Nhiều bệnh nhân ghi nhận hội chứng ruột kích thích gây sút cân, kèm theo rối loạn đại tiện, đầy hơi và đau bụng. Đây là biểu hiện cho thấy cơ thể không dung nạp dinh dưỡng bình thường. Vậy hội chứng ruột kích thích gây sút cân có thật sự nguy hiểm? Cùng Yumangel làm rõ vấn đề trên trong bài viết dưới đây.
Mục lục
I. Tại sao hội chứng ruột kích thích gây sút cân?
Sút cân là một trong những biểu hiện mà nhiều người mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) thường gặp phải. Tình trạng này không chỉ đơn thuần do ăn uống kém mà còn liên quan đến nhiều cơ chế phức tạp trong hoạt động của đường tiêu hóa. Một số nguyên nhân chính bao gồm:
1. Giảm hấp thu dinh dưỡng
Người bị IBS thường gặp rối loạn nhu động ruột, có lúc tiêu chảy liên tục, có lúc táo bón kéo dài. Tiêu chảy mạn tính khiến thức ăn di chuyển quá nhanh trong đường ruột, cơ thể không kịp hấp thu dưỡng chất. Ngược lại, táo bón cũng làm quá trình tiêu hóa kém hiệu quả. Kết quả là người bệnh dễ bị thiếu hụt vitamin, khoáng chất, protein, dẫn đến gầy sút cân.
2. Chán ăn do triệu chứng khó chịu
Các cơn đau quặn bụng, đầy hơi, chướng bụng hay buồn đi ngoài bất chợt khiến người bệnh mất cảm giác ngon miệng. Không ít trường hợp hình thành tâm lý sợ ăn vì lo ngại ăn vào sẽ làm bụng đau hơn hoặc đi ngoài nhiều lần. Lượng thức ăn đưa vào cơ thể giảm dần, lâu ngày cân nặng cũng giảm theo.
3. Ảnh hưởng tâm lý – stress
Hội chứng ruột kích thích gây sút cân có mối liên hệ chặt chẽ với tâm lý. Stress, lo âu hoặc căng thẳng kéo dài vừa là nguyên nhân, vừa là yếu tố làm nặng thêm triệu chứng. Khi căng thẳng, hệ thần kinh ruột hoạt động bất thường, gây rối loạn tiêu hóa, đồng thời khiến người bệnh không còn hứng thú với ăn uống. Đây là lý do nhiều bệnh nhân IBS gầy sút dù chế độ ăn không thay đổi quá nhiều.
4. Chế độ ăn kiêng quá mức
Nhiều người mắc IBS tự loại bỏ hàng loạt thực phẩm vì lo sợ gây đầy hơi, đau bụng, hoặc tiêu chảy (như sữa, rau xanh nhiều chất xơ, đậu, ngũ cốc nguyên hạt…). Tuy nhiên, việc kiêng khem thiếu khoa học có thể khiến cơ thể thiếu năng lượng và dưỡng chất thiết yếu, dẫn đến sút cân nhanh chóng.
5. Rối loạn chuyển hóa năng lượng
Một số nghiên cứu cho thấy IBS có thể đi kèm tình trạng viêm mức độ thấp trong niêm mạc ruột. Sự thay đổi này ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, khiến cơ thể tiêu hao năng lượng nhiều hơn bình thường và gây giảm cân không chủ ý.
Có thể thấy, hội chứng ruột kích thích gây sút cân chủ yếu do sự kết hợp của nhiều yếu tố: vừa do rối loạn tiêu hóa, vừa do thói quen ăn uống và tâm lý sợ hãi của người bệnh.
II. Hội chứng ruột kích thích gây sút cân có nguy hiểm không?
Hội chứng ruột kích thích gây sút cân có thể khiến nhiều người lo lắng, bởi giảm cân thường được xem là dấu hiệu cảnh báo của các bệnh lý nghiêm trọng ở đường tiêu hóa. Tuy nhiên, mức độ nguy hiểm sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ sút cân cụ thể.
Trong nhiều trường hợp, sút cân chỉ đơn thuần do chế độ ăn uống thay đổi hoặc người bệnh ăn ít đi vì sợ đau bụng, tiêu chảy. Nếu mức giảm cân ở mức nhẹ (1 – 2kg trong vài tháng) và ổn định sau đó, cơ thể vẫn khỏe mạnh, không kèm các dấu hiệu bất thường khác thì thường không quá nguy hiểm.
Ngược lại, nếu người bệnh giảm cân nhanh và không chủ ý (trên 5% trọng lượng cơ thể trong 3 – 6 tháng) thì đây là dấu hiệu đáng cảnh báo, cần đi khám để xác định chính xác lý do.
III. Dấu hiệu nào cảnh báo bạn cần đi khám bác sĩ?
Hội chứng ruột kích thích (IBS) vốn được xem là bệnh lành tính, không gây tổn thương cấu trúc đường ruột. Tuy nhiên, khi xuất hiện tình trạng sút cân bất thường, đó có thể là lời cảnh báo cơ thể đang gặp vấn đề nghiêm trọng hơn. Người bệnh nên chú ý những dấu hiệu sau để chủ động đi khám sớm.
1. Sút cân nhanh và không rõ nguyên nhân
- Giảm trên 5% trọng lượng cơ thể trong vòng 3 – 6 tháng mà không thực hiện ăn kiêng hay tập luyện đặc biệt.
- Cân nặng tiếp tục giảm dần, cơ thể gầy yếu, thiếu sức sống.
Đây là dấu hiệu bất thường, có thể liên quan đến tình trạng kém hấp thu, viêm mạn tính hoặc bệnh lý đường ruột khác ngoài IBS.
2. Thay đổi bất thường trong thói quen đi tiêu
- Tiêu chảy kéo dài, phân lỏng liên tục gây mất nước, mệt mỏi.
- Táo bón nặng, đi ngoài khó khăn, kèm đau quặn bụng.
- Đi tiêu ra máu tươi, phân đen hoặc lẫn nhầy mủ.
Những biểu hiện này vượt ra ngoài đặc trưng thường gặp của IBS, cần được tầm soát để loại trừ viêm ruột, polyp hoặc ung thư đại trực tràng.
3. Đau bụng dữ dội, kéo dài
- Các cơn đau bụng quặn thắt liên tục, không giảm sau khi đi ngoài.
- Đau bụng kèm theo chướng hơi, buồn nôn, ói mửa.
Nếu đau bụng kèm sút cân, nguy cơ bệnh lý tiềm ẩn ở dạ dày, ruột càng cao.
4. Triệu chứng bất thường toàn thân
- Mệt mỏi quá mức, cơ thể suy nhược.
- Da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt do thiếu máu.
- Rụng tóc, móng dễ gãy, mất ngủ, giảm trí nhớ.
Nếu bạn bị hội chứng ruột kích thích và nhận thấy tình trạng sút cân đi kèm các biểu hiện tiêu chảy, đau bụng dữ dội, đi ngoài ra máu, thiếu máu, suy nhược cơ thể, hãy đến gặp bác sĩ ngay. Việc thăm khám kịp thời giúp xác định rõ nguyên nhân, phân biệt IBS với các bệnh nguy hiểm khác, đồng thời có phác đồ điều trị và chế độ dinh dưỡng phù hợp.
IV. Cách tăng cân an toàn cho người bị hội chứng ruột kích thích
Để tăng cân bền vững ở người mắc hội chứng ruột kích thích, cần kết hợp hài hòa giữa chế độ ăn uống khoa học và thói quen sinh hoạt lành mạnh. Chỉ khi cân bằng được hai yếu tố này, người bệnh mới có thể cải thiện cân nặng mà vẫn kiểm soát tốt các triệu chứng.
1. Ăn đủ năng lượng nhưng chọn thực phẩm phù hợp
- Ưu tiên nhóm thực phẩm ít FODMAP (ít gây đầy hơi, khó tiêu) như: gạo trắng, chuối chín, cà rốt, bí đỏ, thịt nạc, cá, trứng.
- Bổ sung protein dễ tiêu hóa: thịt gà bỏ da, cá hấp, trứng luộc, sữa không lactose hoặc sữa hạt.
- Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày (5 – 6 bữa), thay vì 2 – 3 bữa lớn để giảm áp lực lên đường ruột.
Lựa chọn thực phẩm phù hợp giúp đảm bảo thừa năng lượng nhẹ để cơ thể có điều kiện tăng cân, nhưng không làm đường ruột quá tải.
2. Bổ sung chất béo lành mạnh
Chất béo giúp cung cấp nhiều năng lượng mà không làm tăng khối lượng thức ăn quá nhiều, rất hữu ích với người khó tăng cân.
- Chọn nguồn chất béo tốt như: dầu ô liu, dầu mè, bơ, hạt óc chó, hạt chia, cá hồi.
- Tránh mỡ động vật, đồ chiên rán nhiều dầu vì dễ gây đầy bụng, khó tiêu.
3. Bổ sung chất xơ hòa tan
IBS thường khiến người bệnh sợ chất xơ, nhưng chất xơ hòa tan lại rất hữu ích. Bạn có thể tìm đến các thực phẩm giàu chất xơ nhưng không tạo áp lực cho hệ tiêu hóa như: yến mạch, khoai lang, hạt lanh, táo chín, cà rốt. Đây đều là những thực phẩm giúp cải thiện tiêu hóa, giảm tiêu chảy lẫn táo bón, từ đó hỗ trợ hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
4. Tăng cường lợi khuẩn cho đường ruột
- Sử dụng sữa chua ít đường, men vi sinh (probiotic) hoặc thực phẩm lên men như kefir, miso, dưa cải muối đúng cách.
- Lợi khuẩn giúp cân bằng hệ vi sinh, giảm đầy hơi, tiêu chảy, từ đó tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng.
5. Giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ
Stress là “kẻ thù” lớn của người bị IBS, vừa làm nặng triệu chứng, vừa khiến cơ thể khó hấp thu. Do đó sức khỏe tinh thần là vô cùng quan trọng. Bạn có thể tham khảo:
- Thư giãn bằng: thiền, yoga, hít thở sâu, đi bộ nhẹ nhàng.
- Ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi ngày giúp hệ tiêu hóa nghỉ ngơi và phục hồi tốt hơn.
6. Hạn chế kiêng khem quá mức
- Không nên loại bỏ toàn bộ nhóm thực phẩm (như sữa, đậu, rau xanh). Thay vào đó, hãy thử giảm dần và theo dõi phản ứng của cơ thể.
- Nếu bắt buộc kiêng một nhóm thực phẩm (ví dụ: lactose), cần tìm nguồn thay thế để tránh thiếu dinh dưỡng.
7. Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng
Mỗi người IBS có biểu hiện khác nhau, vì vậy chế độ tăng cân cũng cần cá nhân hóa. Việc tham khảo bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng giúp xây dựng thực đơn cân bằng mà vẫn kiểm soát triệu chứng. Đòng thời tránh tình trạng ăn uống thiếu chất, dễ tái phát triệu chứng IBS.
V. Một số câu hỏi thường gặp
1. Hội chứng ruột kích thích xì hơi tốt không?
Người bị hội chứng ruột kích thích thường có tình trạng đầy hơi, chướng bụng và khó tiêu. Việc xì hơi trong trường hợp này có thể giúp giảm cảm giác căng tức và thoải mái hơn cho đường ruột. Tuy nhiên, nếu tình trạng xì hơi diễn ra quá nhiều, kèm theo đau bụng, rối loạn đại tiện thì đây là dấu hiệu bất thường của bệnh và cần được theo dõi.
2. Hội chứng ruột kích thích có tự khỏi không?
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là bệnh lý mạn tính liên quan đến rối loạn chức năng đường ruột, chứ không phải bệnh nhiễm trùng hay bệnh cấp tính. Vì vậy, bệnh không thể tự khỏi hoàn toàn mà thường kéo dài và tái phát theo từng giai đoạn.
3. Hội chứng ruột kích thích có gây ung thư không?
Hiện nay, chưa có bằng chứng khoa học cho thấy hội chứng ruột kích thích làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. IBS chỉ ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của ruột, chứ không gây tổn thương cấu trúc niêm mạc ruột như polyp hay ung thư.
4. Làm sao để hết ruột kích thích?
Hội chứng ruột kích thích không thể điều trị dứt điểm hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát triệu chứng bằng nhiều biện pháp:
- Điều chỉnh chế độ ăn uống: Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, rượu bia, cà phê; tăng cường rau xanh, thực phẩm ít FODMAP.
- Duy trì thói quen sinh hoạt khoa học: Ăn đúng giờ, ngủ đủ giấc, tránh bỏ bữa, luyện tập thể dục thường xuyên.
- Quản lý căng thẳng: Thư giãn tinh thần, tập yoga, thiền hoặc các hoạt động giúp giảm stress.
- Dùng thuốc theo chỉ định: Trong trường hợp triệu chứng nặng, bác sĩ có thể kê thuốc giảm co thắt, thuốc điều hòa nhu động ruột hoặc thuốc hỗ trợ tâm thần kinh.
Như vậy, việc hết ruột kích thích phụ thuộc vào sự thay đổi lối sống cũng như chế độ sinh hoạt. Cùng với đó, bạn cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ để kiểm soát bệnh được tốt hơn.
Có thể thấy, hội chứng ruột kích thích gây sút cân không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng cũng không nên chủ quan. Việc giảm cân bất thường cần được theo dõi, bởi nó có thể phản ánh những rối loạn tiêu hóa hoặc bệnh lý khác. Tham khảo ý kiến bác sĩ sớm sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và ngăn ngừa biến chứng.
Dược sĩ Nguyễn Thị Thu – Tốt nghiệp chuyên ngành Quản lý và cung ứng thuốc – Cao đẳng dược TW Hải Dương với 6 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực trình dược, đã thực tập, công tác tại nhiều nhà thuốc khác nhau.
