Cắt polyp đại tràng có mọc lại không? Bật mí cách phòng ngừa hiệu quả

Polyp đại tràng là một tổn thương lành tính nhưng tiềm ẩn nguy cơ tiến triển thành ung thư nếu không được xử lý sớm. Cắt polyp là phương pháp điều trị phổ biến và rất hiệu quả hiện nay. Tuy nhiên, câu hỏi “cắt polyp đại tràng có mọc lại không” vẫn khiến nhiều người băn khoăn. Bài viết này sẽ giúp bạn làm rõ hơn vấn đề trên.

I. Polyp đại tràng là gì?

Polyp đại tràng là những khối mô bất thường phát triển từ lớp niêm mạc bên trong đại tràng, có thể có cuống hoặc không cuống. Chúng thường có kích thước từ vài milimet đến vài centimet và hình dạng đa dạng (hình nấm, phẳng hoặc lồi). Polyp đại tràng sẽ có 3 loại phổ biến:

• Polyp tăng sản (Hyperplastic polyps): Loại này rất phổ biến và hầu như không có nguy cơ chuyển thành ung thư.
• Polyp tuyến (Adenomas): Đây là loại polyp có nguy cơ cao phát triển thành ung thư. Khoảng 2/3 số polyp được phát hiện khi nội soi là polyp tuyến. Kích thước polyp càng lớn, nguy cơ ung thư càng cao.
• Polyp viêm: Thường gặp ở bệnh nhân viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn.

II. Khi nào cần cắt polyp đại tràng?

Việc được chỉ định cắt polyp đại tràng là cần thiết để phòng ngừa ung thư. Bác sĩ thường chỉ định cắt polyp khi nội soi đại tràng nếu phát hiện các trường hợp sau:

• Polyp có kích thước lớn: Các polyp có kích thước từ 1 cm trở lên được xem là có nguy cơ cao hơn và thường được khuyến nghị cắt bỏ.
• Polyp tuyến (Adenomas): Do có khả năng phát triển thành ung thư, tất cả các polyp tuyến đều được khuyến cáo cắt bỏ, bất kể kích thước.
• Polyp gây ra triệu chứng: Mặc dù hầu hết polyp không gây triệu chứng, nhưng nếu chúng gây chảy máu, đau bụng, hoặc khiến người bệnh gặp khó khăn khi đi đại tiện, việc cắt bỏ sẽ giúp giải quyết vấn đề này.
• Tầm soát định kỳ: Khi nội soi đại tràng định kỳ, nếu bác sĩ phát hiện polyp, họ thường sẽ cắt bỏ ngay để ngăn ngừa ung thư trong tương lai.

Việc quyết định cắt polyp sẽ do bác sĩ đưa ra dựa trên kích thước, loại polyp và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Quá trình cắt polyp thường được thực hiện ngay trong lúc nội soi. Sau khi cắt, polyp sẽ được gửi đi xét nghiệm mô bệnh học để xác định chính xác loại polyp và mức độ nguy hiểm của chúng.

III. Cắt polyp đại tràng có mọc lại không?

1. Khả năng tái phát của polyp sau khi cắt

Polyp có khả năng mọc lại, đây là một trong những lý do chính khiến việc tầm soát và nội soi định kỳ rất quan trọng. 

Các nghiên cứu cũng chỉ ra tỷ lệ tái phát của polyp tuyến (adenomas) là khá cao, khoảng 30-50% trong vòng 3 năm sau khi cắt. Các yếu tố làm tăng nguy cơ tái phát polyp đại tràng phải kể đến:

• Số lượng và kích thước polyp ban đầu: Càng nhiều polyp và kích thước càng lớn, nguy cơ tái phát càng cao.
• Loại polyp: Polyp tuyến (adenomas) có nguy cơ tái phát cao hơn nhiều so với polyp tăng sản (hyperplastic polyps).
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người thân mắc ung thư đại tràng hoặc polyp, nguy cơ tái phát của bạn cũng sẽ cao hơn.
• Tuổi tác và giới tính: Tuổi cao và giới tính nam được xem là yếu tố nguy cơ.

2. Thời gian tái phát phổ biến

• Tái phát sớm (trong 1-3 năm): Tình trạng này thường gặp ở những người có yếu tố nguy cơ cao hoặc những trường hợp cắt không triệt để. Đây là lý do vì sao bác sĩ thường khuyên tái khám nội soi trong vòng 1-3 năm sau khi cắt polyp.
• Tái phát muộn (>5 năm): Đây là hiện tượng polyp mới hình thành do các yếu tố nguy cơ vẫn tồn tại và tác động lâu dài. Việc tái khám định kỳ sau 5 năm hoặc lâu hơn là cần thiết để phát hiện và xử lý kịp thời.

Cắt polyp không đồng nghĩa là hết bệnh vĩnh viễn. Đây chỉ là một bước trong quá trình phòng ngừa và kiểm soát nguy cơ ung thư đại tràng. Sau khi cắt polyp, bệnh nhân cần tái khám đúng lịch mà bác sĩ đã chỉ định, để kịp thời phát hiện và loại bỏ những polyp mới nếu chúng xuất hiện. Song song đó, hãy duy trì lối sống lành mạnh, ăn nhiều rau xanh, thực phẩm giàu chất xơ, hạn chế thịt đỏ để hỗ trợ bảo vệ sức khỏe đại tràng lâu dài.

IV. Làm gì để ngăn ngừa polyp đại tràng tái phát?

Ngăn ngừa polyp đại tràng tái phát bệnh nhân cần chiến lược tổng thể kết hợp chế độ ăn, sinh hoạt, tầm soát y tế và điều trị bệnh nền. Dưới đây là các nhóm giải pháp chính.

1. Thay đổi chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống của người bệnh cần tăng  cường chất xơ. Chất xơ giúp giảm thời gian phân tiếp xúc với niêm mạc ruột, giảm nguy cơ hình thành tế bào bất thường. Ngược lại, thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn chứa nitrosamine và chất béo bão hòa, đây là những yếu tố được WHO xếp vào nhóm nguy cơ gây ung thư đại trực tràng. Bạn nên:

• Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt: Bổ sung ít nhất 400g rau quả mỗi ngày, ưu tiên các loại giàu chất xơ hòa tan (yến mạch, táo, cà rốt) và chất chống oxy hóa (các loại quả mọng, cam, bông cải xanh).
• Hạn chế thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ nhiều dầu mỡ: Giảm lượng thịt đỏ xuống dưới 350–500g/tuần, tránh xúc xích, thịt xông khói, đồ chiên rán nhiều dầu.
• Duy trì uống đủ nước: Tối thiểu 1,5–2 lít/ngày để hỗ trợ nhu động ruột và đào thải chất cặn bã.

Ngoài ra, chế độ ăn cần duy trì lâu dài. Người đã từng có polyp nên xem đây là chế độ ăn suốt đời để phòng tái phát.

2. Thói quen sinh hoạt lành mạnh

Hoạt động thể chất đều đặn giúp điều hòa insulin, giảm viêm và duy trì nhu động ruột. Béo phì, đặc biệt là mỡ nội tạng, có liên quan mật thiết đến nguy cơ polyp và ung thư đại tràng. Rượu bia và thuốc lá chứa chất gây đột biến DNA, đẩy nhanh quá trình hình thành polyp. Do đó, bạn cần:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Giữ BMI trong khoảng 18,5–23 (theo chuẩn châu Á).
• Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần: Có thể chia thành 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần, ưu tiên bài tập aerobic, đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội.
• Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá: Nếu uống rượu, không quá 1 đơn vị/ngày với nữ và 2 đơn vị/ngày với nam; tốt nhất là bỏ hẳn.

Nhiều người sau phẫu thuật hoặc thủ thuật cắt polyp thường chủ quan, quay lại lối sống ít vận động. Đây là một trong những nguyên nhân khiến polyp tái phát nhanh hơn dự kiến.

3. Theo dõi và tầm soát định kỳ

Khoảng 30–50% người từng có polyp có thể tái phát trong vòng 3–5 năm. Nội soi định kỳ là cách giúp phát hiện polyp mới ở giai đoạn sớm. Việc bỏ qua lịch tái khám là một sai lầm nghiêm trọng. Nhiều ca ung thư đại tràng được phát hiện muộn xuất phát từ việc không tầm soát lại sau lần cắt polyp đầu tiên.

• Lịch nội soi: Theo khuyến cáo của bác sĩ, thường là 1–3 năm/lần tùy kích thước, số lượng và loại polyp đã cắt.
• Theo dõi triệu chứng: Đi khám ngay nếu có máu trong phân, thay đổi thói quen đại tiện, đau bụng kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân.

4. Kiểm soát bệnh lý nền

Bệnh viêm ruột mạn tính làm tăng tốc độ biến đổi tế bào niêm mạc ruột, tạo điều kiện hình thành polyp ác tính. Rối loạn chuyển hóa, đặc biệt là tiểu đường và mỡ máu cao, liên quan đến tăng viêm hệ thống và kháng insulin, yếu tố gián tiếp kích thích phát triển polyp.

Nhiều bệnh nhân chỉ tập trung vào cắt polyp mà bỏ qua điều trị bệnh nền. Đây là cách tiếp cận thiếu toàn diện, dễ dẫn đến tái phát nhanh. Do đó, bạn cần:

• Điều trị triệt để viêm loét đại tràng, bệnh Crohn: Tuân thủ phác đồ của bác sĩ, dùng thuốc chống viêm, điều chỉnh chế độ ăn phù hợp.
• Quản lý bệnh chuyển hóa: Kiểm soát đường huyết, mỡ máu, huyết áp; giảm cân nếu béo phì.

V. Một số câu hỏi thường gặp

1. Ăn gì để tiêu polyp?

Chế độ ăn giàu dinh dưỡng, đặc biệt là thực phẩm giàu chất xơ và chất chống oxy hóa, có thể hỗ trợ sức khỏe đường ruột và giảm nguy cơ hình thành polyp mới. Một số nhóm thực phẩm nên bổ sung:

• Rau xanh, trái cây tươi: Giàu vitamin C, E, beta-carotene và chất xơ, giúp nhuận tràng, hỗ trợ đào thải chất cặn bã.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Lúa mạch, yến mạch, gạo lứt giúp cải thiện tiêu hóa và duy trì hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh.
• Thực phẩm giàu omega-3: Cá hồi, cá thu, hạt lanh có tác dụng chống viêm, bảo vệ niêm mạc đại tràng.
• Thực phẩm chứa probiotic: Sữa chua, kefir giúp cân bằng hệ vi sinh, hỗ trợ miễn dịch.

Thực phẩm chỉ có tác dụng hỗ trợ phòng ngừa và cải thiện sức khỏe đại tràng, không thể làm polyp biến mất. Khi polyp đã hình thành, đặc biệt là polyp tuyến hoặc kích thước lớn, biện pháp duy nhất loại bỏ triệt để là cắt polyp qua nội soi.

2. Cắt polyp đại tràng có cần sinh thiết không?

Sinh thiết là lấy một mẫu mô nhỏ từ polyp để xét nghiệm dưới kính hiển vi. Mục đích của sinh thiết là để xác định bản chất của polyp (lành tính hay ác tính), loại polyp (tăng sản hay tuyến) và mức độ nguy hiểm của nó.

Hầu hết các polyp được phát hiện trong quá trình nội soi đều được cắt bỏ và gửi đi sinh thiết. Việc này giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị và lịch tái khám phù hợp.

3. Polyp đại tràng kích thước bao nhiêu thì nguy hiểm?

Kích thước polyp là một trong những yếu tố quan trọng nhất để đánh giá nó có nguy cơ gây nguy hiểm không. Nhìn chung, polyp càng lớn, nguy cơ ung thư hóa càng cao.

• Polyp nhỏ hơn 1cm: Nguy cơ ung thư thấp, khoảng 1-3%.
• Polyp từ 1-2cm: Nguy cơ ung thư trung bình, khoảng 10%.
• Polyp lớn hơn 2cm: Nguy cơ ung thư cao, có thể lên tới 50% hoặc hơn.

Thông thường, các bác sĩ khuyến nghị cắt bỏ tất cả các polyp tuyến bất kể kích thước. Đối với polyp có kích thước trên 1cm, việc cắt bỏ là bắt buộc do nguy cơ ung thư tăng cao.

4. Khoảng cách giữa 2 lần nội soi đại tràng là bao lâu?

Sau khi cắt polyp, bác sĩ sẽ chỉ định lịch nội soi tái khám. Tùy thuộc vào số lượng, kích thước và loại polyp đã cắt, khoảng thời gian này có thể là từ 1 đến 3 năm. Trường hợp đặc biệt cần nội soi sớm hơn, bạn cần chú ý: 

• Polyp lớn hoặc nhiều polyp: Nếu có nhiều polyp hoặc polyp có kích thước lớn (>1cm), bác sĩ có thể yêu cầu nội soi lại sau 6 tháng đến 1 năm.
• Polyp có đặc điểm nguy hiểm (polyp tuyến có loạn sản độ cao): Trường hợp này cần được theo dõi sát sao hơn, thường là nội soi lại sau 6 tháng đến 1 năm.
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người thân mắc ung thư đại tràng hoặc polyp nguy hiểm, bạn có thể cần nội soi thường xuyên hơn.

Dù cắt polyp mang lại hiệu quả điều trị cao, nhưng cắt polyp đại tràng có mọc lại không vẫn là vấn đề cần quan tâm và rất có khả năng tái phát. Do đó, việc chủ động phòng ngừa, duy trì chế độ sống khoa học và khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp bạn kiểm soát tình trạng “mọc lại” hiệu quả.