Đau hậu môn là bị gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Đau hậu môn là vấn đề tưởng nhỏ nhưng lại gây ra nhiều phiền toái và bất tiện trong đời sống hàng ngày. Có khi chỉ là cảm giác nhức âm ỉ, khi lại là cơn co thắt dữ dội mỗi lần đi cầu. Vậy đau hậu môn là bị gì? Có nguy hiểm không? Hãy cùng Yumangel tìm hiểu chi tiết trong bài viết.

I. Đau hậu môn là bị gì?

Theo thống kê của Hiệp hội Đại tràng – Hậu môn Việt Nam năm 2024, có đến 78% người Việt trưởng thành từng trải qua ít nhất một lần đau hậu môn trong đời. Tuy nhiên, chỉ 23% trong số đó biết chính xác nguyên nhân và cách xử lý đúng cách.

“Tôi đã phải chịu đựng cơn đau nhói mỗi lần đi vệ sinh suốt 2 tuần, không dám nói với ai vì ngại. Chỉ đến khi chảy máu nhiều, tôi mới quyết định đi khám và phát hiện bị nứt hậu môn cấp tính” – chị Linh (32 tuổi, Hà Nội) chia sẻ.

Đau hậu môn là cảm giác đau, khó chịu xuất hiện tại khu vực xung quanh hậu môn. Cơn đau có thể xảy ra dưới nhiều hình thức khác nhau, từ đau nhẹ, âm ỉ đến đau nhói hoặc đau dữ dội. Cơn đau này có thể kéo dài trong thời gian ngắn hoặc dai dẳng, thậm chí khiến người bệnh cảm thấy bất tiện trong sinh hoạt hàng ngày. 

Tuy nhiên, đau hậu môn có thể chỉ là triệu chứng của một vấn đề nhẹ như táo bón hoặc vệ sinh không đúng cách, nhưng đôi khi cũng có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng cần được điều trị kịp thời.

II. Triệu chứng đau hậu môn

Cơn đau hậu môn có thể âm ỉ, nhói buốt hoặc dữ dội tùy theo nguyên nhân và tình trạng cụ thể. Nhiều người chỉ cảm thấy khó chịu nhẹ ban đầu, nhưng nếu không để ý, tình trạng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến:

2.1. Dấu hiệu

• Đau rát khi đi đại tiện: Là biểu hiện thường gặp nhất, đặc biệt ở người bị nứt hậu môn hoặc trĩ ngoại. Cơn đau có thể xuất hiện ngay sau khi đi vệ sinh và kéo dài vài phút đến vài giờ.
• Đau nhói hậu môn: Cảm giác như có vật nhọn đâm, thường xuất hiện trong trường hợp nứt hậu môn cấp tính hoặc viêm nhiễm.
• Đau âm ỉ hoặc đau thắt: Người bệnh có thể cảm thấy đau liên tục, kèm cảm giác căng tức ở vùng hậu môn – thường gặp trong áp xe hậu môn hoặc rò hậu môn.
• Đau khi ngồi hoặc vận động: Người bệnh có thể bị đau hậu môn khi ngồi lâu, nhất là khi vùng hậu môn đang bị viêm, sưng, có khối trĩ hoặc áp xe.
• Đau lan từ vùng chậu xuống hậu môn: Một số trường hợp như bị đau hậu môn sau khi quan hệ hoặc đau do co thắt sàn chậu có thể gây cảm giác lan tỏa.
• Ngứa và đau nhẹ về đêm: Ở trẻ em hoặc người lớn bị giun kim, thường có biểu hiện ngứa hậu môn và đau âm ỉ vào ban đêm, gây khó ngủ và mệt mỏi.

2.2. Khi nào triệu chứng đau hậu môn trở nên nguy hiểm?

Đâu hậu môn khong phải căn bệnh ảnh hưởng đến sức khỏe tuy nhiên nếu gặp các triệu chứng bất thường dưới đây, bệnh cần thăm khám sớm nếu gặp các dấu hiệu dưới đây:

• Cơn đau kéo dài trên 3 ngày, không có dấu hiệu thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc điều trị tại nhà.
• Chảy máu nhiều, máu đỏ tươi hoặc máu lẫn trong phân, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo trĩ độ nặng, polyp, hoặc khối u hậu môn.
• Xuất hiện khối lạ quanh hậu môn không tự co lại, có thể là trĩ sa hoặc u bướu.
• Sốt cao, sưng tấy quanh hậu môn, chảy mủ, có thể là dấu hiệu cảnh báo của áp xe hậu môn cần được xử lý y tế gấp.
• Sụt cân, mệt mỏi kéo dài, chán ăn, đây có thể là triệu chứng toàn thân liên quan đến ung thư hậu môn hoặc bệnh lý đường tiêu hóa nặng khác.

3. Nguyên nhân gây đau hậu môn

Tình trạng đau hậu môn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau và cảnh báo nhiều bệnh lý khác nhau. Dưới đây là 9 nguyên nhân chính

3.1. Vệ sinh không đúng cách

Vệ sinh vùng hậu môn không đúng cách – như dùng giấy vệ sinh quá thô, lau mạnh tay hoặc không làm sạch kỹ sau khi đi vệ sinh – có thể gây kích ứng, viêm da và đau nhẹ. Tình trạng này thường gặp ở cả người lớn và trẻ đau hậu môn về đêm do vệ sinh chưa kỹ. Đây là nguyên nhân phổ biến nhưng dễ khắc phục.

3.2. Trĩ 

Trĩ là nguyên nhân hàng đầu gây đau hậu môn, chiếm tới 40% ca. Trĩ là bệnh lý khá phổ biến gây đau, ngứa và chảy máu hậu môn, nhất là khi đi đại tiện.

• Trĩ nội thường không gây đau rõ rệt nhưng dễ gây chảy máu. Có thể sa ra ngoài khi rặn
• Trĩ ngoại gây đau rõ, đặc biệt khi ngồi lâu hoặc vận động. Có thể hình thành cục máu đông

Trong một vài trường hợp, phụ nữ thường than phiền bị đau hậu môn khi đến tháng, nguyên nhân có thể do tình trạng trĩ nặng hơn trong kỳ kinh nguyệt.

3.3. Nứt hậu môn

Nứt hậu môn là nguyên nhân của 25% ca đau hậu môn.

Nứt hậu môn là các vết rách nhỏ ở lớp niêm mạc, gây cảm giác đau nhói khi đi tiêu và kéo dài 30 phút – 2 giờ, chảy máu ít. Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh dễ gặp tình trạng này do áp lực lên vùng chậu, gây đau hậu môn khi mang thai hoặc đau hậu môn sau sinh. Bệnh cũng khiến nhiều người cảm thấy e ngại mỗi lần đại tiện.

3.4. Táo bón mãn tính

Táo bón kéo dài khiến việc đi đại tiện phải rặn mạnh, tạo áp lực lớn lên hậu môn. Điều này có thể dẫn đến đau rát và thậm chí nứt niêm mạc hậu môn. Người bị táo bón thường xuyên có thể gặp tình trạng đau hậu môn sau khi đi vệ sinh, đặc biệt ở phụ nữ sau sinh hoặc khi mang thai – những đối tượng dễ gặp rối loạn tiêu hóa.

3.5. Rò hậu môn / Áp xe hậu môn

Áp xe hậu môn là ổ nhiễm trùng chứa mủ nằm quanh vùng hậu môn, gây đau dữ dội, sưng đỏ, và đôi khi chảy dịch có mùi hôi. Nếu không điều trị kịp thời, áp xe có thể phát triển thành rò hậu môn – một đường hầm bất thường nối từ hậu môn ra ngoài da, khiến người bệnh đau kéo dài, khó chịu và có nguy cơ biến chứng. Đây là tình trạng nghiêm trọng, cần can thiệp y tế.

3.6. Viêm nhiễm vùng hậu môn

Nhiễm khuẩn, nấm hoặc ký sinh trùng có thể gây viêm sưng, nóng đỏ và đau hậu môn. Quan hệ tình dục không an toàn qua đường hậu môn cũng có thể gây viêm, dẫn đến bị đau hậu môn sau khi quan hệ. Viêm nhiễm nếu không điều trị kịp thời sẽ lan rộng và gây tổn thương nghiêm trọng.

3.7. Nhiễm giun kim

Giun kim là nguyên nhân phổ biến gây ngứa và đau rát hậu môn về đêm, đặc biệt ở trẻ em. Khi giun cái di chuyển ra hậu môn đẻ trứng vào ban đêm, sẽ gây kích ứng, khó chịu. Nếu không xử lý, giun có thể gây viêm nhiễm vùng hậu môn và ảnh hưởng đến giấc ngủ, sinh hoạt.

3.8. Thay đổi nội tiết tố

Nhiều phụ nữ gặp phải tình trạng đau hậu môn khi đến tháng do thay đổi nội tiết, gây tăng áp lực lên vùng chậu và hậu môn. Đau thường mang tính chất âm ỉ, kèm theo cảm giác nặng nề vùng bụng dưới. Tuy không nguy hiểm nhưng có thể gây khó chịu và ảnh hưởng sinh hoạt hàng ngày.

3.9. Khối u hậu môn (Ung thư hậu môn)

Các khối u vùng hậu môn, dù là lành tính hay ác tính, đều có thể gây đau – đặc biệt khi khối u chèn ép dây thần kinh, gây đau hậu môn kéo dài kèm theo chảy máu bất thường. Đây là nguyên nhân nghiêm trọng nhất cần được tầm soát và điều trị sớm.

Dấu hiệu cảnh báo:

• Đau kéo dài, tăng dần
• Chảy máu bất thường
• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Thay đổi thói quen đi tiêu

Ngoài các nguyên nhân phổ biến như trĩ, nứt hậu môn, áp-xe hoặc các bệnh lý khác, một số trường hợp đau hậu môn không xác định được nguyên nhân cụ thể, được gọi là đau hậu môn vô căn. Đây là tình trạng khá phổ biến nhưng ít được chú ý.

IV. Cách điều trị đau hậu môn

Sau khi đã hiểu rõ đau hậu môn là bị gì, chắc hẳn nhiều người sẽ quan tâm đến cách giảm đau và chăm sóc vùng hậu môn đang bị tổn thương. Dưới đây là một số phương pháp hữu ích mà bạn có thể tham khảo:

4.1. Điều trị tại nhà

Khi cơn đau hậu môn chưa quá nghiêm trọng hoặc người bệnh chưa thể đi khám ngay, có thể áp dụng một số biện pháp tại nhà để giảm đau tạm thời và cải thiện tình trạng. Những cách này đặc biệt hữu ích trong giai đoạn đầu hoặc với các nguyên nhân nhẹ như nứt hậu môn, táo bón, trĩ nhẹ.

• Tắm nước ấm (ngâm hậu môn):  Ngồi ngâm mông trong nước ấm khoảng 10–15 phút, 2–3 lần mỗi ngày, nhất là sau khi đi đại tiện. Việc này giúp thư giãn các cơ vòng hậu môn, giảm sưng và đau. Có thể thêm một ít muối Epsom hoặc muối tinh khiết vào nước để tăng hiệu quả kháng viêm.
• Sử dụng kem bôi giảm đau: Dùng kem có chứa lidocaine (giảm đau) hoặc hydrocortisone (giảm viêm, giảm ngứa). Thoa nhẹ quanh vùng hậu môn sau khi vệ sinh sạch sẽ, tối đa 2–3 lần/ngày. Tránh lạm dụng để không gây kích ứng da.
• Chế độ ăn uống giàu chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt và uống đủ 1.5–2 lít nước/ngày. Điều này giúp làm mềm phân, giảm táo bón và hạn chế tình trạng đau hậu môn sau khi đi vệ sinh. Có thể bổ sung thêm men vi sinh hoặc chất xơ hòa tan nếu cần.
• Vệ sinh đúng cách: Sau khi đại tiện, dùng giấy mềm hoặc rửa sạch bằng nước ấm, tránh dùng xà phòng có chất tẩy mạnh. Nếu có thể, dùng vòi xịt hoặc khăn ấm để làm sạch nhẹ nhàng. Luôn giữ vùng hậu môn khô ráo sau khi vệ sinh.

4.2. Sử dụng thuốc

Thuốc sử dụng tốt nhất nên được kê đơn và chỉ định của bác sĩ. Không tự ý mua thuốc, tự điều trị bởi có thể khiến tình trạng viêm nhiễm hậu môn trở lên nặng hơn.

• Thuốc giảm đau: Sử dụng ibuprofen hoặc paracetamol để giảm cơn đau.
• Thuốc bôi trĩ và nứt hậu môn: Sử dụng thuốc mỡ chứa hydrocortisone hoặc benzocaine giúp giảm sưng và đau.
• Thuốc nhuận tràng: Dùng thuốc nhuận tràng hoặc bổ sung chất xơ giúp làm mềm phân, giảm táo bón.

4.3. Thủ thuật y tế và phẫu thuật

Khi các biện pháp điều trị tại nhà hoặc dùng thuốc không còn hiệu quả, đặc biệt với những trường hợp nặng hoặc tái phát nhiều lần, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện các thủ thuật can thiệp y tế hoặc phẫu thuật. Một số phương pháp phổ biến bao gồm:

• Thắt trĩ bằng dây thun: Dùng dây thun để ngừng cung cấp máu đến búi trĩ, làm trĩ rụng.
• Phẫu thuật cắt trĩ: Loại bỏ búi trĩ trong trường hợp nặng.
• Điều trị áp xe hậu môn: Dẫn lưu mủ hoặc phẫu thuật để loại bỏ mô bị nhiễm trùng.
• Điều trị nứt hậu môn: Phẫu thuật khép vết nứt hoặc loại bỏ mô bị tổn thương nếu cần.

V. Một số câu hỏi thường gặp

5.1. Đau hậu môn có thể tự khỏi không?

Đau hậu môn có thể tự khỏi hay không phụ thuộc vào nguyên nhân:

• Nguyên nhân nhẹ: Nếu đau hậu môn do các vấn đề như táo bón, tiêu chảy, hoặc kích ứng nhẹ (ví dụ: do vệ sinh không đúng cách hoặc dị ứng), tình trạng này thường có thể tự cải thiện trong vài ngày đến một tuần nếu bạn điều chỉnh chế độ ăn uống (tăng chất xơ, uống đủ nước) và giữ vệ sinh vùng hậu môn tốt.
• Nguyên nhân nghiêm trọng hơn: Các vấn đề như trĩ, nứt kẽ hậu môn, áp-xe hậu môn, hoặc nhiễm trùng có thể gây đau kéo dài và thường không tự khỏi nếu không được điều trị. Những trường hợp này cần thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách, có thể bao gồm thuốc hoặc thủ thuật y tế.

5.2. Làm sao để biết đau hậu môn do trĩ hay do nứt hậu môn?

• Trĩ: Thường gây đau khi đi đại tiện, có thể có máu tươi lẫn trong phân, và thường có cảm giác ngứa hoặc sưng ở vùng hậu môn.
• Nứt hậu môn: Đau thường xuyên hơn, đặc biệt là khi đi đại tiện, kèm theo cảm giác rát hoặc xót ở vùng hậu môn.

5.3. Đau hậu môn có nguy hiểm không?

Không phải lúc nào đau hậu môn cũng là dấu hiệu của bệnh nghiêm trọng. Nhiều trường hợp đau hậu môn do các vấn đề như táo bón, trĩ hoặc nứt hậu môn, và có thể dễ dàng điều trị. Tuy nhiên, nếu đau kéo dài, có máu hoặc triệu chứng nghiêm trọng khác, bạn nên đến bác sĩ kiểm tra.

Tùy theo nguyên nhân, đau hậu môn có thể được cải thiện đơn giản bằng thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt, hoặc cần can thiệp y tế chuyên sâu. Việc hiểu đau hậu môn là bị gì cũng như chủ động khám sớm và điều trị sẽ giúp bạn không chỉ giải quyết cơn đau mà còn ngăn ngừa biến chứng lâu dài.