Viêm xung huyết dạ dày: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị 

Viêm xung huyết dạ dày là một dạng tổn thương niêm mạc dạ dày phổ biến, thường xảy ra khi lớp niêm mạc bị viêm và xung huyết do nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh không chỉ gây đau, nóng rát vùng thượng vị mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiêu hóa. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và tìm hiểu nguyên nhân giúp người bệnh chủ động hơn trong việc điều trị và phòng ngừa biến chứng.

I. Viêm xung huyết dạ dày là gì?

Viêm xung huyết dạ dày là tình trạng niêm mạc dạ dày bị viêm và xung huyết (tức là các mạch máu giãn nở, ứ máu) do tổn thương hoặc kích thích kéo dài. Khi lớp niêm mạc này bị viêm, bề mặt dạ dày trở nên đỏ, phù nề và dễ chảy máu, làm người bệnh cảm thấy đau rát, khó chịu, đặc biệt là vùng thượng vị.

Đặc điểm nhận biết:

• Niêm mạc dạ dày xung huyết, đỏ rực hoặc loang lổ khi nội soi.
• Có thể kèm theo phù nề nhẹ, tiết nhiều dịch vị, đôi khi thấy điểm chảy máu nhỏ.
• Người bệnh thường than phiền đau âm ỉ vùng bụng trên, đầy hơi, chướng bụng hoặc buồn nôn.
  

Về bản chất, viêm xung huyết dạ dày không phải bệnh lý quá nguy hiểm, nhưng là dấu hiệu cảnh báo dạ dày đang bị tổn thương. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng và phục hồi niêm mạc nhanh chóng, tránh để bệnh chuyển sang giai đoạn nặng hơn.

II. Nguyên nhân viêm xung huyết dạ dày

Viêm xung huyết dạ dày hình thành khi lớp niêm mạc dạ dày bị tổn thương do chịu tác động kéo dài từ nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất mà người bệnh cần lưu ý:

1. Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP)

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây viêm xung huyết dạ dày. Vi khuẩn HP sống trong lớp nhầy bảo vệ niêm mạc và tiết ra độc tố làm phá vỡ hàng rào bảo vệ, khiến niêm mạc viêm, xung huyết và dễ chảy máu. Nếu không điều trị triệt để, tình trạng này có thể tiến triển thành viêm loét hoặc ung thư dạ dày.

2. Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm kéo dài

Các loại thuốc như NSAID (ibuprofen, aspirin, naproxen) làm giảm tiết chất nhầy bảo vệ niêm mạc, đồng thời tăng tiết acid. Việc lạm dụng thuốc giảm đau, đặc biệt ở người cao tuổi, có thể khiến niêm mạc bị ăn mòn, gây viêm xung huyết và loét dạ dày.

3. Thói quen ăn uống và sinh hoạt không lành mạnh

• Ăn thất thường, bỏ bữa hoặc ăn quá no khiến dạ dày phải co bóp liên tục, làm tổn thương niêm mạc.
• Dùng nhiều rượu bia, cà phê, đồ cay nóng hoặc thực phẩm chua làm tăng tiết acid, gây kích thích niêm mạc.
• Hút thuốc lá cũng là yếu tố khiến tuần hoàn máu tại dạ dày kém, làm chậm quá trình hồi phục tế bào.

4. Căng thẳng, stress kéo dài

Áp lực tâm lý khiến cơ thể tăng tiết hormone cortisol và adrenaline, làm tăng acid dịch vị và giảm lưu lượng máu đến dạ dày. Tình trạng này lâu dài sẽ khiến niêm mạc viêm đỏ, xung huyết và dễ tổn thương hơn.

5. Các yếu tố khác

Ngoài các nguyên nhân trên, viêm xung huyết dạ dày còn có thể liên quan đến:

• Nhiễm độc hóa chất, uống nhiều rượu mạnh hoặc ngộ độc thực phẩm.
• Các bệnh lý nội khoa như trào ngược dịch mật, suy gan, suy thận.
• Di truyền hoặc cơ địa nhạy cảm với acid dạ dày.
  

Tóm lại, viêm xung huyết dạ dày là hậu quả của sự mất cân bằng giữa yếu tố tấn công và yếu tố bảo vệ niêm mạc. Việc nhận biết rõ nguyên nhân không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn giúp người bệnh điều chỉnh lối sống, phòng ngừa tái phát lâu dài.

III. Triệu chứng viêm xung huyết dạ dày

Các triệu chứng của viêm xung huyết dạ dày thường xuất hiện từ từ. Chúng phản ánh tình trạng niêm mạc dạ dày đang bị viêm và xung huyết (giãn mạch, ứ máu), dẫn đến nhiều rối loạn tiêu hóa.

1. Triệu chứng tiêu hóa thường gặp

• Đau bụng vùng thượng vị: Đây là triệu chứng trung tâm và thường xuất hiện sớm nhất. Cơn đau âm ỉ hoặc nóng rát ở vùng giữa bụng trên, đôi khi lan ra sau lưng hoặc lên ngực, tăng rõ sau khi ăn no hoặc khi đói.
• Ợ hơi, ợ chua: Do dạ dày tăng tiết acid và co bóp bất thường, người bệnh thường cảm thấy trào ngược hơi chua hoặc nóng rát cổ họng, đặc biệt sau bữa ăn nhiều dầu mỡ hoặc khi nằm ngay sau ăn.
• Buồn nôn và nôn: Thường xảy ra khi dạ dày co bóp quá mức hoặc sau khi ăn. Nôn có thể giúp giảm cảm giác đầy tức tạm thời, nhưng nếu diễn ra thường xuyên sẽ gây mất nước, mệt mỏi và tổn thương thực quản.
• Đầy bụng, chướng bụng: Người bệnh có cảm giác bụng căng, ậm ạch sau ăn do thức ăn tiêu hóa chậm. Đây là biểu hiện điển hình của sự rối loạn nhu động và giảm tiết enzyme tiêu hóa.
• Nóng rát sau xương ức: Một số trường hợp kèm theo trào ngược dạ dày – thực quản (GERD), khiến acid đi ngược lên thực quản gây cảm giác nóng rát, đau rát vùng ngực hoặc vị chua trong miệng.

2. Triệu chứng toàn thân

• Rối loạn tiêu hóa dưới: Viêm xung huyết dạ dày có thể ảnh hưởng đến toàn bộ hệ tiêu hóa, gây hiện tượng tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ, kèm theo chướng bụng, đầy hơi.
• Mất ngủ: Cơn đau vùng thượng vị hoặc cảm giác nóng rát về đêm khiến người bệnh khó ngủ, ngủ chập chờn, làm giảm chất lượng giấc ngủ kéo dài.
• Chán ăn và sút cân: Cảm giác sợ ăn vì mỗi bữa ăn lại đi kèm khó chịu khiến người bệnh ăn ít hơn, dẫn đến giảm cân rõ rệt và suy nhược cơ thể.
• Mệt mỏi kéo dài: Do tiêu hóa kém, ăn uống không đủ dinh dưỡng và mất ngủ thường xuyên, người bệnh dễ rơi vào trạng thái kiệt sức, giảm tập trung.
• Thiếu máu (khi có xuất huyết): Nếu tình trạng viêm gây chảy máu, người bệnh có thể bị thiếu máu mạn tính với biểu hiện da xanh, chóng mặt, hoa mắt và mệt mỏi.

3. Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm

• Nôn ra máu: Khi niêm mạc bị tổn thương nặng, người bệnh có thể nôn ra dịch màu đỏ tươi hoặc màu bã cà phê, dấu hiệu cho thấy có xuất huyết tiêu hóa trên.
• Đi ngoài phân đen: Phân có màu đen, sền sệt và mùi tanh nồng (gọi là phân hắc ín – melena), cho thấy máu đã bị tiêu hóa một phần trong dạ dày hoặc tá tràng.
• Đau bụng dữ dội, liên tục: Cơn đau không thuyên giảm dù nghỉ ngơi hay dùng thuốc có thể bệnh đang diễn tiến nặng, thậm chí nguy cơ thủng dạ dày cần cấp cứu ngay.
• Sụt cân nhanh chóng, không rõ nguyên nhân: Khi tình trạng viêm kéo dài, khả năng hấp thu dinh dưỡng suy giảm, gây giảm cân bất thường.

IV. Làm sao để chẩn đoán viêm xung huyết dạ dày chính xác?

Chẩn đoán viêm xung huyết dạ dày thường dựa trên sự kết hợp của việc thăm khám lâm sàng, đánh giá triệu chứng và các phương pháp cận lâm sàng sau:

1. Nội soi dạ dày

Phương pháp nội soi dạ dày được thực hiện với mục đích quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày, giúp bác sĩ nhận biết các dấu hiệu viêm, xung huyết, phù nề, cũng như các chấm xuất huyết nhỏ. Ưu điểm:

• Phát hiện sớm tổn thương.
• Đánh giá mức độ viêm và xác định tình trạng lớp chất nhầy bảo vệ niêm mạc. 
• Lấy mẫu mô sinh thiết để xét nghiệm
• Chẩn đoán chính xác và lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

2. Sinh thiết và giải phẫu bệnh

Sinh thiết và giải phẫu bệnh được thực hiện nhằm xác định loại viêm, cấp tính hay mạn tính, đánh giá mức độ tổn thương tế bào và kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori. Ưu điểm của phương pháp này:

• Giúp bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.
• Tránh sử dụng thuốc không cần thiết.
• Phát hiện sớm các nguy cơ tiến triển thành loét hoặc ung thư dạ dày.

3. Xét nghiệm tìm vi khuẩn H. pylori

Vì H. pylori là nguyên nhân phổ biến gây viêm xung huyết dạ dày, việc chẩn đoán phải bao gồm việc tìm kiếm vi khuẩn này bằng các phương pháp:

• Xét nghiệm xâm lấn (qua nội soi): Test Urease nhanh (CLO test) từ mẫu sinh thiết.
• Xét nghiệm không xâm lấn:
  • Test hơi thở Urea (Urea Breath Test): Độ chính xác cao, dùng để chẩn đoán và đánh giá hiệu quả sau điều trị diệt khuẩn.
  • Xét nghiệm phân tìm kháng nguyên H. pylori.
  • Xét nghiệm máu tìm kháng thể H. pylori (ít dùng để chẩn đoán hoạt động vì kháng thể tồn tại lâu sau khi điều trị).

4. Các xét nghiệm khác

• Xét nghiệm máu: Đánh giá tình trạng thiếu máu (do chảy máu rỉ rả kéo dài) và các chỉ số viêm.
• Siêu âm bụng: Thường dùng để loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự (như bệnh gan, túi mật, tụy).

V. Viêm xung huyết dạ dày được điều trị bằng những phương pháp nào?

Điều trị viêm xung huyết dạ dày không chỉ đơn thuần là giảm triệu chứng mà còn khôi phục niêm mạc dạ dày, ngăn ngừa tổn thương và loại bỏ nguyên nhân gây bệnh. Tùy thuộc vào mức độ viêm và nguyên nhân, bác sĩ sẽ áp dụng các phương pháp sau:

1. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc ức chế tiết acid (PPI – Proton Pump Inhibitors): Ức chế bơm proton tại tế bào thành dạ dày, giảm tiết acid mạnh, từ đó giảm đau, làm lành niêm mạc và ngăn ngừa biến chứng loét. Ví dụ: Omeprazole, Pantoprazole.
• Thuốc kháng H2: Ngăn chặn thụ thể H2 của histamine trên tế bào dạ dày, làm giảm tiết acid vừa phải, giúp kiểm soát triệu chứng ợ chua, nóng rát. Ví dụ: Ranitidine, Famotidine.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Tạo lớp màng bao phủ vùng tổn thương, bảo vệ niêm mạc khỏi tác động của acid và enzym tiêu hóa, hỗ trợ tái tạo mô. Ví dụ: Sucralfate, Bismuth.
• Kháng sinh diệt Helicobacter pylori: Khi vi khuẩn H. pylori là nguyên nhân, phác đồ phối hợp 2-3 loại kháng sinh cùng PPI loại bỏ triệt để vi khuẩn, giảm viêm, ngăn ngừa tái phát.
• Thuốc giảm đau, chống co thắt: Giảm căng cơ và co bóp quá mức của dạ dày, giúp giảm đau tạm thời. Tuy nhiên cần tránh lạm dụng NSAIDs vì có thể làm tổn thương niêm mạc.

2. Điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt

Chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt có vai trò quan trọng trong hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh tái phát:

• Chia nhỏ bữa ăn, ăn chậm, nhai kỹ để giảm áp lực lên dạ dày.
• Hạn chế thực phẩm cay, chua, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê, thuốc lá.
• Duy trì giấc ngủ đủ, tập luyện nhẹ nhàng, kiểm soát stress.

3. Theo dõi và tái khám định kỳ

• Nội soi kiểm tra định kỳ: Giúp đánh giá hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các tổn thương tiến triển như loét hoặc xuất huyết.
• Phác đồ điều trị có thể điều chỉnh dựa trên kết quả theo dõi, đảm bảo người bệnh được chăm sóc tốt.

VI. Làm thế nào để phòng ngừa bệnh viêm xung huyết dạ dày hiệu quả?

Phòng ngừa viêm xung huyết dạ dày không chỉ giúp giảm nguy cơ tái phát mà còn bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi các biến chứng nghiêm trọng như loét, xuất huyết hay ung thư dạ dày. Việc này cần được thực hiện đồng bộ qua chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt và theo dõi sức khỏe định kỳ.

1. Duy trì chế độ ăn uống khoa học

• Ăn đủ bữa, chia nhỏ và ăn chậm: Giúp dạ dày tiêu hóa dễ dàng, hạn chế áp lực lên niêm mạc và giảm nguy cơ tăng tiết acid.
• Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu, giàu chất xơ hòa tan: Như rau xanh, chuối chín, yến mạch, khoai lang luộc… Chúng giúp cân bằng hệ vi sinh, giảm áp lực lên niêm mạc và hỗ trợ tiêu hóa.
• Hạn chế thực phẩm kích thích niêm mạc: Đồ cay, chua, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê, thức uống có gas có thể tăng tiết acid và gây tổn thương niêm mạc, từ đó làm viêm nặng hơn.
• Uống đủ nước và tránh uống quá nhiều nước ngay trước khi ăn: Giúp duy trì môi trường acid cân bằng và tránh quá tải dạ dày.

2. Thói quen sinh hoạt lành mạnh

• Ngủ đủ giấc và tránh thức khuya: Giấc ngủ đầy đủ giúp cơ thể phục hồi, đồng thời giảm stress.
• Tập luyện nhẹ nhàng: Yoga, đi bộ, thiền giúp giảm căng thẳng, ổn định nhu động dạ dày và cải thiện tuần hoàn niêm mạc.
• Tránh lạm dụng thuốc giảm đau, chống viêm: Nhất là NSAIDs, vì chúng có thể làm tổn thương lớp niêm mạc và khởi phát viêm xung huyết.

3. Kiểm soát nguyên nhân gây bệnh

• Phát hiện và điều trị H. pylori kịp thời: Vi khuẩn này là nguyên nhân phổ biến gây viêm xung huyết. Loại bỏ H. pylori giúp ngăn ngừa viêm tái phát và các biến chứng lâu dài.
• Điều trị tốt bệnh lý nền: Như trào ngược dạ dày thực quản, tiểu đường hay rối loạn tiêu hóa, vì chúng có thể làm nặng thêm tình trạng viêm dạ dày.

4. Theo dõi sức khỏe định kỳ

• Nội soi dạ dày định kỳ: Đặc biệt với người từng bị viêm loét hoặc viêm xung huyết. Giúp phát hiện sớm các tổn thương niêm mạc, chảy máu tiềm ẩn hoặc nguy cơ loét.
• Khám sức khỏe tổng quát: Giúp đánh giá tình trạng dinh dưỡng, kiểm tra thiếu máu hoặc các dấu hiệu liên quan đến biến chứng tiêu hóa.
  

Tóm lại, việc phòng ngừa viêm xung huyết dạ dày cần thực hiện kiên trì, kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh, sinh hoạt điều độ, kiểm soát nguyên nhân gây bệnh và theo dõi định kỳ. Thực hiện tốt các biện pháp này không chỉ ngăn ngừa bệnh tái phát mà còn bảo vệ sức khỏe dạ dày lâu dài.

VII. Một số câu hỏi thường gặp

1. Viêm xung huyết dạ dày nên ăn gì và kiêng gì?

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò rất lớn trong việc giúp dạ dày phục hồi sau viêm xung huyết. Nếu bạn đang trong giai đoạn điều trị, hãy đặc biệt chú ý đến thói quen ăn uống hằng ngày:

• Nên ăn: Cháo, súp, cơm nát, khoai lang luộc, chuối chín hay sữa chua không đường đều là lựa chọn an toàn, giúp dạ dày hoạt động nhẹ nhàng hơn mà vẫn đủ dưỡng chất.
• Kiêng ăn: Ớt, tiêu, đồ chua, nước có gas, rượu bia, cà phê hay socola có thể làm tăng acid và khiến niêm mạc dạ dày tổn thương nặng hơn.

Người bị viêm xung huyết dạ dày nên duy trì thói quen ăn uống điều độ. Không nên ăn quá no hoặc để bụng đói quá lâu, bởi cả hai đều khiến khiến dạ dày kích ứng. Thay vào đó, hãy chia nhỏ bữa ăn trong ngày để việc tiêu hóa diễn ra nhẹ nhàng hơn. Bên cạnh đó, nên tập thói quen ăn chậm, nhai kỹ giảm tiết acid và hấp thu dinh dưỡng hiệu quả.

2. Xung huyết dạ dày điều trị bao lâu?

Thông thường, thời gian điều trị viêm xung huyết dạ dày kéo dài khoảng 2 – 6 tuần, tuy nhiên có thể lâu hơn nếu bệnh đã chuyển sang giai đoạn mạn tính hoặc có vi khuẩn Helicobacter pylori (HP).

Bên cạnh đó, hiệu quả điều trị còn phụ thuộc vào mức độ tổn thương niêm mạc dạ dày, tuân thủ phác đồ của bác sĩ, cũng như chế độ ăn uống và nghỉ ngơi của người bệnh. 

Trong suốt quá trình điều trị, người bệnh nên tái khám đúng hẹn để bác sĩ đánh giá tiến triển, điều chỉnh thuốc và giúp phục hồi dạ dày một cách triệt để, hạn chế tái phát.

3. Viêm xung huyết dạ dày có nguy hiểm không?

Không ít người chủ quan cho rằng viêm xung huyết dạ dày chỉ là tình trạng viêm nhẹ và có thể tự hết khi nghỉ ngơi. Tuy nhiên, nếu để kéo dài mà không điều trị đúng cách, bệnh có thể tiến triển nghiêm trọng và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Loét dạ dày – tá tràng: Khi lớp niêm mạc bị viêm xung huyết không được phục hồi, tổn thương có thể lan sâu, hình thành ổ loét gây đau rát, đầy hơi và khó tiêu kéo dài.
• Xuất huyết tiêu hóa: Là biến chứng cấp tính, xảy ra khi mạch máu trong niêm mạc bị vỡ. Người bệnh có thể nôn ra máu, đi ngoài phân đen, thậm chí nguy hiểm tính mạng nếu không cấp cứu kịp thời.
• Thiếu máu, mệt mỏi kéo dài: Viêm mạn tính khiến cơ thể hấp thu kém, mất máu ngầm qua đường tiêu hóa, từ đó gây suy nhược, da xanh, giảm sức đề kháng.
• Nguy cơ ung thư dạ dày: Viêm lâu ngày làm thay đổi cấu trúc tế bào niêm mạc, dẫn đến chuyển sản ruột. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ của ung thư dạ dày.

Vì vậy, nếu có dấu hiệu đau hoặc khó chịu kéo dài, người bệnh nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để bệnh tiến triển và ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Viêm xung huyết dạ dày hoàn toàn có thể điều trị dứt điểm nếu người bệnh phát hiện sớm và tuân thủ phác đồ của bác sĩ. Cùng với đó, việc thay đổi thói quen ăn uống, giảm stress và tránh sử dụng chất kích thích sẽ giúp cải thiện tình trạng dạ dày rõ rệt, hạn chế tái phát lâu dài.