Nhận biết trĩ độ 1 và phương pháp điều trị

Trĩ độ 1 không chỉ là dấu hiệu khởi đầu của bệnh trĩ mà còn là cơ hội vàng để điều trị hiệu quả. Đặc trưng của giai đoạn này là búi trĩ chưa sa ra ngoài và triệu chứng còn nhẹ. Chính vì vậy, nhiều bệnh nhân thường chủ quan hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Việc nhận biết trĩ độ 1 chính xác sẽ giúp lựa chọn phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả.

I. Nhận biết trĩ độ 1 như thế nào?

Trĩ độ 1 là giai đoạn sớm nhất của bệnh trĩ, khi các tĩnh mạch vùng hậu môn – trực tràng bắt đầu giãn nhẹ và hình thành búi trĩ nhỏ bên trong ống hậu môn. Ở mức độ này, búi trĩ chưa sa ra ngoài nên rất khó quan sát bằng mắt thường, người bệnh chủ yếu nhận biết thông qua các triệu chứng lâm sàng. Một số đặc điểm thường gặp gồm:

• Chảy máu khi đi đại tiện: Đây là dấu hiệu điển hình của trĩ độ 1, thường chỉ là vài vệt máu dính trên giấy vệ sinh, lẫn trong phân hoặc nhỏ giọt xuống bồn cầu. 
• Cảm giác khó chịu vùng hậu môn: Người bệnh có thể thấy ngứa ngáy, nóng rát hoặc hơi cộm sau khi đi cầu. Triệu chứng này còn nhẹ, ít ảnh hưởng sinh hoạt nhưng dễ lặp lại nếu táo bón kéo dài.
• Chưa xuất hiện sa búi trĩ: Ở giai đoạn trĩ độ 1, búi trĩ vẫn nằm hoàn toàn trong ống hậu môn và chưa lòi ra ngoài khi đi cầu. Đây là đặc điểm giúp phân biệt với trĩ độ 2 hoặc 3, khi búi trĩ bắt đầu sa ra và cần dùng tay đẩy vào.
• Đại tiện khó khăn, phải rặn nhiều do táo bón.
• Cảm giác nặng tức nhẹ vùng trực tràng sau khi đi vệ sinh.
• Đôi khi xuất hiện dịch nhầy ít ở hậu môn, gây ẩm ướt khó chịu.

Nhận biết trĩ độ 1 chủ yếu dựa vào hiện tượng chảy máu khi đi đại tiện và cảm giác khó chịu nhẹ vùng hậu môn, trong khi búi trĩ chưa sa ra ngoài. Dù triệu chứng chưa nghiêm trọng, người bệnh vẫn nên theo dõi và điều chỉnh lối sống khoa học để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn.

II. Nguyên nhân gây trĩ độ 1 là gì?

1. Táo bón kéo dài

Táo bón là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến trĩ độ 1. Khi đại tiện khó khăn, người bệnh phải rặn mạnh, phân khô và cứng liên tục cọ xát vào thành hậu môn khiến tĩnh mạch bị chèn ép và tổn thương. Nếu tình trạng này kéo dài, tĩnh mạch giãn to dần và hình thành búi trĩ.

2. Chế độ ăn uống thiếu khoa học

Việc ăn ít rau xanh, chất xơ và uống không đủ nước khiến phân trở nên khô cứng, gây khó khăn trong quá trình đào thải. Đồng thời, thói quen sử dụng nhiều rượu bia, cà phê, đồ ăn cay nóng hay nhiều dầu mỡ cũng dễ gây kích ứng niêm mạc hậu môn – trực tràng, tạo điều kiện cho bệnh phát triển.

3. Thói quen sinh hoạt không hợp lý

Ngồi hoặc đứng quá lâu một chỗ khiến máu dồn xuống tĩnh mạch vùng hậu môn, gây áp lực lớn và làm giãn mạch. Bên cạnh đó, thói quen ngồi lâu trong nhà vệ sinh, rặn mạnh khi đi cầu hoặc lười vận động đều góp phần thúc đẩy sự hình thành của búi trĩ.

4. Yếu tố nghề nghiệp

Một số nghề nghiệp đặc thù làm tăng nguy cơ mắc trĩ độ 1. Người làm văn phòng, tài xế, thợ may hay nhân viên bán hàng,… thường phải ngồi nhiều, ít vận động, khiến tuần hoàn máu kém và dễ ứ trệ ở vùng hậu môn. Ngược lại, những công việc đòi hỏi mang vác nặng thường xuyên lại làm tăng áp lực ổ bụng, cũng dễ dẫn tới trĩ.

5. Thai kỳ và sinh nở

Phụ nữ mang thai có nguy cơ cao mắc trĩ độ 1 do tử cung ngày càng lớn, gây chèn ép lên tĩnh mạch vùng chậu và hậu môn. Trong quá trình sinh nở, việc rặn mạnh kéo dài càng làm các tĩnh mạch này bị tổn thương, dễ khởi phát hoặc làm nặng thêm tình trạng trĩ.

6. Tuổi tác và yếu tố di truyền

Tuổi càng cao, thành mạch máu càng kém đàn hồi, làm tăng nguy cơ giãn tĩnh mạch hậu môn và dẫn đến trĩ. Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng có vai trò nhất định, khi một số người có cấu trúc tĩnh mạch yếu bẩm sinh, dễ mắc bệnh hơn so với người khác.

Có thể thấy, trĩ độ 1 thường khởi phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó chủ yếu là táo bón, chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt. Việc hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp mỗi người chủ động phòng ngừa và điều chỉnh lối sống để tránh bệnh tiến triển sang giai đoạn nặng hơn.

III. Trĩ độ 1 có cần phẫu thuật không? Điều trị như thế nào?

1. Trĩ độ 1 có cần phẫu thuật không?

Trĩ độ 1 là giai đoạn nhẹ nhất, khi búi trĩ mới hình thành, chưa sa ra ngoài và triệu chứng còn ít (thường chỉ chảy máu nhẹ khi đi đại tiện). Ở mức độ này, bệnh không cần phẫu thuật. Phẫu thuật chỉ được chỉ định khi bệnh tiến triển đến trĩ độ 3 – 4. Với trĩ độ 1, việc thay đổi lối sống, điều chỉnh chế độ ăn và dùng thuốc đúng cách thường mang lại hiệu quả rất cao.

2. Các phương pháp điều trị trĩ độ 1

2.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Chế độ ăn có vai trò quan trọng trong điều trị và phòng ngừa táo bón. Người bệnh trĩ độ 1 nên:

• Tăng cường chất xơ: ăn nhiều rau xanh (rau mồng tơi, rau lang, rau dền), hoa quả tươi (chuối, đu đủ, cam, bưởi), và ngũ cốc nguyên hạt để làm mềm phân, dễ đi cầu.
• Bổ sung đủ nước: uống từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày, có thể xen kẽ nước lọc, nước ép trái cây tươi, súp hoặc canh.
• Tránh thực phẩm gây kích ứng: hạn chế ớt, tiêu, rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas và đồ ăn nhiều dầu mỡ vì dễ làm tình trạng chảy máu, đau rát nặng hơn.
• Ăn uống điều độ: chia nhỏ bữa ăn, tránh bỏ bữa và không ăn quá nhiều đạm động vật khó tiêu.

2.2. Thay đổi thói quen sinh hoạt

Thói quen sinh hoạt ảnh hưởng trực tiếp đến sự tiến triển của trĩ. Người bệnh cần:

• Đi đại tiện đúng giờ: tốt nhất vào buổi sáng, không nhịn đi cầu, không ngồi lâu trong nhà vệ sinh và không rặn mạnh.
• Tăng vận động: đi bộ, đạp xe, yoga, bơi lội khoảng 30 phút/ngày giúp cải thiện tuần hoàn máu vùng hậu môn – trực tràng.
• Hạn chế ngồi hoặc đứng quá lâu: nên đứng lên đi lại sau mỗi 1 – 2 giờ làm việc.
• Duy trì cân nặng hợp lý: thừa cân gây áp lực lên tĩnh mạch hậu môn, làm trĩ tiến triển nhanh hơn.
• Quản lý căng thẳng: stress kéo dài dễ gây rối loạn tiêu hóa, làm bệnh nặng hơn.

2.3. Điều trị bằng thuốc

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc hỗ trợ điều trị trĩ độ 1, bao gồm:

• Thuốc uống tăng bền thành mạch: nhóm flavonoid, diosmin–hesperidin giúp tăng trương lực tĩnh mạch, giảm phù nề, chảy máu.
• Thuốc nhuận tràng: dùng khi có táo bón, giúp phân mềm, giảm ma sát với thành hậu môn.
• Thuốc đặt hoặc thuốc bôi tại chỗ: chứa hydrocortisone, lidocaine, hoặc các dược chất kháng viêm, giảm đau giúp làm dịu cảm giác ngứa, rát, khó chịu.

Lưu ý: Người bệnh không nên tự ý mua thuốc, mà cần có hướng dẫn của bác sĩ để tránh lạm dụng hoặc gặp tác dụng phụ.

2.4. Chăm sóc tại chỗ

Ngoài ăn uống và thuốc, các biện pháp chăm sóc tại chỗ cũng rất quan trọng:

• Ngâm hậu môn bằng nước ấm: mỗi ngày 10 – 15 phút, ngâm 2 – 3 lần, giúp giãn cơ vòng, giảm đau rát và tăng lưu thông máu. Có thể thêm chút muối loãng để tăng hiệu quả sát khuẩn.
• Giữ vệ sinh sạch sẽ: rửa bằng nước ấm hoặc khăn mềm, tránh dùng giấy vệ sinh thô ráp gây trầy xước.
• Mặc quần áo rộng thoáng: ưu tiên đồ cotton để giảm cọ sát và giữ vùng hậu môn khô ráo.

2.5. Biện pháp hỗ trợ khác

• Bài tập Kegel: tăng cường sức mạnh cơ sàn chậu, cải thiện lưu thông máu và kiểm soát hậu môn tốt hơn.
• Dùng thảo dược hỗ trợ: một số sản phẩm chứa chiết xuất diếp cá, rutin, nghệ, đương quy… có thể giúp giảm triệu chứng và tăng bền thành mạch. Tuy nhiên, cần chọn sản phẩm rõ nguồn gốc, an toàn.
• Khám định kỳ: theo dõi sự tiến triển của bệnh, đặc biệt khi triệu chứng kéo dài hoặc nặng lên.

Như vậy, trĩ độ 1 không cần phẫu thuật, mà có thể kiểm soát hiệu quả bằng chế độ ăn hợp lý, thay đổi thói quen sinh hoạt, dùng thuốc theo chỉ định và chăm sóc tại chỗ. Điều trị sớm và kiên trì ở giai đoạn này giúp bệnh nhanh cải thiện, đồng thời ngăn ngừa tiến triển sang mức độ nặng hơn.

IV. Một số câu hỏi thường gặp

1. Trĩ độ 1 có tự khỏi không?

Trĩ độ 1 là giai đoạn nhẹ nhất, khi búi trĩ mới hình thành và chưa sa ra ngoài. Ở giai đoạn này, nếu người bệnh điều chỉnh chế độ ăn uống, tăng cường chất xơ, uống đủ nước và duy trì thói quen đi vệ sinh khoa học thì các triệu chứng có thể cải thiện rõ rệt. 

Tuy nhiên, bệnh thường khó tự khỏi hoàn toàn nếu không có biện pháp hỗ trợ y khoa. Nếu bỏ qua, trĩ có nguy cơ tiến triển sang các cấp độ nặng hơn.

2. Trĩ độ 1 có chảy máu không?

Một trong những dấu hiệu điển hình của trĩ độ 1 là chảy máu khi đi đại tiện. Ban đầu, lượng máu rất ít, thường chỉ dính trên giấy vệ sinh hoặc lẫn trong phân. Đây là hậu quả của việc tĩnh mạch hậu môn – trực tràng giãn mỏng và dễ vỡ khi phân khô cứng cọ xát. Nếu tình trạng chảy máu kéo dài, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ thiếu máu, mệt mỏi.

3. Mắc trĩ độ 1 có ảnh hưởng đến thai kỳ không?

Phụ nữ mang thai dễ mắc trĩ do áp lực ổ bụng tăng và tình trạng táo bón thường xuyên. Nếu chỉ ở mức trĩ độ 1, bệnh thường không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai kỳ. 

Tuy nhiên, triệu chứng chảy máu và đau rát có thể làm thai phụ khó chịu, ăn uống kém, từ đó ảnh hưởng gián tiếp đến sức khỏe. Vì vậy, bạn cần điều chỉnh lối sống, bổ sung nhiều chất xơ, uống đủ nước và tham khảo ý kiến bác sĩ sản khoa khi cần.

4. Trĩ độ 1 nên uống thuốc gì?

Điều trị trĩ độ 1 chủ yếu tập trung vào thuốc uống và thuốc đặt nhằm giảm triệu chứng, cải thiện lưu thông máu tĩnh mạch. Các nhóm thuốc thường được bác sĩ kê đơn gồm:

• Thuốc tăng cường bền thành mạch (flavonoid, rutin, diosmin–hesperidin).
• Thuốc nhuận tràng giúp giảm táo bón, làm mềm phân.
• Thuốc giảm đau, chống viêm tại chỗ dưới dạng thuốc đặt hoặc thuốc bôi hậu môn.

Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc mà cần có chỉ định từ bác sĩ để tránh tác dụng phụ hoặc dùng sai liều.

5. Cách chữa bệnh trĩ cấp độ 1 tại nhà

Ở giai đoạn sớm, trĩ độ 1 có thể được kiểm soát bằng các biện pháp đơn giản tại nhà:

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để bổ sung chất xơ.
• Uống đủ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày để hạn chế táo bón.
• Tập luyện thể dục nhẹ nhàng, tránh ngồi lâu hoặc đứng lâu một chỗ.
• Tập thói quen đi đại tiện đúng giờ, không rặn mạnh.
• Ngâm hậu môn trong nước ấm 10 – 15 phút mỗi ngày giúp giảm đau và tăng tuần hoàn.

Nếu các biện pháp trên không cải thiện triệu chứng sau vài tuần, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Có thể thấy, trĩ độ 1 là giai đoạn nhẹ và hoàn toàn có khả năng kiểm soát nếu được phát hiện sớm. Việc nhận biết đúng triệu chứng và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng. Chủ động thăm khám bác sĩ và điều chỉnh lối sống là chìa khóa bảo vệ sức khỏe của chính bạn.