Ung thư hậu môn: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Ung thư hậu môn là một bệnh lý ác tính ít gặp nhưng đang có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Bệnh thường khởi phát âm thầm với các triệu chứng dễ nhầm lẫn với bệnh trĩ hoặc các rối loạn tiêu hóa khác. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp chẩn đoán, điều trị đóng vai trò quan trọng giúp người bệnh có cơ hội điều trị hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống.

I. Ung thư hậu môn là gì?

Ung thư hậu môn là tình trạng các tế bào bất thường tại ống hậu môn phát triển và nhân lên không kiểm soát, tạo thành khối u ác tính. Đây là một dạng ung thư hiếm, chỉ chiếm khoảng 2-4% trong tổng số các ca ung thư đường tiêu hóa. Tuy nhiên, bệnh đang có xu hướng gia tăng trên thế giới do liên quan mật thiết đến nhiễm virus HPV (Human Papillomavirus) và lối sống tình dục không an toàn.

Theo số liệu từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society, 2024), mỗi năm tại Mỹ ghi nhận khoảng 9.760 ca mắc mới ung thư hậu môn và hơn 1.870 ca tử vong. Tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cao gấp đôi so với nam giới.

II. Nguyên nhân nào gây ung thư hậu môn?

Ung thư hậu môn là bệnh lý ác tính chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nguy cơ khác nhau. Trong đó, nhiễm virus HPV được coi là nguyên nhân chính. Bên cạnh đó là thói quen sinh hoạt, tình trạng miễn dịch và bệnh lý nền.

1. Nhiễm virus HPV (Human Papillomavirus)

HPV, đặc biệt là chủng HPV-16 và HPV-18, là nguyên nhân chính của ung thư hậu môn. Theo WHO (2023), khoảng 90% ca bệnh có liên quan đến HPV. Virus này lây chủ yếu qua quan hệ tình dục, kể cả không xâm nhập, nên rất khó phòng tránh tuyệt đối.

2. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn không an toàn

Quan gệ tình dục qua đường hậu môn làm tăng nguy cơ lây HPV, HIV và các bệnh lây truyền khác. Nghiên cứu tại Mỹ cho thấy nam giới quan hệ đồng tính (MSM) có tỷ lệ ung thư hậu môn cao gấp 17 lần so với dân số chung.

3. Hút thuốc lá, uống rượu bia

Khói thuốc chứa nhiều chất gây ung thư làm tổn thương DNA và suy yếu miễn dịch vùng hậu môn. Người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 1,5–2 lần so với người không hút (Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ). Rượu bia cũng góp phần làm tăng đột biến gen và giảm khả năng đề kháng.

4. Hệ miễn dịch suy yếu

Người nhiễm HIV có nguy cơ ung thư hậu môn cao gấp 30–50 lần, còn bệnh nhân sau ghép tạng dùng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ tăng 4–5 lần (CDC). Suy giảm miễn dịch khiến cơ thể không kiểm soát được sự nhân lên của HPV và tế bào bất thường.

5. Bệnh lý mạn tính vùng hậu môn – trực tràng

Các tình trạng viêm kéo dài như mụn cóc, rò hậu môn, nứt kẽ, viêm loét có thể thúc đẩy sự biến đổi ác tính. Người bị rò hậu môn mạn tính trên 10 năm có nguy cơ mắc bệnh cao hơn 2–3 lần so với người bình thường.

6. Yếu tố di truyền và tuổi tác

Trên 80% ca ung thư hậu môn được phát hiện ở người trên 50 tuổi. Ngoài ra, người có tiền sử gia đình mắc các ung thư liên quan đến HPV (cổ tử cung, hầu họng, dương vật) cũng có nguy cơ cao hơn.

III. Triệu chứng bị ung thư hậu môn là gì?

Ung thư hậu môn thường khởi phát âm thầm với những biểu hiện dễ nhầm lẫn với các bệnh như trĩ hay nứt kẽ hậu môn. Chính vì vậy, nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện khi bệnh đã tiến triển. Nhận biết triệu chứng theo từng giai đoạn là cách quan trọng giúp tầm soát và điều trị kịp thời.

1. Triệu chứng giai đoạn sớm

Ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể xuất hiện các dấu hiệu như:

• Chảy máu nhẹ vùng hậu môn, thường thấy lẫn trong phân hoặc khi lau bằng giấy vệ sinh.
• Ngứa, đau rát hoặc cảm giác khó chịu quanh hậu môn.
• Xuất hiện một khối u nhỏ, cứng khi sờ vào.

Đây là giai đoạn điều trị hiệu quả nhất, với tỷ lệ sống sau 5 năm có thể đạt khoảng 80–85% nếu được phát hiện sớm.

2. Triệu chứng giai đoạn tiến triển

Khi khối u phát triển lớn hơn hoặc lan ra mô lân cận, các triệu chứng trở nên rõ rệt hơn:

• Đau nhiều khi đi đại tiện, cảm giác như có vật cản trong ống hậu môn.
• Khối u hoặc cục sưng rõ ràng ở vùng hậu môn.
• Chảy dịch bất thường, có mùi hôi khó chịu.
• Hạch bẹn sưng to do tế bào ung thư di căn hạch vùng.

Ở giai đoạn này, tỷ lệ sống sau 5 năm giảm xuống khoảng 65–70%.

3. Triệu chứng giai đoạn muộn

Khi bệnh đã di căn xa, người bệnh phải đối diện với nhiều biến chứng nặng nề:

• Chảy máu nặng, khó kiểm soát, có thể dẫn đến thiếu máu mạn tính.
• Hẹp hậu môn, khó đi vệ sinh, kèm đau lan rộng sang vùng chậu và tầng sinh môn.
• Suy kiệt cơ thể, sụt cân nhanh, mệt mỏi, chán ăn.

Tiên lượng ở giai đoạn muộn kém hơn nhiều, tỷ lệ sống sau 5 năm chỉ còn khoảng 30–35%.

Có thể thấy, các triệu chứng của ung thư hậu môn dễ bị bỏ qua. Vì vậy, khi có biểu hiện bất thường kéo dài ở vùng hậu môn – trực tràng, người bệnh cần thăm khám sớm để có cơ hội điều trị hiệu quả nhất.

IV. Ai có nguy cơ cao bị ung thư hậu môn?

Ung thư hậu môn có thể gặp ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng dưới đây có nguy cơ cao hơn do đặc điểm về sức khỏe, thói quen sinh hoạt hoặc tuổi tác. Việc nhận biết sớm các yếu tố nguy cơ sẽ giúp mỗi người chủ động phòng ngừa và tầm soát bệnh kịp thời.

• Người nhiễm HPV hoặc bệnh lây truyền qua đường tình dục: HPV, đặc biệt là chủng 16 và 18, có thể gây biến đổi tế bào hậu môn và là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Người từng mắc bệnh lây qua đường tình dục cũng dễ bị tổn thương kéo dài, làm tăng khả năng ung thư.
• Người quan hệ tình dục qua đường hậu môn thường xuyên: Quan hệ không an toàn dễ gây tổn thương niêm mạc, đồng thời làm tăng nguy cơ nhiễm HPV, HIV, khiến khả năng mắc ung thư hậu môn cao hơn bình thường.
• Người có hệ miễn dịch suy giảm: Nhiễm HIV hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch sau ghép tạng khiến cơ thể khó kiểm soát HPV và tế bào bất thường, từ đó nguy cơ ung thư hậu môn tăng lên rõ rệt.
• Người từng mắc bệnh mạn tính vùng hậu môn – trực tràng: Các tình trạng viêm kéo dài như rò hậu môn, nứt kẽ hay mụn cóc tạo điều kiện cho tế bào ác tính phát triển, làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Người lớn tuổi (trên 50 tuổi): Tuổi cao làm giảm khả năng kiểm soát biến đổi tế bào, đa số ca ung thư hậu môn được phát hiện ở nhóm này.
• Người hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia: Chất độc hại trong thuốc lá và rượu bia gây tổn thương DNA, suy yếu miễn dịch, từ đó làm tăng nguy cơ hình thành ung thư.

Hiểu rõ các nhóm nguy cơ không chỉ giúp bạn nâng cao ý thức bảo vệ sức khỏe, mà còn là cơ sở để đi khám định kỳ, phát hiện sớm ung thư hậu môn ngay từ giai đoạn đầu, tăng khả năng điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống.

V. Cách chẩn đoán bệnh ung thư hậu môn

Để chẩn đoán chính xác ung thư hậu môn, bác sĩ thường bắt đầu bằng việc khai thác bệnh sử. Những thông tin quan trọng bao gồm: thời gian xuất hiện triệu chứng (chảy máu, đau rát, khối u vùng hậu môn), tiền sử nhiễm HIV, bệnh viêm đại tràng, từng xạ trị vùng chậu, hoặc thói quen quan hệ tình dục qua đường hậu môn. Đây là cơ sở giúp định hướng nguy cơ và lựa chọn phương pháp thăm khám phù hợp.

Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành các bước thăm khám lâm sàng và chỉ định cận lâm sàng để xác định tình trạng bệnh:

• Khám hậu môn – trực tràng bằng tay: nhằm phát hiện khối bất thường, nốt sùi hoặc tổn thương trong ống hậu môn.
• Khám hạch bẹn hai bên: giúp kiểm tra tình trạng di căn hạch khu vực – một đặc điểm thường gặp ở ung thư hậu môn.
• Khám phụ khoa (với nữ giới): đánh giá sự lan rộng hoặc xâm lấn sang cơ quan sinh dục.
• Xét nghiệm máu: bao gồm test HIV và các xét nghiệm tổng quát, hỗ trợ tiên lượng và lựa chọn phác đồ điều trị.
• Nội soi ống hậu môn – trực tràng: cho phép quan sát trực tiếp tổn thương, đồng thời sinh thiết lấy mẫu mô để xét nghiệm giải phẫu bệnh – tiêu chuẩn vàng để xác định ung thư.
• Siêu âm qua ngả hậu môn: đánh giá tình trạng khối u, mức độ xâm lấn và hạch vùng quanh hậu môn.
• Chẩn đoán hình ảnh (X-quang phổi, CT-scan, MRI): xác định kích thước khối u, mức độ lan rộng và khả năng di căn xa.
• Chụp PET/CT: hỗ trợ đánh giá toàn diện tình trạng bướu, hạch, cũng như hiệu quả đáp ứng điều trị.
  

Nhờ sự kết hợp giữa khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng và các kỹ thuật cận lâm sàng hiện đại, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chính xác và xây dựng phác đồ điều trị tối ưu cho từng bệnh nhân.

VI. Các phương pháp điều trị ung thư hậu môn

Kiểm tra ung thư hậu môn bằng cách nào? Cách phát hiện ung thư hậu môn bác sĩ sử dụng là thông qua các biểu hiện ung thư hậu môn trực tràng và các xét nghiệm như: thăm hậu môn trực tràng bằng tay; nội soi ống hậu môn; sinh thiết; siêu âm; chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ; chụp PET/CT…

Hiện nay có 3 cách chính là: phẫu thuật, xạ trị và hóa chất. Phác đồ điều trị của từng bệnh nhân phụ thuộc vào các yếu tố: loại ung thư hậu môn, giai đoạn bệnh, thể trạng và lựa chọn của bệnh nhân. Cụ thể:

1. Phẫu thuật

Phương pháp phẫu được chỉ định ở mọi giai đoạn của bệnh K hậu môn nhằm mục đích loại bỏ các khối u ung thư hậu môn. Có 2 trường hợp khi phẫu thuật như sau:

• Phẫu thuật cắt bỏ cục bộ: Mục đích để loại bỏ khối u cùng với một số mô khỏe mạnh xung quanh hậu môn. Phương pháp này thường sử dụng với người bệnh ung thư hậu môn ở phần dưới của hậu môn và không lây lan rộng. Tốt nhất thực hiện khi ung thư hậu môn giai đoạn sớm và các khối u nhỏ.
• Phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ: Mục đích để loại bỏ toàn bộ phần dưới của đường tiêu hóa và phải tạo kết nối từ đường tiêu hóa đến da. Phương pháp phẫu thuật này được áp dụng cho các bệnh đáp ứng không tốt với các phương pháp điều trị khác hoặc những người ở giai đoạn cuối.

2. Xạ trị

Để loại ỏ các khối ung thư hậu môn, bệnh nhân ung thư hậu môn xạ trị thường được phối hợp với hóa chất. Thời gian tiến hành xạ trị là liên tục 5 ngày/tuần trong 5-6 tuần.

Một số biến chứng xạ trị trong điều trị ung thư hậu môn có thể gặp phải như: mệt mỏi, phản ứng da từ nhẹ đến vừa, cảm giác khó chịu khi đi vệ sinh, rối loạn tiêu hóa,  đỏ da, sưng phồng ở hậu môn.

3. Hóa trị

Hóa trị trong điều hòa ung thư hậu môn sủ dụng kết hợp nhiều thuốc như: fluorouracil (5-FU, Adrucil) kết hợp với Mitomycin C (Mitozytrez, Mutamycin) hoặc Cisplatin. 

Khi hóa trị, bệnh nhân ung thư hậu môn có thể gặp phải một số tác dụng như: mệt mỏi, nôn và buồn nôn, chán ăn, rụng tóc, tiêu chảy… 

VII. Cách phòng ngừa ung thư hậu môn, bạn nên biết

Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa thể tìm ra được cách phòng ngừa ung thư hậu môn đặc hiệu. Tuy nhiên, một số biện pháp có thể làm giảm yếu tố nguy cơ của bệnh bao gồm:

• Tiêm vắc xin phòng ngừa HPV.
• Bỏ thuốc lá.
• Hạn chế uống bia rượu. 
• Quan hệ tình dục an toàn bằng cách sử dụng bao cao su.
• Hạn chế quan hệ nhiều bạn tình. 
• Thực hiện lối sống lành mạnh gồm: ăn uống khoa học, nghỉ ngơi hợp lý và tập thể dục đều đặn mỗi ngày.

Ung thư hậu môn là bệnh nguy hiểm xảy ra ở đoạn cuối của ống tiêu hóa. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh phát triển nhanh và có thể di căn sang các cơ quan khác trong cơ thể rất nguy hiểm. Do đó, việc thăm khám sức khỏe định kỳ là việc làm cần thiết để phát hiện bệnh ngay từ giai đoạn sớm. 

VIII. Một số câu hỏi thường gặp

1. Ung thư hậu môn có chữa được không? 

Ung thư hậu môn có thể chữa được, nhưng điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giai đoạn của bệnh, kích thước và vị trí của khối u, tình trạng sức khỏe tổng quát của người bệnh, và phản ứng của khối u với điều trị.

Nếu ung thư hậu môn được phát hiện ở giai đoạn sớm, khi khối u chưa lan sang các cơ quan và mô xung quanh, cơ hội chữa khỏi bệnh là rất cao. Trong trường hợp này, các phương pháp điều trị chủ yếu là phẫu thuật cắt bỏ khối u (resection) hoặc hủy hoại khối u bằng phương pháp hủy hoại tế bào (ablative therapy) như laser, nhiệt hoặc điện trị liệu.

Tuy nhiên, để hiệu quả điều trị bệnh ung thư hậu môn cao nhất, người bệnh cần phát hiện và chữa trị ngay ở giai đoạn đầu. Việc điều trị sớm giúp àm tăng cơ hội chữa khỏi hơn so với việc phát hiện và điều trị muộn. 

2. Ung thư hậu môn có nguy hiểm không? 

Ung thư hậu môn là một bệnh ung thư nghiêm trọng và có nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Như các loại ung thư khác, nếu không điều trị, ung thư hậu môn có thể tiến triển và lan sang các cơ quan và mô xung quanh, gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.

Do đó, ngay khi phát hiện triệu chứng K hậu môn, người bệnh không nên chủ quan, hãy đi thăm khám sớm để chế tối đa nguy cơ biến chứng 

3. Ung thư hậu môn sống được bao lâu? 

Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách có khả năng tăng hiệu quả điều trị với khả năng sống trong 5 năm đầu sau khi được chẩn đoán ung thư hậu môn là 71% đối với nữ giới và 60% đối với nam giới. 

Ung thư hậu môn có chết không? Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, ước tính vào năm 2017 có khoảng 8.200 trường hợp ung thư hậu môn, trong đó có 1.100 trường hợp tử vong.

4. Khác biệt gì giữa ung thư hậu môn và trĩ?

Bệnh trĩ và ung thư hậu môn có thể gây ra những triệu chứng giống nhau như chảy máu hay ngứa rát, nhưng bản chất hoàn toàn khác nhau. 

Ung thư hậu môn là sự tăng sinh bất thường của tế bào tại ống hậu môn, có nguy cơ đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm. Ngược lại, trĩ chỉ là tình trạng giãn và sưng các tĩnh mạch hậu môn, thường liên quan đến táo bón hoặc thói quen sinh hoạt.

Qua việc bài viết, có thể thấy ung thư hậu môn là bệnh lý không thể chủ quan. Phát hiện sớm giúp mở rộng cơ hội chữa khỏi và giảm biến chứng. Người bệnh nên đến cơ sở y tế chuyên khoa khi có triệu chứng nghi ngờ. Đây là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.