Cẩm nang về trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân và cách điều trị

Trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng như viêm thực quản, ảnh hưởng tới hệ hô hấp, tai mũi họng, khiến trẻ chậm lớn, suy dinh dưỡng… Cùng yumangel tìm hiểu về hiện tượng trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày thực quản trong bài viết dưới đây.

I. Khái niệm trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh

Trào ngược dạ dày trẻ sơ sinh là tình trạng thức ăn trào ngược từ dạ dày lên thực quản. Bệnh lý này xảy ra ở hầu hết trẻ sơ sinh (trẻ dưới 6 tháng tuổi), biểu hiện dưới dạng trớ sau khi ăn.

Theo nghiên cứu, tỷ lệ bị trào ngược dạ dày thực quản tăng trong thời gian trẻ từ 2 đến 6 tháng tuổi, sau đó bắt đầu giảm sau 7 tháng tuổi. Trào ngược dạ dày thực quản khỏi ở khoảng 85% số trẻ nhỏ khi được 12 tháng tuổi và ở 95% số trẻ khi được 18 tháng tuổi.

II. Phân loại trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh 

Trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh được phân thành  2 loại gồm trào ngược dạ dày bệnh lý và trào ngược dạ dày sinh lý:

1. Trào ngược dạ dày sinh lý ở trẻ sơ sinh 

Trào ngược dạ dày sinh lý ở trẻ sơ sinh là khi tình trạng trào ngược xảy ra trong thời gian ngắn với tần suất ít, chỉ xảy ra sau khi bú và không gây ra triệu chứng nào thì đó là trào ngược sinh lý.

Cụ thể, bé dưới 6 tháng tuổi, dù bị trớ sữa nhiều lần trong ngày nhưng bé vẫn bú đều, chơi đùa, tăng cân tốt, không bị khò khè tái đi tái lại… thì có khả năng trẻ bị trào ngược dạ dày sinh lý. Điều đáng mừng là hiện tượng trào ngược dạ dày sinh lý ở trẻ sơ sinh sẽ giảm dần theo thời gian. Nếu bé nhà bạn trên 6 tháng tuổi thì có thể tham khảo bài viết trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em được yumangel tổng hợp.

2. Trào ngược dạ dày bệnh lý ở trẻ sơ sinh 

Trào ngược dạ dày bệnh lý ở trẻ sơ sinh là tình trạng trào ngược xảy thường xuyên và kéo dài hơn, có thể gây ra một số triệu chứng lâm sàng ở nhiều mức độ khác nhau.

Nếu bé đã trên 1 tuổi nhưng vẫn hay ọc sữa, biếng ăn, gầy gò, chậm tăng cân, hay bị khò khè kéo dài hoặc viêm phổi tái phát nhiều lần… thì nhiều khả năng trẻ bị trào ngược dạ dày bệnh lý. Với trường hợp này, các mẹ nên đưa bé tới bệnh để bác sĩ chẩn đoán và có hướng điều trị kịp thời.

III. Dấu hiệu trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh

Các dấu hiệu và triệu chứng giúp mẹ sớm nhận biết trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày gồm các biểu hiện sau:

• Trẻ nôn hoặc ói ra nhiều sữa, qua đường mũi và miệng
• Trẻ quấy khóc, ngủ không thẳng giấc.
• Trẻ biếng ăn.
• Trẻ chậm tăng cân, suy dinh dưỡng, thiếu máu kéo dài.
• Một số triệu chứng khác ở đường hô hấp: khò khè, ho, thỉnh thoảng thở bị tím tái. Trẻ sơ sinh có thể phải nhập viện vì các cơn ngừng thở gây nguy hiểm nếu không được phát hiện kịp thời.

IV. Nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh

Trào ngược xảy ra do cơ thắt ở phía đầu trên của dạ dày đóng lại không kín. Có 2 nhóm nguyên nhân gây hiện tượng trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh là nguyên nhân sinh lý và nguyên nhân bệnh lý. Cụ thể như sau:

1. Nguyên nhân sinh lý

Các nguyên nhân bệnh lý gây trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh gồm:

• Cơ quan tiêu hóa của trẻ sơ sinh chưa ổn định: Dạ dày và hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh vẫn chưa hoàn thiện, dạ dày lại nằm ở phía lồng ngực gần hơn so với người lớn.
• Cơ thắt thực quản chưa hoàn thiện: Ở trẻ sơ sinh, hoạt động của cơ thắt chưa tối ưu nên dễ dẫn đến tình trạng trào ngược đồ ăn  từ trong dạ dày lên thực quản.
• Tư thế cho bú: Nhiều mẹ cho bé ở tư thế nằm ngang, nhất là vào ban đêm. Tuy nhiên, dạ dày của trẻ khi nằm ở tư thế này sẽ nằm ngang và khiến cho sữa khi đi xuống dạ dày lại dễ dàng trào ngược lại lên miệng.
• Dùng sữa ngoài: So với trẻ sơ sinh bú sữa mẹ, trẻ dùng sữa ngoài dễ xuất hiện nguy cơ bị trào ngược dạ dày hơn vì sữa ngoài tiêu hóa chậm hơn nên ở lại lâu hơn trong dạ dày. Xem thêm: Sữa chống trào ngược cho trẻ sơ sinh

2. Nguyên nhân bệnh lý

Một số bệnh lý là nguyên nhân gây hiện tượng trào ngược dạ dày ở trẻ gồm:

• Trẻ mắc một số bệnh lý bẩm sinh như: sa dạ dày ở cấp độ nặng, thoát vị cơ hoành: Những căn bệnh này khiến cho cơ thắt phần thực quản dưới bị suy yếu, làm thực ăn trào ngược lên miệng và trẻ dưới 1 tuổi hay gặp phải.
• Ngoài ra, trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng toàn thân, van tim hở, bại não … cũng có nguy cơ bị dạ dày trào ngược.

V. Trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày có nguy hiểm không?

Khoảng hơn 50% số trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày, tình trạng này là bình thường và vô hại. Trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh chỉ trở thành vấn đề khi nó gây chậm tăng cân, acid trong dịch dạ dày gây viêm thực quản hoặc nghẹt thở do hít vào đường thở. Các biến chứng này chỉ gặp vào khoảng 1% số trẻ trào ngược.

Bệnh trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh nếu không được điều trị sẽ để lại một số biến chứng sau:

• Viêm thực quản: Trẻ sơ sinh có thể bị viêm thực quản với các mức độ khác nhau, nặng nhất là bị barrett thực quản có thể dẫn đến ung thư.
• Ảnh hưởng tới hệ hô hấp: Trẻ bị ho, khò khè kéo dài, khàn tiếng, hen suyễn.
• Các vấn đề về tai mũi họng như: Viêm tai, mòn răng, viêm xoang.
• Trẻ bị sụt cân, chậm lớn, suy dinh dưỡng,…

VI. Trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh khi nào cần gặp bác sĩ? 

Trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh thường không phải vấn đề đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu trẻ bị trào ngược kèm theo các triệu chứng dưới đây thì bố mẹ cần đưa bé đi khám ngay:

• Nôn ói dữ dội kèm theo co thắt cơ bụng mạnh.
• Trớ ra chất lỏng xanh lá cây hoặc vàng, đôi khi đặc bã cà phê, có máu.
• Trẻ không chịu bú, không ăn uống.
• Có máu trong phân.
• Bé khó thở, ho dai dẳng không khỏi.
• Bé khó chịu, quấy khóc bất thường khi ăn hoặc ngay sau ăn.
• Thở khò khè, khàn giọng, ho mãn tính.
• Bệnh viêm phổi tái phát.

VII. Chẩn đoán trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh 

Các phương pháp được sử dụng để chẩn đoán trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh gồm:

• Đánh giá lâm sàng thông qua các triệu chứng, biểu hiện của trẻ.
• Chụp phim đường tiêu hóa trên: Để tái tạo lại hình ảnh các cơ quan tiêu hóa trong cơ thể giúp cho bác sĩ đưa ra chẩn đoán bệnh.
• Đo pH thực quản: Đo pH thực quản 24 giờ cho phép theo dõi sự có mặt của axit trong thực quản được ghi lại trong 24 giờ bằng ống thông pH qua mũi được đặt gần thực quản dưới.
• Nội soi thực quản: Đây là kỹ thuật dùng ống soi mềm có gắn camera ở đầu đưa từ miệng xuống thực quản nhằm quan sát và đánh giá các tổn thương ở thực quản.

VIII. Cách điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh

Tùy vào mức độ bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị trào ngược dày ở trẻ sơ sinh phù hợp. Các phương pháp điều trị gồm:

• Thay đổi chế độ ăn, tư thế bú.
• Liệu pháp ức chế axit.
• Phẫu thuật.

1. Thay đổi chế độ ăn, tư thế bú

Đối với trẻ sơ sinh bị trào ngược, việc điều trị thường được bắt đầu các phương pháp bảo tồn như thay đổi chế độ ăn. Nên cho bé ăn thành nhiều bữa nhỏ và tăng số bữa trong ngày giúp giảm áp lực trong dạ dày và giảm thiểu lượng thức ăn trào ngược. Đối với trẻ bú mẹ, các mẹ cần có chế độ ăn kiêng không chứa chất đạm từ sữa bò trong vài tuần.

Sau khi cho ăn, trẻ sơ sinh nên được giữ ở vị trí thẳng đứng khoảng 20-30 phút sau ăn  kết hợp vỗ ợ hơi để giảm áp lực dạ dày bằng cách loại bỏ không khí trẻ nuốt vào. Khi đặt bé ngủ, nên đặt ở tư thế nằm ngửa, tư thế này đã được chứng minh  làm giảm nguy cơ bị hội chứng đột tử lúc ngủ ở trẻ nhỏ.

2. Thuốc điều trị 

Hướng dẫn thực hành đồng thuận 2018 của các hiệp hội chuyên khoa Bắc Mỹ và châu Âu khuyến cáo, trẻ nhỏ và trẻ em bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản không đáp ứng với việc điều chỉnh thức ăn và tư thế cho bú cần phải được cho dùng thuốc điều trị trào ngược dạ dày cho bé như sau:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Dùng để điều trị các triệu chứng do tăng tiết axit dịch vị như trào ngược axit, ợ nóng.
• Thuốc kháng histamin-2 (H2): Công dụng làm giảm bệnh trào ngược dạ dày – thực quản, chữa liền các vết loét dạ dày và tá tràng.
• Thuốc điều hòa nhu động ruột: Giúp tăng cường nhu động ruột.

3. Phẫu thuật 

Trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày hiếm khi phải thực hiện phẫu thuật. Điều trị phẫu thuật chỉ được bác sĩ xem xét và chỉ định khi trẻ sơ sinh bị trào ngược không đáp ứng với điều trị bằng thuốc.

Phương pháp phẫu thuật trào ngược dạ dày chủ yếu là khâu xếp nếp đáy vị. Tức là phần trên của dạ dày được bọc quanh thực quản đoạn xa để giúp thắt chặt cơ thắt thực quản dưới.

IX. Cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày 

Trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày thường không đáng lo ngại, bệnh sẽ tự khỏi sau một thời gian khi bé lớn hơn. Tuy nhiên, các mẹ lưu ý trong cách chăm sóc để làm giảm các triệu chứng và giúp bé dễ chịu hơn.

• Với trẻ bú mẹ trực tiếp:

• • • Nên cho trẻ sơ sinh bú vú bên trái trước vì khi bé mới bú, lượng sữa trong dạ dày còn ít nên có thể nằm nghiêng bên phải.
    • Sau đó, mẹ mới chuyển sang bên phải cho bé bú vì lúc này dạ dày của trẻ đã nhiều sữa, việc nằm nghiêng bên trái giúp sữa dễ dàng đi xuống, không gây trào ngược.
    • Khi bé bú xong, mẹ nên bế trẻ theo tư thế thẳng trong khoảng 15 – 20 phút.
    • Vỗ ợ hơi cho bé bằng cách đặt ngực bé áp vào một bên ngực mẹ, mặt bé kê lên vai mẹ rồi vỗ nhẹ lưng.

• Với trẻ bú bình: 

• • Khi cho bé bú, cha mẹ hãy chắc chắn đặt bình sao cho đầu núm vú của bình luôn đầy sữa.
  • Không nên cho trẻ sơ sinh bú sữa khi bé đang quấy khóc vì có thể nuốt nhiều hơi, gây căng dạ dày.
  • Hạn chế cho bé bú nằm vì sẽ khiến trẻ dễ bị sặc, trớ sữa.
  • Không nên đưa bé lên xuống sau khi bú xong.

Ngoài ra, để hạn chế trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh, các mẹ nên:

• Chia nhỏ lượng sữa thành nhiều bữa.
• Không nên ép bé bú quá nhiều và ăn quá no trong một cữ.
• Thời gian tối thiểu giữa hai cữ bú của trẻ là 2 giờ và tối đa là 4 – 5 giờ.
• Khi cho bé ngủ, nên đặt bé nằm nghiêng phía bên trái, kê gối hơi cao ở phần đầu.

Trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm thực quản, trẻ bị ho kéo dài, suy dinh dưỡng, chậm tăng cân. Bố mẹ nên đưa bé đi khám ngay nếu dịch nôn của trẻ có máu hoặc màu xanh; cảm giác trẻ bị nghẹt thở hoặc ngưng thở trên 10 giây; trẻ chậm tăng cân….

Xem thêm:

• Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không
• Bệnh trào ngược im lặng là gì