Cơ thắt hậu môn bị đau: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Cơ thắt hậu môn bị đau là tình trạng mà nhiều người âm thầm chịu đựng vì tâm lý e ngại, xấu hổ. Tuy nhiên, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng liên quan đến hậu môn, trực tràng. Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng và hướng điều trị, hãy cùng Yumangel khám phá trong bài viết dưới đây.

I. Cơ thắt hậu môn là gì?

Cơ thắt hậu môn là một nhóm cơ đóng vai trò quyết định bạn có thể kiểm soát việc đi đại tiện hay không. Nhóm cơ này bao quanh lỗ hậu môn và có chức năng chính là đóng và mở lỗ hậu môn để đưa phân ra ngoài đúng thời điểm. Cơ thắt hậu môn bao gồm hai phần quan trọng:

• Cơ thắt trong: Đây là loại cơ trơn, hoạt động không theo ý muốn của bạn. Nghĩa là ngay cả khi bạn không có chủ ý, cơ này vẫn tự động giữ hậu môn luôn đóng kín khi bạn đang nghỉ ngơi, ngủ hoặc chưa muốn đi ngoài. Nhờ đó, bạn không phải lo về việc phân đào thải ra ngoài.
• Cơ thắt ngoài: Khác với cơ thắt trong, đây là loại cơ vân và hoạt động theo ý muốn. Khi bạn cảm thấy cần đi đại tiện, cơ này sẽ được bạn chủ động “thả lỏng”, cho phép phân được đào thải ra ngoài. Ngược lại, nếu chưa đến lúc hoặc chưa thuận tiện, bạn hoàn toàn có thể nhịn đại tiện, là nhờ cơ thắt ngoài giữ chặt hậu môn lại.

Hiểu về cơ thắt hậu môn là bước đầu tiên giúp bạn lắng nghe cơ thể, sớm phát hiện các dấu hiệu bất thường và điều trị kịp thời. Đặc biệt, khi cơ thắt hậu môn bị đau, dù là âm ỉ hay dữ dội đó có thể là tín hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý tiềm ẩn, bạn tuyệt đối không nên bỏ qua.

II. Tại sao cơ thắt hậu môn bị đau?

Cơ thắt hậu môn bị đau là một vấn đề khá phổ biến và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Việc hiểu rõ những nguyên nhân này sẽ giúp bạn tìm được hướng giải quyết phù hợp, cải thiện nhanh các triệu chứng.

1. Táo bón kéo dài

Táo bón là một trong những thủ phạm hàng đầu gây đau cơ thắt hậu môn. Khi bạn bị táo bón, phân thường trở nên cứng và khô, khiến mỗi lần đi đại tiện đều trở thành một cuộc chiến. Bạn sẽ phải rặn mạnh để đẩy phân ra ngoài, điều này vô tình gây ra:

• Tổn thương trực tiếp lên cơ vòng hậu môn vốn mỏng manh.
• Tăng áp lực đáng kể lên các cơ xung quanh, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm và đau nhức dai dẳng.

Hãy tưởng tượng cơ hậu môn của bạn phải chịu áp lực từ phân cứng sẽ biểu hiện thành những cơn đau rát khó chịu.

2. Nứt kẽ hậu môn

Nứt kẽ hậu môn là tình trạng lớp niêm mạc mỏng manh ở ống hậu môn bị rách hoặc tổn thương. Mỗi khi phân đi qua, đặc biệt là phân khô và cứng, vết nứt sẽ bị kéo giãn và gây ra đau rát dữ dội. Điều khó chịu là cơn đau này thường kéo dài dai dẳng sau khi bạn đi ngoài, khiến bạn ám ảnh mỗi lần vào nhà vệ sinh.

3. Trĩ nội, trĩ ngoại

Bệnh trĩ (bao gồm trĩ nội và trĩ ngoại) xảy ra khi các tĩnh mạch ở vùng hậu môn bị sưng phồng, viêm nhiễm và sa xuống. Các búi trĩ này sẽ:

• Tạo ra một áp lực lớn đè nén lên các cơ thắt hậu môn.
• Gây ra cảm giác đau tức, khó chịu, đặc biệt là khi ngồi hoặc đi đại tiện.

Cơn đau có thể từ âm ỉ đến dữ dội, tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh trĩ.

4. Co thắt hậu môn

Đây là một tình trạng đặc biệt hơn. Bạn sẽ cảm thấy co thắt cơ thắt hậu môn một cách đột ngột và dữ dội, không rõ nguyên nhân. Các cơn co thắt này thường:

• Xảy ra bất ngờ, đôi khi về đêm làm bạn tỉnh giấc.
• Kéo dài trong vài giây đến vài phút, sau đó tự biến mất.
• Mặc dù không nguy hiểm, nhưng lại gây ra đau đớn và hoảng loạn cho người bệnh.

5. Áp xe hoặc rò hậu môn

Khi vùng hậu môn bị nhiễm trùng, nó có thể hình thành áp xe (ổ mủ). Ổ mủ này sẽ:

• Khiến vùng cơ thắt hậu môn sưng tấy, đau nhức và nóng rát.
• Kèm theo các triệu chứng như sốt, ớn lạnh.

Nếu áp xe không được điều trị kịp thời, nó có thể phát triển thành rò hậu môn, một đường hầm bất thường từ ống hậu môn ra da, gây tiết dịch, ngứa ngáy và đau đớn kéo dài.

6. Quan hệ tình dục qua hậu môn

Việc quan hệ tình dục đường hậu môn nếu không cẩn thận, đặc biệt là khi thô bạo, có thể:

• Làm tổn thương các mô mềm và cơ ở vùng hậu môn.
• Dẫn đến tình trạng đau, rát và viêm nhiễm.
• Nguy cơ cao gây nứt kẽ hoặc các tổn thương khác.

7. Phẫu thuật hoặc chấn thương vùng hậu môn

Nếu bạn từng trải qua phẫu thuật ở vùng hậu môn (ví dụ: cắt trĩ, phẫu thuật nứt kẽ) hoặc chấn thương (như sau sinh mổ, tai nạn), vùng này có thể bị ảnh hưởng.

• Quá trình lành vết thương có thể để lại sẹo.
• Mô sẹo có thể ảnh hưởng đến sự co giãn và chức năng của cơ thắt, gây đau hoặc khó chịu về sau.

Tóm lại, đau cơ thắt hậu môn không chỉ đơn giản là cơn đau tức thời, mà có thể là biểu hiện của một loạt các vấn đề tiềm ẩn như táo bón, trĩ, nứt kẽ hậu môn hoặc rối loạn cơ trơn. Việc hiểu đúng nguyên nhân giúp bạn chủ động điều chỉnh lối sống, chăm sóc sức khỏe tốt hơn, đồng thời sớm thăm khám y tế nếu tình trạng đau kéo dài hoặc ngày càng nghiêm trọng.

8. Cơ nâng hậu môn

Một số trường hợp đau vùng hậu môn không xuất phát trực tiếp từ các vấn đề ở cơ thắt hậu môn mà có thể liên quan đến cơ nâng hậu môn – một nhóm cơ quan trọng giúp nâng đỡ thành trực tràng và kiểm soát chức năng đại tiện. Đặc biệt, ở người trưởng thành, hội chứng cơ nâng hậu môn là một nguyên nhân phổ biến gây đau âm ỉ kéo dài ở sâu trong vùng hậu môn – trực tràng. Không giống như đau do co thắt hậu môn thông thường, đau liên quan đến cơ nâng hậu môn thường khó xác định được điểm đau cụ thể và kéo dài dai dẳng, gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống.

III. Triệu chứng cơ thắt hậu môn bị đau

Khi cơ thắt hậu môn bị tổn thương, co cứng hoặc viêm, người bệnh thường cảm nhận rõ những triệu chứng khu trú tại vùng cơ vòng, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày, đặc biệt là việc đại tiện. Những biểu hiện điển hình bao gồm:

1. Đau rát hoặc đau buốt tại vùng hậu môn

Đây là triệu chứng chính và rõ ràng nhất. Cơn đau có thể chỉ là cảm giác râm ran, âm ỉ, nhưng cũng có thể trở nên dữ dội, đau nhói như kim châm hoặc buốt khó chịu. Cảm giác này thường tăng lên đáng kể khi bạn đi đại tiện do cơ thắt phải hoạt động, hoặc khi bạn ngồi lâu gây áp lực trực tiếp lên vùng cơ này.

2. Cảm giác căng tức, co thắt hoặc nặng nề ở hậu môn

Bạn có thể có cảm giác như có vật gì đó đang ép chặt hoặc siết lại bên trong hậu môn, khiến bạn thấy căng tức, khó chịu. Đôi khi, cảm giác này giống như một gánh nặng đè xuống vùng hậu môn, không thể thư giãn hoàn toàn. Đây chính là biểu hiện của sự co thắt bất thường của cơ.

3. Cảm giác khó chịu lan tỏa

Đau có thể không chỉ tập trung tại một điểm mà lan ra xung quanh vùng hậu môn, thậm chí có thể lan xuống vùng đáy chậu hoặc bẹn.

4. Đau đột ngột và dữ dội, rồi biến mất nhanh chóng

Đây là một dạng đặc biệt của đau cơ thắt. Cơn đau đến rất bất ngờ, thường vào ban đêm, gây co thắt cực mạnh ở cơ thắt hậu môn trong vài giây đến vài phút rồi tự động biến mất hoàn toàn. Mặc dù không nguy hiểm, nhưng cường độ đau có thể khiến bạn giật mình, hoảng loạn.

5. Khó kiểm soát việc đại tiện 

Nếu cơ thắt bị tổn thương nghiêm trọng hoặc suy yếu do đau kéo dài, bạn có thể gặp khó khăn trong việc nhịn đi đại tiện hoặc ngược lại là khó khăn khi tống phân ra ngoài dù có cảm giác muốn đi. Điều này cho thấy chức năng kiểm soát của cơ thắt đã bị ảnh hưởng.

Nếu bạn gặp các triệu chứng kèm theo như chảy máu tươi, tiết dịch mủ, có khối sưng mềm hay cục lồi ra ngoài, ngứa rát kéo dài, hoặc sốt thường là dấu hiệu của các bệnh lý cụ thể khác của hậu môn trực tràng (như trĩ, nứt kẽ, áp xe, rò hậu môn) mà cơn đau cơ thắt hậu môn có thể là một phần triệu chứng của chúng. Nếu bạn gặp các triệu chứng này, bạn cần đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân gốc rễ.

IV. Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Không ít người ngại đi khám hậu môn do tâm lý xấu hổ hoặc chủ quan, dẫn đến việc bỏ qua thời điểm vàng để điều trị. Tuy nhiên, bạn nên nhớ: càng khám sớm, điều trị càng đơn giản và hiệu quả. Dưới đây là những trường hợp bạn không nên trì hoãn:

• Đau kéo dài nhiều ngày không rõ nguyên nhân: Nếu cơn đau cứ âm ỉ hoặc tái đi tái lại mà bạn không biết rõ lý do, hãy để bác sĩ tìm ra nguyên nhân.
• Cơn đau ngày càng tăng, kèm sốt hoặc chảy dịch: Đây là những dấu hiệu cảnh báo của nhiễm trùng hoặc biến chứng nghiêm trọng, cần được can thiệp y tế khẩn cấp.
• Có hiện tượng chảy máu hậu môn không rõ lý do: Bất kể lượng máu ít hay nhiều, chảy máu hậu môn cần được bác sĩ kiểm tra để loại trừ các bệnh lý nguy hiểm như ung thư hoặc các tổn thương cần điều trị.
• Đại tiện khó, không tự chủ: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc đi ngoài, phải rặn nhiều, hoặc ngược lại, không thể kiểm soát việc đi ngoài, đây là dấu hiệu chức năng cơ thắt đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Tiền sử bệnh lý hậu môn trực tràng: Nếu bạn đã từng mắc các bệnh như trĩ, nứt kẽ, rò hậu môn, hoặc đã phẫu thuật ở vùng này, cơn đau hiện tại có thể là dấu hiệu tái phát hoặc biến chứng, cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá.

IV. Điều trị cơ thắt hậu môn bị đau

Nếu bạn đang phải đối mặt với cơn đau khó chịu ở cơ thắt hậu môn, đừng lo lắng. Có nhiều phương pháp để giúp bạn giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện tình trạng. Quan trọng là bạn cần hiểu rõ các cách tiếp cận khác nhau để có thể phối hợp điều trị bệnh hiệu quả nhất.

1. Thay đổi lối sống 

Những thay đổi nhỏ trong thói quen hàng ngày có thể mang lại hiệu quả bất ngờ trong việc giảm đau và ngăn ngừa cơ thắt hậu môn bị đau tái phát:

• Ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước
• Tập thể dục nhẹ nhàng
• Ngâm hậu môn trong nước ấm 15-20 phút/ngày
• Hạn chế rặn mạnh khi đại tiện

2. Sử dụng thuốc theo chỉ định

Khi các biện pháp tại nhà không hiệu quả, bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc để hỗ trợ giảm triệu chứng:

• Thuốc bôi hậu môn: Các loại kem hoặc thuốc mỡ chứa lidocaine (giúp gây tê, giảm đau tạm thời) hoặc hydrocortisone (chống viêm, giảm sưng) có thể được chỉ định để bôi trực tiếp vào vùng hậu môn. Chúng giúp làm dịu cơn đau và giảm viêm tại chỗ rất nhanh chóng.
• Thuốc chống co thắt: Nếu cơn đau do cơ thắt bị co bóp đột ngột và dữ dội, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giúp giảm co thắt cơ trơn ở hậu môn, mang lại sự thư giãn cho vùng cơ này.
• Thuốc nhuận tràng nhẹ: Trong trường hợp táo bón gây đau, các loại thuốc nhuận tràng nhẹ (ví dụ: thuốc tạo khối, thuốc làm mềm phân) có thể được sử dụng trong thời gian ngắn để hỗ trợ đi tiêu dễ dàng hơn, tránh làm tổn thương cơ thắt. Lưu ý, bạn cần dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ để tránh lệ thuộc thuốc.

3. Can thiệp y tế

Trong những trường hợp nghiêm trọng hoặc khi các phương pháp trên không hiệu quả, bác sĩ có thể cân nhắc các biện pháp can thiệp chuyên sâu hơn:

• Rạch dẫn lưu áp xe: Nếu cơn đau do áp xe hậu môn (tụ mủ) gây ra, việc rạch và dẫn lưu mủ là cần thiết và cấp bách để loại bỏ ổ nhiễm trùng, giảm áp lực và làm giảm đau đáng kể.
• Phẫu thuật rò hậu môn, trĩ hoặc nứt kẽ: Khi các bệnh lý như rò hậu môn, trĩ nặng hoặc nứt kẽ hậu môn không đáp ứng với điều trị nội khoa, phẫu thuật có thể là giải pháp cuối cùng để loại bỏ nguyên nhân gây đau và khôi phục chức năng vùng hậu môn.
• Điều trị vật lý trị liệu sàn chậu: Đối với các trường hợp co thắt cơ không do tổn thương thực thể rõ ràng, hoặc do rối loạn chức năng sàn chậu, vật lý trị liệu có thể rất hữu ích. Các bài tập sàn chậu dưới sự hướng dẫn của chuyên gia sẽ giúp bạn học cách thư giãn và kiểm soát các cơ này tốt hơn, từ đó giảm đau và cải thiện chất năng đại tiện.

V. Cách phòng ngừa đau cơ thắt hậu môn tái phát

Ngay cả khi đã điều trị khỏi, tình trạng đau cơ thắt hậu môn vẫn có nguy cơ tái phát nếu bạn không chú ý chăm sóc đúng cách. Những thói quen nhỏ trong ăn uống, vệ sinh và sinh hoạt có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe vùng hậu môn – trực tràng. Dưới đây là những nguyên tắc đơn giản nhưng cực kỳ cần thiết để bạn chủ động phòng ngừa:

1. Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh

• Tăng cường chất xơ từ rau xanh, trái cây, các loại đậu, yến mạch, khoai lang… giúp phân mềm, dễ đi ngoài, giảm nguy cơ táo bón.
• Uống đủ 1.5 – 2 lít nước mỗi ngày, đặc biệt là nước lọc và canh rau.
• Hạn chế thực phẩm gây táo bón hoặc kích thích tiêu hóa như: đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh, rượu bia, cà phê.

Bạn có thể bắt đầu bữa sáng bằng một ly nước ấm với vài lát chanh hoặc một thìa mật ong để kích thích nhu động ruột tự nhiên.

2. Giữ thói quen đi đại tiện đúng cách

• Đi vệ sinh ngay khi có nhu cầu, không nhịn lâu vì điều này khiến phân khô cứng, gây đau khi đi ngoài.
• Ngồi đúng tư thế: Tư thế ngồi xổm (hoặc kê ghế nhỏ dưới chân khi ngồi bồn cầu) giúp đường ruột thẳng, giảm áp lực lên cơ thắt hậu môn.
• Không rặn mạnh, không ngồi lâu trên bồn cầu: Điều này giúp hạn chế áp lực dồn lên cơ thắt và các tĩnh mạch vùng hậu môn.

3. Vệ sinh hậu môn đúng cách

• Lau nhẹ nhàng sau khi đi ngoài, tránh giấy thô ráp. Tốt nhất là rửa bằng nước sạch hoặc dùng khăn ướt không mùi.
• Vệ sinh vùng kín hằng ngày, nhất là sau vận động hoặc vào mùa nóng để tránh viêm nhiễm, ngứa ngáy.
• Nếu từng bị nứt hậu môn, áp xe hay phẫu thuật: nên ngâm nước ấm 1–2 lần/ngày để thư giãn cơ hậu môn, hỗ trợ làm lành mô.

4. Luyện tập vận động đều đặn

• Duy trì tập thể dục nhẹ nhàng 20–30 phút mỗi ngày như đi bộ, yoga, đạp xe nhẹ.
• Tránh ngồi quá lâu một chỗ, nhất là với dân văn phòng – nên đứng dậy vươn vai hoặc đi lại sau mỗi 1 giờ.

Bạn có thể tham khảo các bài Kegel cho vùng hậu môn (siết – thả cơ vòng như khi nhịn đại tiện) giúp tăng sức mạnh cơ thắt và phòng tránh rối loạn kiểm soát đại tiện.

5. Quan hệ tình dục an toàn

Nếu bạn quan hệ qua đường hậu môn, cần:

• Thoa đủ chất bôi trơn, thực hiện nhẹ nhàng.
• Vệ sinh sạch sẽ trước và sau khi quan hệ.
• Tránh quan hệ khi vùng hậu môn đang bị viêm, đau hoặc sau phẫu thuật.

6. Tái khám định kỳ nếu từng có bệnh lý hậu môn

Nếu bạn từng mắc các bệnh lý vùng hậu môn như trĩ, áp xe, nứt kẽ hoặc đã trải qua phẫu thuật tại khu vực này, việc tái khám định kỳ là điều hết sức cần thiết. Bạn nên đến cơ sở y tế kiểm tra mỗi 6-12 tháng hoặc sớm hơn nếu nhận thấy các dấu hiệu bất thường như đau tái phát, chảy máu, rỉ dịch hoặc có khối sưng bất thường quanh hậu môn.

Việc chủ động thăm khám không chỉ giúp phát hiện sớm những vấn đề tiềm ẩn mà còn tạo cơ hội can thiệp kịp thời, giảm thiểu nguy cơ biến chứng hoặc tái phát ở mức độ nghiêm trọng hơn.

Đau cơ thắt hậu môn có thể điều trị, nhưng phòng ngừa tái phát mới là điều quan trọng và lâu dài. Những thay đổi nhỏ trong chế độ ăn, thói quen đại tiện, vệ sinh cá nhân và sinh hoạt sẽ là lá chắn tự nhiên bảo vệ cơ thắt hậu môn của bạn khỏe mạnh mỗi ngày.

Hy vọng qua những thông tin chia sẻ trong bài, bạn đã hiểu rõ hơn về tình trạng cơ thắt hậu môn bị đau. Đừng chờ đến khi cơn đau trở nên nghiêm trọng mới đi khám. Việc chủ động tìm đến bác sĩ giúp bạn nhanh chóng xác định nguyên nhân và can thiệp bệnh kịp thời.