Hiệu quả: Kém mạnh hơn PPIs nhưng có tác dụng nhanh hơn. Phù hợp cho GERD nhẹ hoặc dùng khi cần để giảm triệu chứng không thường xuyên.
• Ví dụ hoạt chất & biệt dược:
  • Famotidine (Ví dụ: Pepcid, Famotidin STADA)
  • Cimetidine (Ví dụ: Tagamet – ít dùng hơn do nhiều tương tác thuốc)
  • Lưu ý: Ranitidine (Zantac) đã bị thu hồi ở nhiều quốc gia do lo ngại về tạp chất NDMA, hiện ít được sử dụng.
• Liều dùng & Cách dùng: Thường uống 1-2 lần/ngày, trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ.
• An toàn & Tác dụng phụ: Có thể gây đau đầu, chóng mặt. Sử dụng Cimetidine dài hạn có thể gây chứng vú to ở nam giới (tác dụng phụ hiếm). Hiện tượng dung nạp thuốc (giảm hiệu quả sau một thời gian) có thể xảy ra.

Thuốc kháng thụ thể Histamin H2 (H2RAs)

3. Thuốc điều hòa nhu động ruột (Prokinetics)

• Cơ chế tác dụng: Tăng trương lực cơ thắt thực quản dưới, tăng tốc độ làm rỗng dạ dày và cải thiện nhu động thực quản, giúp đẩy dịch vị xuống ruột nhanh hơn.
• Hiệu quả: Thường được dùng phối hợp với PPIs khi bệnh nhân có triệu chứng trào ngược (ợ trớ) nhiều hoặc chậm tiêu.
• Ví dụ hoạt chất & biệt dược:
  • Metoclopramide (Ví dụ: Primperan, Metoclopramid STADA)
  • Domperidone (Ví dụ: Motilium-M – Lưu ý: Cần thận trọng về tác dụng phụ trên tim mạch)
  • Itopride (Ví dụ: Itopagi, Elthon)
• Liều dùng & Cách dùng: Thường uống trước bữa ăn 30 phút.
• An toàn & Tác dụng phụ: Metoclopramide có thể gây tác dụng phụ ngoại tháp (rối loạn vận động), buồn ngủ. Domperidone cần thận trọng ở bệnh nhân tim mạch.

Thuốc điều hòa nhu động ruột (Prokinetics)

4. Thuốc trung hòa Axit (Antacids) và Alginate

• Cơ chế tác dụng:
  • Antacids (1): Trung hòa trực tiếp axit trong dạ dày, giảm nhanh cảm giác nóng rát. Thường chứa muối Nhôm, Magie, Canxi.
  • Alginate: Tạo một lớp gel (bè) nổi lên trên dịch vị dạ dày, tạo thành hàng rào vật lý ngăn cản trào ngược lên thực quản.
• Hiệu quả: Giảm triệu chứng nhanh chóng nhưng tác dụng ngắn. Thường dùng để cắt cơn khó chịu tức thời, hoặc dùng bổ trợ trong đơn thuốc.
• Ví dụ hoạt chất & biệt dược:
  • Antacids: Maalox, Mylanta, Phosphalugel (Nhôm phosphate), Tums (Canxi carbonat).
  • Alginate: Gaviscon (Natri alginate, Natri bicarbonat, Canxi carbonat).
  • Kết hợp: Yumangel (Almagate), Gastropulgite (Attapulgite, Nhôm hydroxyd, Magie carbonat).
• Liều dùng & Cách dùng: Thường uống sau bữa ăn 1-3 giờ và/hoặc trước khi đi ngủ, hoặc khi có triệu chứng.
• An toàn & Tác dụng phụ: Antacid chứa Magie có thể gây tiêu chảy, chứa Nhôm có thể gây táo bón. Cần thận trọng ở bệnh nhân suy thận.

Yumangel chứa Almagate giúp trung hòa acid dịch vị nhanh chóng

IV. Đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản cho các đối tượng đặc biệt

• Trẻ em: Việc sử dụng thuốc cần đặc biệt thận trọng cho trẻ bị trào ngược thực quản, liều lượng phải được tính toán theo cân nặng và chỉ định chặt chẽ từ bác sĩ chuyên khoa nhi. PPIs (như Esomeprazole, Omeprazole) hoặc H2RAs (như Famotidine) có thể được cân nhắc trong trường hợp cần thiết. Ưu tiên các biện pháp không dùng thuốc trước.
• Phụ nữ mang thai: An toàn cho thai nhi là ưu tiên hàng đầu. Các loại thuốc trị trào ngược dạ dày tốt nhất và an toàn nhất cho mẹ bầu thường được bác sĩ chỉ định đó là: Thuốc dạ dày chữ Y – Yumangel, Yumangel F, Prilosec OTC, Sucralfate, Pantoprazole, Metoclopramide, Lansoprazol, Gaviscon, thuốc chữa trào ngược thực quản Pepsane…

Thuốc dạ dày Yumangel F

V. Lưu ý quan trọng khi sử dụng đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Để đảm bảo hiệu quả và an toàn tối ưu khi sử dụng thuốc theo đơn:

• Tuân thủ tuyệt đối chỉ định: Chỉ sử dụng thuốc khi có đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản từ bác sĩ. Không tự ý mua hoặc dùng thuốc của người khác.
• Đúng liều, đúng giờ, đủ thời gian: Uống thuốc theo đúng liều lượng và thời gian bác sĩ hướng dẫn. Không tự ý tăng/giảm liều hoặc ngưng thuốc đột ngột ngay cả khi triệu chứng cải thiện, trừ khi có ý kiến bác sĩ.
• Đọc kỹ hướng dẫn: Nắm rõ cách dùng, tác dụng phụ có thể gặp và các chống chỉ định (ví dụ chống chỉ định đặc hiệu như Misoprostol ở phụ nữ mang thai).
• Thông báo cho bác sĩ: Báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc (kể cả OTC, thảo dược) và thực phẩm chức năng bạn đang dùng để tránh tương tác thuốc (ví dụ PPI có thể tương tác với Clopidogrel – Plavix). Thông báo tiền sử dị ứng và các bệnh lý khác (gan, thận, tim mạch).

Thăm khám bác sĩ kịp thời tránh triệu chứng trào ngược nghiêm trọng hơn

• Theo dõi tác dụng phụ: Nếu gặp bất kỳ triệu chứng bất thường nào trong quá trình dùng thuốc, hãy liên hệ ngay với bác sĩ.
• Tái khám định kỳ: Đi khám lại theo lịch hẹn để bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị, điều chỉnh đơn thuốc nếu cần và theo dõi các nguy cơ dài hạn cụ thể nếu dùng thuốc kéo dài.
• Kết hợp thay đổi lối sống: Thuốc giúp kiểm soát triệu chứng nhưng thường không giải quyết nguyên nhân gốc rễ (đặc điểm riêng). Việc duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống khoa học (tránh thức ăn cay nóng, dầu mỡ, chua, rượu bia, cà phê, thuốc lá), không nằm ngay sau ăn, kê cao đầu giường khi ngủ… là rất quan trọng để hỗ trợ điều trị và giảm phụ thuộc vào thuốc.
• Nguồn gốc thuốc: Sử dụng thuốc có nguồn gốc rõ ràng, từ các nhà sản xuất uy tín, mua tại nhà thuốc đạt chuẩn GPP để đảm bảo chất lượng.

VI. Khi đơn thuốc không đủ hiệu quả

Đôi khi, dù đã tuân thủ đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản và thay đổi lối sống, triệu chứng GERD vẫn không được kiểm soát hoàn toàn. Trong những trường hợp này, bác sĩ có thể xem xét:

• Thay đổi loại thuốc hoặc phối hợp thuốc.
• Thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên sâu (đo pH-trở kháng thực quản 24 giờ, đo áp lực nhu động thực quản).
• Cân nhắc các phương pháp can thiệp khác như phẫu thuật nội soi (ví dụ phẫu thuật Nissen, thủ thuật TIF – phương pháp điều trị ít phổ biến hơn).

Đơn thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản là công cụ quan trọng giúp kiểm soát bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho nhiều bệnh nhân. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần dựa trên chẩn đoán và chỉ định chính xác từ bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

Hiểu rõ về cơ chế tác dụng, liều lượng, hiệu quả, an toàn và các nguy cơ tiềm ẩn của từng loại thuốc, kết hợp với tuân thủ điều trị và thay đổi lối sống lành mạnh, là chìa khóa để quản lý GERD thành công và lâu dài. Đừng ngần ngại trao đổi với bác sĩ nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về đơn thuốc của mình.

Có thể bạn quan tâm:

• Thuốc đông y trào ngược dạ dày hiệu quả
• Đơn thuốc loét dạ dày tá tràng mới nhất theo Bộ Y Tế