Rối loạn tiêu hóa ở người lớn: Dấu hiệu, nguyên nhân, điều trị

So với trẻ nhỏ, rối loạn tiêu hóa ở người lớn ít nghiêm trọng và dễ điều trị hơn. Nắm rõ triệu chứng và nguyên nhân sẽ giúp phát hiện bệnh sớm đồng thời điều trị đúng cách mang lại hiệu quả nhanh chóng.

I. Rối loạn tiêu hóa là gì?

Rối loạn tiêu hóa là hiện tượng các cơ vòng tiêu hóa co thắt bất thường làm thay rối loạn đại tiện (tiêu chảy hoặc táo bón), đầy hơi, đau bụng, buồn nôn cùng một số triệu chứng khác.

Không chỉ xảy ra ở trẻ em và người cao tuổi, người lớn cũng có thể bị rối loạn tiêu hóa. Bệnh lý này tuy không gây nguy hiểm nhưng nếu thường xuyên xuất hiện và diễn ra trong thời gian dài có thể gây ảnh hưởng không nhỏ để thể chất và tinh thần của người bệnh.

II. Rối loạn tiêu hóa ở người lớn nguyên nhân do đâu?

Theo các chuyên gia sức khỏe, có nhiều nguyên nhân khiến người lớn bị rối loạn tiêu hóa, trong đó có các nguyên nhân chính sau:

1. Do ăn uống và sinh hoạt không khoa học

Nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn tiêu hóa ở người lớn là do thói quen ăn uống và sinh hoạt không khoa học. Cụ thể:

• Ăn thức ăn không đảm bảo vệ sinh, thức ăn để lâu trong tủ lạnh, ăn đồ ăn tái, sống, thường xuyên ăn đồ ăn nhanh, chế biến sẵn…
• Tiêu thụ nhiều và liên tục nước ngọt có gas, đồ uống có cồn và các chất kích thích.
• Thói quen ăn không tốt: nhịn ăn, ăn quá no; vừa ăn vừa làm việc, ăn quá nhanh; ăn xong đi nằm, làm việc hoặc vận động ngay.
• Công việc căng thẳng, stress kéo dài. 

2. Lạm dụng rượu bia, thuốc lá

Chất cồn trong bia rượu khiến dạ dày phải  co bóp nhiều hơn và tiết ra nhiều acid dịch vị hơn bình thường. Chất nicotin trong thuốc lá gây co thắt, làm tổn thương niêm mạc dạ dày. Tất cả những điều này là nguyên nhân khiến người lớn bị rối loạn tiêu hóa.

3. Dùng nhiều thuốc kháng sinh, kháng viêm 

Những người mắc sử dụng nhiều thuốc kháng viêm và kháng sinh để điều trị bệnh là nhóm đối tượng dễ bị rối loạn tiêu hóa. 

Thuốc kháng sinh giúp tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh và hại khuẩn đường ruột nhưng cũng vô tình tiêu diệt lượng đáng kể lượng vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Một hệ vi sinh cân là 85% lợi khuẩn và 15% hại khuẩn sống cộng sinh với nhau. Khi tỷ lệ này thay đổi sẽ khiến hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng và hệ tiêu hóa hoạt động  kém hiệu quả dẫn đến rối loạn. 

4. Do bệnh lý

Một số bệnh lý có thể là nguyên nhân khiến người lớn bị rối loạn tiêu hóa như: 

• Viêm đại tràng co thắt/hội chứng ruột kích thích.
• Viêm dạ dày.
• Viêm loét dạ dày, tá tràng. 
• Người dung nạp hoặc dị ứng đường lactose, gluten.

Tình trạng rối loạn tiêu hóa do bệnh lý ở người lớn thường kèm theo các triệu chứng như đau bụng, ợ hơi, ợ chua, buồn nôn,…

5. Phụ nữ mang bầu

Tình trạng rối loạn tiêu hóa là vấn đề phổ biến ở phụ nữ mang thai. Nguyên nhân là do:

• Nồng độ hormone progesterone trong cơ thể mẹ bầu khi mang thai tăng cao làm giảm nhu động ruột, dễ gây táo bón. 
• Thai nhi lớn dần tạo sức ép lên hệ tiêu hóa của mẹ.
• Thai phụ dùng các viên uống hoặc thuốc bổ như sắt, canxi, vitamin… gây khó tiêu và táo bón.

III. Dấu hiệu rối loạn tiêu hóa ở người lớn

Người lớn bị rối loạn tiêu hóa thường có các triệu chứng như: tiêu chảy hoặc táo bón; nôn và buồn nôn; đau bụng âm ỉ hoặc dữ dội; chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu…

1. Tiêu chảy hoặc táo bón

Khi người lớn bị rối loạn tiêu hóa, triệu chứng thường gặp nhất là rối loạn đại tiện, có thể bị tiêu chảy hoặc táo bón. Hoặc tiêu chảy và táo bón có thể xuất hiện xen kẽ nhau. Trường hợp nặng, phân của người bệnh có thể lẫn chất nhầy hoặc máu trong chất thải.

Tiêu chảy kéo dài khiến người bệnh bị mất nước và chất điện giải dẫn đến cơ thể mệt mỏi, mất hết sức lực. Trong khi đó, táo bón lâu ngày sẽ làm tăng nguy cơ bị trĩ.

2. Đau bụng âm ỉ hoặc dữ dội từng cơn

Khi hệ tiêu hóa bị rối loạn, các cơ vòng co thắt bất thường làm xuất hiện các cơn đau quanh vùng bụng. Cơn đau bụng có thể âm ỉ hoặc dữ dội từng cơn kèm theo triệu chứng tiêu chảy.

3. Chướng bụng, khó tiêu, đầy hơi

Trong nhiều trường hợp, rối loạn tiêu hóa ở người lớn gây các triệu chứng khó chịu như chướng bụng, đầy hơi và khó tiêu. Nguyên nhân là do tình trạng rối loạn chuyển hóa tinh bột, protein vì thiếu enzyme tiêu hóa, hoặc sự lên men của các vi khuẩn trong ruột kết. 

4. Nôn hoặc có cảm giác buồn nôn

Các vi khuẩn có hại trong đường ruột và các men hình thành trong quá trình tiêu hóa thức ăn chính là nguyên nhân gây ra triệu chứng nôn hoặc có cảm giác buồn nôn ở người bệnh.

Trường hợp triệu chứng nôn ói và tiêu chảy xuất hiện cùng lúc sẽ khiến cơ thể mất nước, mất nhiều điện giải gây mệt mỏi. 

5. Triệu chứng khác

Một số triệu chứng khác do hội chứng rối loạn tiêu hóa ở người lớn gây ra như chán ăn, sốt, đắng miệng, ợ hơi, ợ nóng…

IV. Rối loạn tiêu hóa ở người lớn có nguy hiểm không?

So với trẻ nhỏ, rối loạn tiêu hóa ở người lớn ít nghiêm trọng và dễ điều trị hơn. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời và để diễn ra trong thời dài có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm sau:

• Bệnh cấp tính: Viêm ruột thừa, ngộ độc thực phẩm, thủng dạ dày…
• Những rối loạn nguy hiểm và khẩn cấp: Tắc ruột, viêm tụy cấp, viêm ruột thừa…
• Những vấn đề nguy hiểm về đường ruột: Hội chứng ruột kích thích, thiếu máu cục bộ đường ruột, viêm loét đại tràng, ung thư đại trực tràng…

V. Rối loạn tiêu hóa ở người lớn khi nào cần thăm khám? 

Thông thường, các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa ở người lớn chỉ xảy ra ở mức độ nhẹ và ít. Trường các triệu chứng kéo dài và nặng hơn như phân lỏng rắn xen kẽ, đi ngoài có máu, sụt cân nhanh… thì người bệnh nên đến gặp bác sĩ sớm để được khám và điều trị kịp thời.

Đặc biệt, người lớn bị rối loạn tiêu hóa cần thăm khám ngay khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng sau:

• Đau bụng dữ dội và liên tục.
• Đau khi chạm nhẹ vào bụng.
• Vùng bụng bị sưng.
• Sốt cao. 
• Liên tục nôn ói.
• Huyết áp thấp.
• Nhịp tim nhanh.
• Đổ nhiều mồ hôi.
• Đầu óc không tỉnh táo.
• Có dấu hiệu mất nước. 

VI. Phương pháp chẩn đoán rối loạn tiêu hóa ở người lớn

Bên cạnh thăm khám lâm sàng qua triệu chứng người bệnh mô tả, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh một số phương pháp chẩn đoán chuyên sâu để có kết luận chính xác. Một số xét nghiệm được sử dụng phổ biến gồm:

Các xét nghiệm chung về chức năng các cơ quan như huyết học, gan thận, sinh hoá máu khác và liên quan đến axit và hiện tượng trào ngược.

• Nội soi ổ bụng.
• Nội soi ống tiêu hoá.
• Siêu âm.
• Chụp cắt lớp vi tính và chụp cộng hưởng từ.
• Chụp X-quang.
• Đo áp lực nhu động, trở kháng thực quản.
• Xét nghiệm máu ẩn trong phân.

Kết quả thu được từ các phương pháp chẩn đoán ở trên giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa để tư vấn phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả. 

Một số xét nghiệm yêu cầu người bệnh nhịn ăn, đi đại tiện trước khi thực hiện.  Người bệnh cần trao đổi chi tiết với bác sĩ để có sự chuẩn bị tốt nhất trước khi tiến hành.

VII. Điều trị rối loạn tiêu hóa ở người lớn thế nào?

Nhiều trường hợp người lớn bị rối loạn tiêu hóa thường chủ quan không điều trị theo tư vấn của bác sĩ hoặc tự ý mua thuốc về chữa khiến tình trạng bệnh trở nặng, dai dẳng và dễ tái phát.

Lời khuyên cho người lớn khi bị rối loạn tiêu hóa là nên đi thăm khám khi triệu chứng bệnh không tự hết sau khi đã thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học hơn. Việc thăm khám sớm giúp bác sĩ kịp thời tư vấn phác đồ điều trị phù hợp, tránh ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.

Tùy từng mức độ rối loạn tiêu hóa mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp chữa trị phù hợp. Cụ thể:

1. Điều trị không dùng thuốc

Với trường hợp rối loạn tiêu hóa ở mức độ nhẹ và các triệu chứng mới xuất hiện, bác sĩ có thể tư vấn người bệnh thay đổi cách ăn uống và lối sống để đẩy lùi bệnh. Cụ thể:

• Chế độ ăn cần có đủ 4 nhóm chất: Gồm chất đường béo, đạm, vitamin và khoáng chất. 
• Thực phẩm nên ăn: Gồm chuối, táo, dứa, khoai lang, sữa chua không đường, ngũ cốc nguyên hạt, thịt trắng… 
• Thực phẩm không nên ăn: Đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ ăn cũ, đồ ăn cay nóng, đồ ăn chứa thành phần khó dung nạp, sữa và các chế phẩm từ sữa có đường; rượu bia, thức uống có ga; đồ ăn nhanh, thức ăn nhiều chất bảo quản… 
• Nếu bị tiêu chảy nhiều: Cần giảm chất xơ trong khẩu phần ăn. 
• Nếu bị táo bón: Nên tăng cường ăn thực phẩm giàu chất xơ như hoa quả, rau củ.
• Thức ăn cần được chế biến sạch sẽ, nấu chín hoàn toàn; tránh ăn thức ăn sống, tái, hoặc thức ăn đã ôi thiu. 
• Không ăn quá no hoặc để bụng quá đói; nên ăn đủ bữa và đúng giờ. 
• Không bỏ bữa, nên chia nhỏ thành nhiều bữa giúp tiêu hóa dễ dàng hơn.
• Nên tăng cường ăn thực phẩm giàu chất xơ, vitamin C.
• Uống nước cam, ăn sữa chua để bổ sung lợi khuẩn giúp cho đường ruột được ổn định và hoạt động tốt hơn. 
• Ngủ đủ giấc để các bộ phận trong cơ thể nói chung và hệ tiêu hóa nói riêng được nghỉ ngơi. 

2. Điều trị bằng thuốc

Trong trường hợp cách điều trị bằng thuốc không hiệu quả và triệu chứng rối loạn tiêu hóa trở nặng hơn, người bệnh nên uống thuốc điều trị theo chỉ định của bác sĩ hoặc dược sĩ. 

Các loại thuốc thường dùng trong điều trị rối loạn tiêu hóa gồm:

• Thuốc giảm đau.
• Thuốc giảm đầy bụng khó tiêu.
• Có thể uống thêm oresol để bù nước.
• Uống men vi sinh để bổ sung lợi khuẩn cho đường tiêu hóa.

VIII. Cách phòng tránh rối loạn tiêu hóa ở người lớn

Để phòng tránh bị rối loạn tiêu hóa ở người lớn, cần xây dựng một lối sống khoa học. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích giúp bạn phòng ngừa rối loạn tiêu hóa:

• Ăn uống đủ chất và cân bằng dinh dưỡng.
• Tuân thủ nguyên tắc ăn chín uống sôi để tránh vi khuẩn có hại tấn công hệ tiêu hóa gây bệnh.
• Hạn chế tiêu thụ các thực phẩm gây kích thích hệ tiêu hóa và gây tiêu chảy như: gia vị chua cay, thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ ăn chế biến sẵn nhiều gia vi, thức ăn đóng hộp chứa chất bảo quản…
• Bổ sung chất xơ và rau xanh trong khẩu phần ăn hàng ngày để hỗ trợ quá trình đào thải của cơ thể.
• Bổ sung lợi khuẩn hoặc men vi sinh cho đường ruột.
• Tập thói quen đi đại tiện khoa học, nên đi 1 lần/ngày vào cùng một thời điểm.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất đầy đủ cho cơ giúp nâng cao đề kháng, chống lại bệnh tật.
• Uống đủ 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày giúp đào thải độc tố trong cơ thể ra ngoài, hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt.
• Hạn chế tiêu thụ đồ uống đóng chai, đồ uống có cồn, hút thuốc lá.
• Tập thể dục đều đặn hàng ngày với các bài tập phù hợp giúp kích thích hoạt động co bóp của ruột tốt hơn.
• Tránh căng thẳng, mệt mỏi; nên ngủ trước 23h và ngủ đủ giấc; không nên thường xuyên thức khuya, ngủ muộn.

Khi tình trạng rối loạn tiêu hóa ở người lớn kéo dài và không tự khỏi sau 2 ngày kèm theo sốt cao, liên tục nôn ói hoặc mất nước, người bệnh nên đến bệnh viện để được bác sĩ chẩn đoán chính xác nguyên nhân và tư vấn hướng xử lý hiệu quả nhất.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn đại tràng: Triệu chứng, nguyên nhân, điều trị
• Top 17 cách chữa rối loạn tiêu hóa nhanh nhất tại nhà