Trong nhóm các bệnh lý vùng hậu môn – trực tràng, rò hậu môn xuyên cơ thắt được xem là thể nặng và phức tạp nhất. Việc điều trị đòi hỏi phải cân bằng giữa loại bỏ ổ nhiễm trùng và bảo tồn chức năng cơ thắt. Bài viết dưới đây, Yumangel sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh lý này và hướng xử trí đúng cách.
Mục lục
I. Rò hậu môn xuyên cơ thắt là gì?
Rò hậu môn xuyên cơ thắt là tình trạng đường rò đi xuyên qua phần cơ thắt hậu môn ngoài, tạo thành đường thông bất thường giữa ống hậu môn và da quanh hậu môn. Bệnh thường hình thành sau khi ổ áp xe hậu môn vỡ hoặc nhiễm trùng kéo dài.
Dựa theo vị trí và mức độ tổn thương cơ thắt, rò hậu môn xuyên cơ thắt được chia thành nhiều dạng nhỏ như:
- Rò xuyên cơ thắt nông: đường rò đi qua phần cơ thắt ngoài ở lớp nông.
- Rò xuyên cơ thắt sâu: đường rò đi qua phần cơ thắt sâu, gần cơ nâng hậu môn.
- Rò xuyên cơ thắt phức tạp: có nhiều nhánh rò, ổ viêm lan rộng, khó điều trị hơn.
Do đặc điểm liên quan trực tiếp đến cơ thắt hậu môn, bệnh lý này không chỉ gây đau, tiết dịch, rỉ mủ kéo dài, mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến chức năng kiểm soát đại tiện nếu điều trị sai cách.
II. Nguyên nhân nào gây ra rò hậu môn xuyên cơ thắt?
Nguyên nhân chính gây rò hậu môn xuyên cơ thắt là viêm nhiễm tại tuyến hậu môn. Khi tuyến này bị tắc nghẽn hoặc nhiễm khuẩn, mủ sẽ hình thành và lan rộng vào các lớp cơ quanh hậu môn. Nếu không được điều trị kịp thời, ổ mủ vỡ ra, tạo thành đường rò đi xuyên qua cơ thắt hậu môn.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành rò hậu môn xuyên cơ thắt gồm:
- Áp xe hậu môn tái phát nhiều lần nhưng không được dẫn lưu triệt để.
- Chấn thương vùng hậu môn – trực tràng (do phẫu thuật, sinh nở, chấn thương cơ học).
- Bệnh lý mạn tính như Crohn, lao, đái tháo đường gây suy giảm miễn dịch và chậm lành vết thương.
- Thói quen vệ sinh kém, khiến vi khuẩn dễ xâm nhập và gây viêm lan sâu vào các lớp cơ.
Nhìn chung, phần lớn các ca rò hậu môn xuyên cơ thắt bắt nguồn từ biến chứng của áp xe hậu môn không điều trị dứt điểm. Vì vậy việc khám và xử lý sớm khi có dấu hiệu sưng đau quanh hậu môn là rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng này.
III. Triệu chứng nào giúp nhận biết rò hậu môn xuyên cơ thắt?
Rò hậu môn xuyên cơ thắt thường tiến triển âm thầm nhưng gây khó chịu kéo dài do tình trạng viêm nhiễm mạn tính quanh hậu môn. Một số triệu chứng đặc trưng giúp nhận biết bệnh gồm:
- Chảy dịch hoặc rỉ mủ quanh hậu môn: Là dấu hiệu điển hình nhất. Dịch có thể màu vàng nhạt, lẫn mủ, đôi khi có mùi hôi.
- Đau và sưng vùng hậu môn: Đau tăng khi ngồi lâu, đi lại nhiều hoặc khi đại tiện. Nếu có áp xe tái phát, cơn đau có thể dữ dội kèm sưng nóng đỏ.
- Ngứa và kích ứng da quanh hậu môn: Do dịch rò chảy liên tục gây ẩm và viêm da.
- Xuất hiện lỗ rò nhỏ trên da: Một hoặc nhiều lỗ nhỏ quanh hậu môn, có thể thấy rỉ dịch khi ấn nhẹ.
- Rối loạn đại tiện: Một số trường hợp nặng có thể thấy cảm giác mót rặn, khó kiểm soát trung tiện hoặc đại tiện nếu đường rò ảnh hưởng sâu đến cơ thắt.
Nếu tình trạng chảy dịch, đau rát hoặc sưng quanh hậu môn kéo dài không dứt, người bệnh nên đi khám chuyên khoa hậu môn – trực tràng sớm để xác định chính xác mức độ rò và có hướng điều trị phù hợp, tránh để bệnh chuyển nặng gây biến chứng phức tạp.
IV. Làm thế nào để chẩn đoán rò hậu môn xuyên cơ thắt chính xác?
Để chẩn đoán chính xác rò hậu môn xuyên cơ thắt, bác sĩ sẽ kết hợp khai thác triệu chứng lâm sàng và thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh nhằm xác định đường rò, hướng đi và mức độ liên quan đến cơ thắt hậu môn.
Các bước chẩn đoán thường gồm:
- Khám lâm sàng: Bác sĩ quan sát vùng quanh hậu môn để tìm lỗ rò, vị trí chảy dịch, sưng hoặc mô viêm. Dùng tay thăm khám nhẹ để đánh giá hướng và độ sâu của đường rò.
- Nội soi hậu môn – trực tràng: Giúp xác định vị trí lỗ rò trong ống hậu môn, phát hiện các ổ viêm, tổn thương kèm theo.
- Siêu âm hoặc MRI vùng hậu môn: Đây là phương pháp chính xác nhất, cho phép thấy rõ đường đi của rò xuyên qua lớp cơ thắt, từ đó giúp bác sĩ phân loại mức độ và lên kế hoạch phẫu thuật phù hợp.
- Xét nghiệm dịch rò (nếu có nghi ngờ nhiễm trùng nặng): Nhằm xác định vi khuẩn gây bệnh, hỗ trợ chọn kháng sinh điều trị.
Chẩn đoán sớm và chính xác giúp phân biệt rò hậu môn xuyên cơ thắt với các loại rò khác và hạn chế tối đa nguy cơ tổn thương cơ thắt trong quá trình điều trị.
V. Làm sao để điều trị rò hậu môn xuyên cơ thắt hiệu quả?
Điều trị rò hậu môn xuyên cơ thắt chủ yếu là phẫu thuật, vì bệnh gần như không thể tự khỏi bằng thuốc. Mục tiêu là loại bỏ toàn bộ đường rò, kiểm soát nhiễm trùng và bảo tồn cơ thắt hậu môn.
Các phương pháp điều trị phổ biến hiện nay gồm:
- Phẫu thuật cắt đường rò (fistulotomy): Áp dụng cho trường hợp rò nông, tổn thương ít cơ thắt. Bác sĩ sẽ mở đường rò, làm sạch và để vết thương lành tự nhiên.
- Đặt Seton (chỉ thắt đường rò): Dùng sợi chỉ chuyên dụng luồn qua đường rò để dẫn lưu mủ và làm xơ hóa dần, thích hợp cho rò sâu hoặc phức tạp, giúp hạn chế tổn thương cơ thắt.
- Phẫu thuật LIFT (thắt đường rò gian cơ thắt): Là kỹ thuật hiện đại, được ưu tiên vì giữ nguyên cấu trúc cơ thắt, giảm nguy cơ mất kiểm soát đại tiện sau mổ.
- Kỹ thuật vá vạt niêm mạc (flap): Áp dụng khi đường rò cao, giúp đóng kín lỗ trong bằng mảnh mô niêm mạc khỏe mạnh.
Sau phẫu thuật, người bệnh cần:
- Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ, thay băng và rửa bằng dung dịch sát khuẩn theo hướng dẫn.
- Ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước để tránh táo bón.
- Tái khám đúng lịch để bác sĩ kiểm tra tiến trình lành vết thương.
Điều trị đúng cách, tại cơ sở chuyên khoa uy tín, giúp loại bỏ hoàn toàn đường rò, hạn chế tái phát và bảo đảm chức năng đại tiện được duy trì ổn định.
VI. Một số câu hỏi thường gặp
1. Cơ thắt hậu môn bị đau có phải do rò hậu môn xuyên cơ thắt?
Không phải mọi trường hợp đau vùng cơ thắt hậu môn đều là do rò hậu môn xuyên cơ thắt. Cơn đau có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như nứt kẽ hậu môn, áp xe quanh hậu môn, viêm tuyến hậu môn hoặc do táo bón kéo dài gây co thắt cơ vòng.
2. Phẫu thuật rò hậu môn xuyên cơ thắt có ảnh hưởng đến chức năng đại tiện không?
Đây là thắc mắc phổ biến, bởi phẫu thuật rò hậu môn xuyên cơ thắt liên quan trực tiếp đến vùng cơ vòng kiểm soát đại tiện.
Trong các ca phẫu thuật hiện nay, bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ mức độ tổn thương và chọn phương pháp mổ phù hợp (ví dụ: phẫu thuật cắt đường rò, đặt seton, kỹ thuật LIFT hay flap advancement).
Nếu được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm, phẫu thuật hiếm khi gây ảnh hưởng đến khả năng đại tiện. Tuy nhiên, với các trường hợp rò phức tạp hoặc xuyên sâu qua cơ thắt, nguy cơ rối loạn đại tiện (như són phân nhẹ) có thể xảy ra tạm thời sau mổ.
Người bệnh nên tuân thủ chế độ chăm sóc, tập co cơ hậu môn (bài tập Kegel) và tái khám đúng lịch để phục hồi hoàn toàn chức năng cơ vòng.
3. Rò hậu môn xuyên cơ thắt có nhất thiết phải phẫu thuật không?
Rò hậu môn xuyên cơ thắt là bệnh lý không thể tự khỏi. Việc điều trị bằng thuốc hoặc kháng sinh chỉ giúp giảm viêm tạm thời mà không loại bỏ được đường rò. Do đó, phẫu thuật là phương pháp điều trị duy nhất giúp loại bỏ ổ rò triệt để, ngăn ngừa tái phát và biến chứng.
Việc trì hoãn phẫu thuật có thể khiến đường rò lan rộng, gây biến chứng áp-xe tái phát, tổn thương cơ vòng và mất kiểm soát đại tiện.
4. Sau phẫu thuật rò hậu môn xuyên cơ thắt, chăm sóc thế nào để tránh nhiễm trùng?
Chăm sóc hậu phẫu đúng cách đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa nhiễm trùng và rò tái phát. Một số lưu ý bao gồm:
- Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ: rửa nhẹ bằng dung dịch sát khuẩn loãng hoặc nước ấm sau mỗi lần đi vệ sinh, lau khô bằng khăn mềm.
- Thay băng hàng ngày theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh để vùng vết mổ ẩm ướt.
- Ăn uống hợp lý: bổ sung nhiều chất xơ, rau xanh, nước để tránh táo bón; hạn chế đồ cay nóng, rượu bia.
- Uống thuốc đầy đủ theo đơn bác sĩ, gồm kháng sinh, giảm đau, hoặc thuốc làm mềm phân.
- Tái khám đúng lịch hẹn để bác sĩ kiểm tra tiến trình liền thương và phát hiện sớm dấu hiệu bất thường như sưng đau, rỉ mủ hay chảy máu kéo dài.
Nếu có dấu hiệu sốt, sưng đau tăng, hoặc chảy mủ hôi, người bệnh cần liên hệ ngay với cơ sở y tế để được xử lý kịp thời.
Nhận biết sớm và hiểu rõ rò hậu môn xuyên cơ thắt sẽ giúp người bệnh tránh được biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng mạn tính hoặc mất chức năng cơ thắt. Việc điều trị đúng cách, kết hợp chăm sóc hậu phẫu tốt, sẽ giúp phục hồi hoàn toàn và hạn chế tái phát lâu dài.
Dược sĩ Nguyễn Thị Thu – Tốt nghiệp chuyên ngành Quản lý và cung ứng thuốc – Cao đẳng dược TW Hải Dương với 6 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực trình dược, đã thực tập, công tác tại nhiều nhà thuốc khác nhau.
