Hội chứng ruột kích thích nên ăn gì?

Dinh dưỡng hợp lý có thể giúp cân bằng hoạt động của hệ tiêu hóa, đặc biệt ở những người mắc hội chứng ruột kích thích. Việc lựa chọn đúng nhóm thực phẩm không chỉ làm dịu triệu chứng mà còn phòng ngừa bệnh tái phát. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu hội chứng ruột kích thích nên ăn gì.

I. Hội chứng ruột kích thích là gì?

Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome – IBS) là một rối loạn mạn tính của đại tràng nhưng không gây tổn thương thực thể ở niêm mạc ruột. Đây là bệnh lý phổ biến trong nhóm rối loạn tiêu hóa chức năng, thường gặp ở người trưởng thành và có xu hướng kéo dài, tái phát nhiều lần.

Đặc trưng của hội chứng ruột kích thích là tình trạng đau bụng, đầy hơi, đại tiện bất thường. Tuy nhiên, khi làm các xét nghiệm hay nội soi, bác sĩ thường không phát hiện tổn thương thực thể nào tại đường ruột.

Hội chứng ruột kích thích tuy không nguy hiểm tính mạng nhưng gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Đòi hỏi người bệnh cần điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống để kiểm soát triệu chứng.

II. Hội chứng ruột kích thích nên ăn gì?

Người mắc hội chứng ruột kích thích nên ăn gì? Dưới đây là những nhóm thực phẩm nên ăn và tác động tích cực của chúng đối với IBS:

1. Thực phẩm ít FODMAPs

FODMAPs là nhóm đường khó tiêu, dễ lên men trong ruột. Thay thế bằng thực phẩm ít FODMAPs như gạo, yến mạch, chuối chín, cà rốt, bí đỏ… giúp hạn chế sinh khí trong ruột, từ đó giảm tình trạng đầy hơi và đau quặn bụng.

2. Chất xơ hòa tan

Khác với chất xơ không tan (dễ gây đầy bụng), chất xơ hòa tan trong yến mạch, hạt chia, táo hay cà rốt có khả năng hút nước, làm mềm phân, hỗ trợ kiểm soát táo bón. Đồng thời, loại chất xơ này còn tạo lớp gel bao phủ thành ruột, giúp nhu động ruột ổn định hơn. Bạn có thể tham khảo:

• Yến mạch
• Hạt chia
• Hạt lanh
• Táo
• Cà rốt
• Lê (chín, ăn lượng nhỏ)
• Khoai tây (đã nấu chín, để nguội)

3. Thực phẩm giàu probiotic

Probiotic trong sữa chua không lactose, kefir, kim chi… bổ sung lợi khuẩn, ức chế vi khuẩn gây hại, giảm tình trạng tiêu chảy và rối loạn phân. Việc duy trì hệ vi sinh khỏe mạnh còn giúp giảm viêm nhẹ ở niêm mạc ruột.

4. Protein dễ tiêu

Thịt gà bỏ da, cá hồi, cá ngừ hay trứng là nguồn protein ít chất béo, dễ tiêu hơn so với thịt đỏ. Chúng cung cấp năng lượng cần thiết mà không làm ruột phải co bóp quá mạnh, từ đó hạn chế cơn đau và khó chịu.

5. Rau củ nấu chín mềm

Nấu chín rau củ (luộc, hấp, hầm) giúp phá vỡ cấu trúc chất xơ cứng, giảm áp lực cho đường tiêu hóa. Người bệnh IBS ăn rau củ chín mềm sẽ ít gặp tình trạng đầy hơi và dễ tiêu hóa hơn. Bạn có thể tham khảo: 

• Cà rốt luộc/hấp
• Bí đỏ hầm
• Khoai tây nghiền
• Bí xanh, bí đao
• Đậu que non (hấp mềm)
• Rau bina (luộc)
• Cải thìa, cải ngọt (hấp)

6. Nước lọc

Uống đủ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày giúp làm mềm phân, giảm táo bón. Ngoài ra, nước còn hỗ trợ đào thải độc tố, giữ cho hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru.

7. Gia vị nhẹ

Các loại gia vị tự nhiên như gừng, nghệ, thì là vừa tăng hương vị, vừa có tác dụng chống viêm nhẹ, giảm co thắt cơ trơn ruột và hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Một số loại gia vị nhẹ,bạn có thể đưa vào bữa ăn hàng ngày như:

• Gừng tươi
• Nghệ
• Thì là
• Quế (ít)
• Húng quế
• Lá bạc hà

Như vậy, một chế độ ăn uống khoa học sẽ góp phần đáng kể giúp ngừi mắc hội chứng ruột kích thích giảm triệu chứng cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống của mình.

III. Hội chứng ruột kích thích không nên ăn gì?

Bên cạnh các thực phẩm tốt cho người có hội chứng ruột kích thích, bạn cũng nên tránh một số loại thực phẩm dưới đây:

• Đồ ăn cay nóng: Tiêu, ớt, mù tạt… kích thích ruột, tăng tiết acid, làm triệu chứng nặng hơn.
• Đồ ăn nhanh, chế biến sẵn: Pizza, khoai tây chiên, xúc xích… nhiều dầu mỡ, gây chướng bụng, rối loạn tiêu hóa.
• Thực phẩm cứng: Thức ăn dai, không nấu nhừ gây khó tiêu, đầy hơi, tăng áp lực ruột.
• Thịt đỏ: Bò, dê, cừu… nhiều protein khó tiêu, khiến ruột phải hoạt động quá sức.
• Món tái, sống: Sushi, gỏi cá, tiết canh… tiềm ẩn vi khuẩn, ký sinh trùng, dễ gây đau bụng.
• Sữa và chế phẩm từ sữa: Người không dung nạp lactose dễ bị đầy hơi, đau bụng khi dùng sữa bò, phô mai.
• Thực phẩm nhiều đường: Nước ngọt, bánh kẹo, trái cây sấy… làm nặng thêm táo bón, tiêu chảy, đầy hơi.
• Thực phẩm chứa gluten: Lúa mì, lúa mạch… có thể gây khó chịu cho người nhạy cảm với gluten.
• Đậu và các loại đậu: Đậu Hà Lan, đậu lăng… chứa oligosaccharide gây đầy hơi, táo bón.
• Đồ chiên rán: Nhiều dầu mỡ, khó tiêu, dễ gây chướng bụng, khó chịu.
• Bia rượu, đồ uống có cồn: Gây tổn thương niêm mạc ruột, rối loạn tiêu hóa, viêm loét.
• Đồ uống chứa caffein: Cà phê, nước tăng lực… kích thích co bóp ruột, dễ gây tiêu chảy.

Việc tránh những thực phẩm dễ gây kích ứng giúp giảm các triệu chứng khó chịu của hội chứng ruột kích thích. Khi kiểm soát tốt chế độ ăn, người bệnh sẽ duy trì được hệ tiêu hóa ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống.

IV. Người bị hội chứng ruột kích thích nên làm gì để cải thiện chất lượng cuộc sống?

Bên cạnh việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, người bị hội chứng ruột kích thích (IBS) còn cần chú ý đến thói quen ăn uống và chế độ sinh hoạt hàng ngày. Những yếu tố này có ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng tiêu hóa và mức độ xuất hiện triệu chứng.

1. Thói quen ăn uống

• Ăn đúng giờ, đều đặn: Hình thành thói quen ăn uống khoa học, không bỏ bữa, hạn chế ăn quá khuya để giúp hệ tiêu hóa hoạt động ổn định.
• Chia nhỏ bữa ăn: Nên ăn thành 4–5 bữa nhỏ thay vì 2–3 bữa lớn, giảm áp lực cho đường ruột.
• Ăn chậm, nhai kỹ: Hỗ trợ tiêu hóa thức ăn tốt hơn, giảm nguy cơ đầy hơi, chướng bụng.
• Hạn chế đồ ăn nhanh và chất kích thích: Giảm thiểu đồ chiên rán, cà phê, rượu bia, nước ngọt có ga vì dễ làm tăng triệu chứng.
• Theo dõi phản ứng với từng loại thực phẩm: Ghi nhật ký ăn uống để nhận diện món ăn gây khó chịu và loại bỏ dần.

2. Chế độ sinh hoạt

• Duy trì vận động nhẹ nhàng: Các bài tập như đi bộ, yoga, bơi lội giúp cải thiện nhu động ruột, giảm căng thẳng.
• Ngủ đủ giấc, đúng giờ: Thiếu ngủ hoặc ngủ không chất lượng có thể khiến triệu chứng IBS trở nên nặng hơn.
• Quản lý căng thẳng: Stress là yếu tố kích hoạt phổ biến. Người bệnh có thể thực hành thiền, hít thở sâu, hoặc tham gia các hoạt động thư giãn.
• Tránh lạm dụng thuốc: Một số loại thuốc giảm đau, kháng sinh, hoặc thuốc chống viêm có thể làm rối loạn tiêu hóa, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Khám sức khỏe định kỳ: Giúp theo dõi tình trạng và điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.

Người bị hội chứng ruột kích thích muốn cải thiện chất lượng cuộc sống cần kết hợp giữa chế độ ăn hợp lý, thói quen ăn uống khoa học và sinh hoạt lành mạnh. Đây là cách bền vững nhất để giảm triệu chứng và nâng cao sức khỏe lâu dài.

V. Một số câu hỏi thường gặp

1. Hội chứng ruột kích thích kéo dài bao lâu?

Hội chứng ruột kích thích là bệnh mạn tính, thường kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm và dễ tái phát. Dù không nguy hiểm tính mạng, nhưng nếu không được quản lý tốt, bệnh có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

• Có thể kéo dài suốt đời nếu không điều chỉnh chế độ ăn và lối sống.
• Triệu chứng có thể thuyên giảm nếu người bệnh ăn uống, sinh hoạt khoa học.
• Mức độ kéo dài khác nhau ở từng cá nhân: có người chỉ xuất hiện theo đợt, có người bị thường xuyên.

2. Ruột kích thích thường đau ở đâu?

Cơn đau bụng trong hội chứng ruột kích thích thường không cố định, nhưng phổ biến nhất là ở vùng bụng dưới và quanh rốn. Đặc điểm cơn đau là âm ỉ, có lúc quặn thắt và thường giảm sau khi đi đại tiện.

• Vị trí thường gặp: bụng dưới (đặc biệt bên trái) hoặc quanh rốn.
• Cơn đau xuất hiện thành từng đợt, có thể kèm đầy hơi, chướng bụng.
• Giảm bớt sau khi xì hơi hoặc đi vệ sinh.

3. Hội chứng ruột kích thích ăn sữa chua được không?

Người mắc hội chứng ruột kích thích có thể ăn sữa chua, nhưng nên lựa chọn loại phù hợp để tránh kích thích đường ruột. Sữa chua giàu probiotic là lựa chọn tốt vì hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

• Nên dùng: sữa chua không lactose hoặc ít lactose, sữa chua bổ sung probiotic.
• Tác dụng: cải thiện tiêu hóa, giảm đầy hơi, hỗ trợ kiểm soát tiêu chảy.

Tóm lại, chế độ dinh dưỡng khoa học giữ vai trò nền tảng trong việc cải thiện triệu chứng hội chứng ruột kích thích. Việc hiểu rõ hội chứng ruột kích thích nên ăn gì sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt hơn tình trạng sức khỏe, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài.